طرح کاشت لیمو ترش

طرح کاشت لیمو ترش
لیمو ترش (عمانی) به عنوان اولین رقم مرکبات اسیدي کشور از اهمیت اقتصادي بالایی برخوردار است و تولید آن در استان های جنوبی کشور نقش مهمی در اشتغال زایی و درآمد خانوار دارد. ایران در حال حاضر مقام اول را در تولید این محصول باغی در بین کشورهاي حوزه مدیترانه به خود اختصاص داده است.

هم اکنون حدود چهل درصد بازار جهانی این محصول مربوط به ایران بوده و مناطق جیرفت و کهنوج در کرمان و بخش هایی در استان هاي سیستان و بلوچستان، هرمزگان و فارس از مراکز اصلی کاشت لیموترش در کشور محسوب می شوند.

از طرفی گسترش بیماری فایتوپلاسمایی جاروک لیموترش که توانایی خشک کردن کامل درختان را در مدت کوتاهی دارد، تولید این محصول را با خطر جدی روبرو کرده است.بیماری جاروک لیموترش که براي نخستین بار در سال 1377 و در استان هرمزگان دیده شد، اقتصاد بیش از هفت هزار خانوار تولیدکننده این محصول را در شهرستان های رودان، میناب، حاجی آباد و بندرعباس با مخاطره مواجه کرده است.

این بیماری تاکنون میلیاردها تومان خسارت به مزارع لیمو ترش استان هرمزگان خسارت وارد کرده به طوریکه از 19 هزار هکتار باغ های لیمو ترش این استان تاکنون حدود شش هزار هکتار آن بر اثر این بیماری نابود شده و بیش از 7200 هکتار آن نیز به این بیماری مبتلاست ولی علائم ظاهری دیده نمی شوند.

وجود این بیماری باعث شده است که تولید لیمو ترش در کشور در 12 سال گذشته 132 هزارتن کاهش داشته باشد. همچنین، با گذشت نزدیک به یک دهه از آلودگی باغ های لیمو ترش استان کرمان به بیماري جاروک، شاهد مرگ تدریجی بخش قابل توجهی از درختان این باغ ها بوده، به طوریکه تاکنون خسارت هنگفتی به کشاورزان تولیدکننده مرکبات استان کرمان وارد شده است.

تمامی اطلاعات گویای آن است که اگر با این بیماری برخورد جدی صورت نگیرد، در آینده نزدیک بخش اعظم باغ های لیمو ترش در مناطق جنوبی کشور با نابودی مواجه خواهد شد. بنابراین لازم است با عنایت به سطح گسترده زیر کشت لیمو ترش در این بخش از کشور و نیز با درنظر گرفتن اهمیت اقتصادی آن برای مردم منطقه،

اجرای برنامه های مرتبط با مهار این بیماری و کاهش خسارت های ناشی از آن ضروری مدنظر قرار گیرد. این دستورالعمل در راستای حفظ صنعت لیموترش در جنوب کشور و کاهش خسارت بیماری جاروک در مناطق آلوده، تهیه شده است.

توصیه های کاربردی

1. کاشت لیمو ترش ترجیحا در مناطق مستعد و عاري از بیماری جاروک انجام شود.
2. سایر ارقام مناسب لیمو ترش (به غیر از لیموترش) نظیر پرشین لایم و لیمو سنگی (لیسبون) که مقاومت نسبتاً خوبی به بیماري دارند در مناطق آلوده، به منظور جلوگیري از تک کشتی در مناطق موردنظر قابل توصیه است.
3. استفاده از پایه هاي مناسب مانند نارنج و ولکامریانا که تحمل خوبی به بیماري جاروک لیموترش و سایر تنش هاي غیر زنده دارند توصیه می شود.
4. تولید نهال سالم مورد نیاز در مناطق عاری از بیماری و دارای استاندارد و گواهی سلامت و اصالت بسیار موثر است.
5. در مناطق آلوده قبل از کاشت لیمو ترش ، سمپاشی علیه ناقل بیماري (حشره زنجرک) انجام گیرد و کلیه اندام هاي درختان شامل ریشه، تنه، شاخه، برگ و میوه حذف و سوزانده شوند. علف هاي هرز نیز جمع آوري و سوزانده شوند.
6. کشت 300 تا 350 اصله نهال لیمو ترش از ارقام توصیه شده در هر هکتار به منظور دستیابی به محصول توصیه می شود.
7. رعایت اصول فنی در مراحل کاشت لیمو ترش ضروری است.
8. بازدید مستمر از باغ و سمپاشی برعلیه ناقل و حذف درختان آلوده، در کنترل بیماري بسیار حائز اهمیت است.

