فروشگاه زنجیره ای بازار خرده فروشی هستند که اغلب از طریق به اشتراک گذاشتن یک نام تجاری و با استفاده از مدیریت مرکزی، کسب و کار خود را راه می اندازند و معمولا روش‌های تجاری و شیوه های مدیریتی آنها مطابق با استانداردهای کسب و کار جهانی است.
امروزه این فروشگاه های بزرگ در جهان کاملا شناخته شده هستند و یکی از کسب و کارهای موفق جهانی به شمار می روند، که در ایران یا چند منظوره هستند و همه نوع گروه های کالایی یا خدماتی را ارائه می‌دهند یا اینکه یک گروه کالای همگن را عرضه می‌کنند.
فروشگاه زنجیره‌ای مکانی برای خرید یکجا
کسب و کارهای زنجیره ای برای تصرف جهان آمده اند. امروزه در بسیاری از نقاط جهان، خصوصا کلانشهرها فروشگاه زنجیره ای یکی از مهم‌ترین مراکز خرید مردم به شمار می روند و مردم بسیاری از مایحتاج اصلی خود را در این مراکز خرید پیدا می کنند.
پدیدار شدن فرهنگ خرید عمده، در سال‌های اخیر باعث شده است که بسیاری از مایحتاج زندگی یک خانوار بصورت ماهانه یا هفتگی از طریق سبدهای خرید این فروشگاهها حاصل شود؛ اگرچه هنوز هم مردم از سوپرمارکت‌ها خرید می‌کنند، اما خرید عمده و یکجای آنها بیشتر در این مراکز بزرگ انجام می‌شود.
وال‌مارت یک نمونه موفق
وال‌مارت، بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره ای جهان، یک شرکت چند ملیتی فروش در آمریکاست که در سال 1962 توسط سام والتون تاسیس شد. این شرکت زنجیره‌ای در حال حاضر 11.500فروشگاه در 28 کشور جهان دارد و تقریبا 260 میلیون مشتری را در فروشگاههای خود حفظ کرده است.
جالب است بدانید در سال 2015، فروش خالص این کمپانی بزرگ 484.4 میلیارد دلار برآورد شده است، همچنین وال مارت حدود 2.2 میلیون همکار را در سراسر جهان استخدام کرده که تنها 1.4 میلیون نفر از این تعداد در آمریکا هستند.
طرح راه اندازی فروشگاه زنجیره ای
سرمایه‌گذاری در زمینه تأسیس فروشگاه زنجیره ای با توجه به احساس نیازی که در سطح جامعه وجود دارد و رشد روزافزون تمایل افراد و خانواده‌ها به خرید و تأمین مایحتاج خود از این فروشگاهها از توجیه اقتصادی برخوردار است. ظاهراً علاقه مندان به سرمایه گذاری در این زمینه هم، راه کوتاه و آسانی را پیش رو دارند و می‌توانند به آسانی مجوزهای لازم را دریافت کنند.
در حال حاضر عرصه فروش این نوع فروشگاهها در کشورمان حدود ۲۱۰ هزار متر مربع است. هرچند که میزان سرمایه لازم برای ایجاد اینگونه فروشگاهها بنا به گروه‌های کالایی مختلف فرق می‌کند، اما بطور میانگین به ازای هر متر مربع عرصه فروش حدود ۶ میلیون تومان سرمایه مورد نیاز است.
سرپرست معاونت توسعه امور تولیدی و بازرگانی مرکز اصناف و بازرگانان وزارت صنعت، معدن و تجارت در تعریف آن می‌گوید: فروشگاه هایی هستند که با نام و نشان تجاری واحد و تحت مدیریت متمرکز و با حداقل دو شعبه تأسیس می‌شوند و به عرضه خدمات مبادرت می‌کنند.
اخذ مجوز در ۲۴ساعت
وی با اشاره به اینکه برای اخذ مجوز فروشگاه زنجیره ای دو حالت وجود دارد، اظهار می‌دارد : در شرایطی که مکان موردنظر سرمایه‌گذاران آماده باشد، می‌توانند به اتاق اصناف استان محل استقرار دفتر مرکزی مراجعه و پروانه کسب دریافت کنند، اما در آینده که اتحادیه کشوری برای این فروشگاهها تشکیل شود، باید از اتحادیه پروانه کسب دریافت کنند.
ولی چنانچه مکان آماده نباشد و مجری قصد احداث یا آماده‌سازی مکان را داشته باشد، می‌تواند به مرکز امور اصناف و بازرگانان وزارت صنعت، معدن و تجارت مراجعه و جواز تأسیس دریافت کند و پس از تکمیل کار برای بهره برداری نسبت به دریافت پروانه کسب اقدام کند.