تهیه چاله و غرس نهال جهت کاشت لیمو ترش

به منظور احداث باغ لیمو ترش لازم است قبل از هر چیز آزمون خاک از دو عمق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتی متری انجام و از کاشت لیمو ترش در مناطقی که اسیدیته خاک و آب بالاتر از هفت بوده و یا ضریب هدایت الکتریکی آب و خاک بیش تر از یک و نیم میلی موس بر سانتی متر است پرهیز شود.

توجه به زه کش دار بودن زمین و تراس بندی صحیح زمین در مناطق شیب دار، از ضروریات احداث مناسب باغ های لیمو ترش محسوب می شوند. پس از انتخاب محل احداث باغ لیمو ترش لازم است خاک مرغوب تهیه و پس از اختلاط با ماسه رودخانه ای و کود پوسیده دامی (به نسبت های حجمی برابر) به عنوان بستر اولیه نهال ها در چاله های حفر شده برای کاشت درختان لیمو ترش ریخته شود.

عملیات چاله کنی دستی یا مکانیزه بوده و برای هر نهال گودالی به عمق 50 تا 100 سانتی متر و قطر دهانه 80 تا 100سانتیمتر حفر می شود. مخلوط خاکی تهیه شده لازم است در بخش پایینی گودال که محل توسعه ریشه هاست ریخته شود و نهال روي آن به گونه اي مستقر شود که محل طوقه اندکی بالاتر از سطح خاک قرار گیرد.

در کاشت نهال های لیمو ترش باید دقت شود تا قبل از استقرار نهال در داخل گودال، ریشه ها به صورتی مختصر هرس شوند تا ضمن تحریک ریشه زایی، بخش هاي آسیب دیده ریشه نیز التیام پیدا کنند. هم چنین متناسب با هرس ریشه ها لازم است بخش هوایی نهال ها نیز هرس شوند.

در مرحله بعدي هرس لازم است تعداد 3 تا 6 شاخه اصلی که در جهات مختلف پیرامون تنه بوده و فاصله خوبی از یکدیگر را دارا هستند، انتخاب و سایر انشعابات را حذف کرد. به این ترتیب، ساختاری قوی براي درخت پایه گذاری می شود.

علاوه بر آنچه که ذکر شد، باید در سنین 3 تا 4 سالگی ضمن بررسی مجددي که براي انتخاب شاخه های اصلی درخت می شود، با اجراي هرسی سبک، شاخه هایی را که خیلی به هم نزدیک و یا درهم فرو رفته اند حذف کرد. بدیهی است که این هرس نباید موجب تحریک رشد رویشی درخت جوان شود.

هرس درختان لیمو ترش در سال هاي بعد تنها محدود به حذف شاخه هاي نرک، چوب هاي خشک و انشعابات مزاحم در بخش داخلی تاج خواهد بود. مناسب ترین فاصله کاشت درختان برابر 5 در 6 متر بوده و بهتر است که ردیف ها در امتداد شمالی جنوبی باشند. مستقر کردن قیم هایی با ارتفاع متناسب با نهال در داخل چاله و هم زمان با کاشت نهال یکی از عملیات مراقبتی است که به تولید درختانی خوش فرم و با تنه اي صاف کمک می کند.

مقادیر کاربرد کود آلی و کودهای شیمیایی درهنگام آماده سازی خاک

1. توصیه مصرف کودآلی:

براي آماده سازی بستر کاشت نهال لیمو ترش ، بسته به میزان کربن آلی خاک، مقدار توصیه شده مصرف کود آلی درجدول زیر پیشنهاد می شود.

جدول1 – مقدار کود آلی پوسیده مورد نیاز (تن در هکتار) بر اساس مقدار ماده آلی موجود در خاک

درصد کربن آلی خاک	میزان کودآلیپوسیده توصیه شده تن درهکتار	درصدکربن آلی خاک	میزان کودآلی پوسیده توصیه شده تن درهکتار
0/4 – 0/1	25	1/5 – 1	10
0/8 – 0/4	20	2 – 1/5	8
1 – 0/8	15	2	6

تذکر 1 : در صورتی که خاک سبک و شنی باشد 15 درصد به مقادیر توصیه شده اضافه می شود.

2. توصیه مصرف فسفر و پتاسیم

قبل از کاشت نهال لیمو ترش مقادیر فسفر و پتاسیم ارائه شده طبق (جدول 2) به خاک اضافه میشود. کودها بایستی در چاله غرس نهال جای گذاری شوند ولی در تماس با ریشه نهال نباشد، بلکه بایک لایه خاک جدا گردد تا ریشهي نهال تماسی با کودهاي فسفاته و پتاسه نداشته باشد.

جدول2 – مقدار مصرف کود فسفر و پتاسیم توصیه شده برای کاشت لیمو ترش

مصرف کود فسفاته (به ازای هر درخت)			مصرف کود پتاسه (به ازای هر درخت)
مقدار فسفر خاک	سوپرفسفات تریپل	دی آمونیوم فسفات	مقدار پتاسیم خاک	سولفات پتاسیمگرانول
میلی گرم در کیلوگرم خاک	گرم در هر چاله	گرم در هر چاله	میلی گرم در کیلوگرم خاک	گرم در هر چاله
< 5	250	250	< 100	300
5 – 10	200	200	100 – 150	250
15 – 20	150	150	150 – 250	200
> 20	100	100	> 250	50

توصیه مصرف کودهای ریز مغذی

براي تأمین عناصر ریز مغذي مانند آهن، منگنز، روي و مس از ترکیباتی نظیر سولفات آهن، سولفات روي، سولفات منگنز و سولفات مس در چاله کاشت درخت لیمو ترش نظیر روش مصرف کودهاي فسفاته و پتاسه به کار می رود. میزان مصرف کودهاي سولفات آهن، سولفات منگنز و سولفات روي و سولفات مس به ترتیب براي هر چاله کاشت 300 گرم، 200 گرم، 200 گرم و 50 گرم می باشد. کودها بایستی در کف گودال قرار داده شود و با ریشه تماس نداشته باشد تا باعث سوختگی ریشه و خشک شدن نهال غرس شده نشود.

توصیه مصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم

ضروری است پس از احداث و کاشت درختان لیمو ترش بر حسب سن درخت، کودهای موردنظر طبق جدول 3 مصرف شود.

جدول3 – مقادیر مناسب نیتروژن، فسفر و پتاسیم مورد نیاز نهال های لیمو ترش غیربارده
(گرم به ازای هر درخت در هر سال)

سن درخت	سولفات آمونیوم	اوره	سوپرفسفات تریپل	دي آمونیوم فسفات	نیترات پتاسیم	سولفات پتاسیم
1	220	100	30	30	35	30
2	360	180	50	50	55	50
3	400	200	100	100	110	100
4	450	220	150	150	160	150

تذکر 2 : کودهای نیتروژن دار و پتاسیم دار در سه مرحله با شروع رشد در قبل از بهار و دو تقسیط دیگر تا قبل از شروع گرما در اوایل و اواسط بهار مصرف شود.لازم به ذکر است که در صورت استفاده از سیستم کود آبیاري میتوان تعداد تقسیط را به 8 – 6 مرتبه نیز افزایش داد. بهتر است کود فسفر در شروع فصل رشد در اواخر اسفند و یا اوایل بهار به صورت کاربرد در خاک استفاده شود.

برنامه محلول پاشی ها پس از کاشت لیمو ترش

محلول پاشی درختان لیمو در فاصله زمانی بهار تا اواخر اردیبهشت، به دفعات سه الی چهار بار در سال، به وسیله محلول حاوی مس، روي، منگنز و آهن برای 5 – 4 سال اول مفید است. تغذیه برگی عناصر میکرو در زمانی که برگ های جست های بهاره، تابستانه و پاییزه جوان باشند به گونه ای که دو سوم برگها کاملاً توسعه یافته اما قبل از بلوغ کامل می باشند، قابل توصیه است.

به هرحال، محلول پاشی ها بایستی بیشتر در زمان جست های بهاره انجام شود. مناسبترین زمان محلولپاشی قبل از ساعت 9 صبح و یا بعد از ساعت 6 عصر است. بهترین شرایط آب و هوایی برای محلول پاشی زمانی است که دمای هوا بین 29 – 18 درجه سانتیگراد، سرعت وزش باد کم (حداکثر سرعت وزش باد 8 کیلومتر بر ساعت)، رطوبت نسبی هوا بالا (بیشتر از 70 درصد) باشد.

در ضمن کم بودن احتمال بارندگی در 48 – 24 ساعت بعد از محلول پاشی نیز اهمیت ویژه ایی دارد. محلول پاشی در زمانی که گیاه نیاز به آبیاری ندارد (چند روز پس از آبیاری) باید انجام شود. علاوه بر این، توصیه می شود پس از محلول پاشی باغ آبیاری شود.

از آنجا که اغلب روزنه های مرکبات در سطح زیرین برگ قرار دارند، لذا توصیه می شود محلول پاشی به طور کامل انجام شود. دامنه اسیدیته محلول نیز باید کنترل شود (بین 8 – 6). برای افزایش جذب محلول از طریق روزنه های برگ توصیه می شود مویان با غلظت 0/5 در هزار به محلول اضافه شود.

توجه گردد که از سمپاشی برای محلول پاشی استفاده شود که توان پودر کردن محلول را داشته باشد. لازم به ذکر است که محلول پاشی باید حداقل با فاصله ی دو هفته ای انجام شود تا درخت فرصت کافی براي سوخت وساز عناصر غذایی و مقابله با تنش های اسمزی اضافه شده را داشته باشد.

توصیه برای رشد بهتر نهال ها تا سن باروری محلول پاشی های زیر انجام شود :

• محلول پاشی سولفات آهن، منگنز و روی جمعا با غلظت دو در هزار در زمان خنکی هوا و در سه مرحله از اوایل دوره رشد (اواخر زمستان) شروع و در قبل از شروع گرما در اواخر بهار پایان پذیرد. هریک از نمک های سولفات آهن، روی یا منگنز را به تنهایی می توان حداکثر با غلظت دو در هزار محلول پاشی کرد. در صورت آمیختن چندین کود یا کود مربوطه با سموم، از قابلیت اختلاط آنها مطمئن بوده و از بروز رسوب درتانک جلوگیری شود. بطور کلی بهتر است براي هر نوع محلولپاشی، محلول را در ظرف دیگری درست کرده و پس از گذراندن از صافی مورد استفاده قرار گیرد.
• محلول پاشی نیترات کلسیم با غلظت دو درهزاردر زمان خنکی هوا توصیه می شود (زمان محلول پاشی مشابه بند فوق الذکر است).

تذکر 3 : رخداد کمبود آهن تحت شرایط قلیائی و اسیدیته بالا بسیار محتمل است. با کاربرد دوره ای کلات های آهن مناسب برای خاک ها با اسیدیته بالا در بهار، می توان کمبود آهن را جبران کرد. درصورت مشاهده زردبرگی (کلروزآهن) ازکلات آهن EDDHA (6 درصد) هر بار به میزان 20 تا 30 گرم براي هر درخت (دو یا سه بار در سال) استفاده شود.

تذکر 4 : استفاده از انواع کلات های محلول پاشی آهن، منگنز، روی و مس تجاری به شرط اثر بخشی و معتبر بودن شرکت سازنده و طبق دستورالعمل کاربردی مجاز می باشد.