طاهری با تأکید بر این موضوع که نیازی نیست فرد سرمایه گذار برای هر شعبه ای مجوز و پروانه کسب جداگانه دریافت کند، می‌گوید: به منظور بهبود فضای کسب و کار، جواز تأسیس در مرکز امور اصناف و بازرگانان طی ۲۴ ساعت صادر می‌شود. این مسئول با بیان اینکه معمولا از میان مجوزهایی که برای این فروشگاهها صادر می‌شود، به دلایل مختلفی تعدادی از آن ها عملیاتی نمی شود، اذعان می‌کند، علت این ناتوانی بیشتر ناشی از عدم تامین مکان مناسب به وی‍ژه در کلان شهرها و نداشتن مدیر توانمند برای مدیریت چنین مجموعه هایی است.
۱۰نفر اشتغال‌زایی به ازای هر شعبه ۲۰۰متری
اما برای ایجاد فروشگاه زنجیره ای به چه میزان سرمایه نیاز است؟ معاون توسعه امور تولیدی و بازرگانی مرکز اصناف و بازرگانان وزارت صنعت، معدن و تجارت در پاسخ به این پرسش می‌گوید: میزان سرمایه لازم برای احداث آن بنا به گروه‌های کالایی مختلف فرق می‌کند، اما به‌طور میانگین به ازای هر متر مربع عرصه فروش حدود ۶ میلیون تومان سرمایه مورد نیاز است.
به عنوان مثال اگر کسی قصد دارد یک فروشگاه یک هزار متری ایجاد کند، باید حدود ۶ میلیارد تومان را به این کار اختصاص دهد. در مجموع میزان سرمایه‌گذاری به نوع تجهیزات و امکانات و کالاهایی که قرار است در فروشگاه عرضه شود، بستگی دارد.
طاهری در مورد اشتغال‌زایی شان اظهار می دارد: این فروشگاهها به ازای هر شعبه به مساحت ۲۰۰ متر مربع، به‌طور میانگین برای ۱۰نفر اشتغال‌زایی دارند و اگر ۲۰۰ شعبه داشته باشد می‌تواند برای ۲ هزار نفر به شکل مستقیم اشتغال‌زایی داشته باشد.
۲۱۰هزار مترمربع عرصه فروشگاهی
وی در مورد کل میزان عرصه فروشگاهی موجود در کشورمان می‌گوید: اگر تعداد یک هزار و ۴۰۰ شعبه فروشگاه زنجیره‌ای را ضرب در میانگین ۱۵۰ مترمربع (عرصه فروش فروشگاههای کشور) کنیم، عرصه فروش این فروشگاه ها به دست می‌آید که حدود ۲۱۰ هزار متر مربع خواهد بود.
قاعدتاً با توجه به جمعیت و حجم فروش در آنها، می‌توان این ظرفیت را افزایش داد. اما باید به این نکته توجه داشت که در هر کشوری میزان نیاز سرانه هر فرد از این فروشگاهها با توجه به مقتضیات و شرایط فرق می‌کند و استاندارد مشخصی در این زمینه وجود ندارد.
سهم ۵ درصدی در خرده فروشی
اما در شرایطی که در بسیاری از کشورهای دنیا، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد خرده فروشی در فروشگاه های زنجیره ای انجام می‌شود، در کشور ما حدود ۵ درصد از سهم خرده فروشی در این مکان ها صورت می گیرد.
طاهری در مورد دلایل این موضوع می‌گوید: یکی از دلایل، نهادینه نشدن فرهنگ این موضوع و آماده نبودن زیرساخت‌ها اعم از زیرساخت‌های اجرایی و قانونی است و برای آماده شدن این زیرساخت‌ها و نهادینه شدن این موضوع به زمان نیاز داریم. هم چنین دلیل دیگر این است که حمایت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری در این زمینه صورت نگرفته است.
تدوین برنامه راهبردی
هر چند که این مقام مسئول، تهیه برنامه راهبردی فروشگاههای زنجیره ای در وزارت صنعت، معدن و تجارت را زمینه‌ای برای افزایش سهم خرده فروشی در این فروشگاهها می‌داند و امیدوار است که این سند در اوایل سال آینده تهیه، تدوین و اجرایی شود.
طاهری در این رابطه می‌گوید: هم‌اکنون در حال تهیه برنامه راهبردی فروشگاه های زنجیره ای هستیم و وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز تأکید زیادی بر توسعه این فروشگاهها دارد، البته با مکانیزمی که در کنار توسعه فروشگاههای زنجیره‌ای، فروشگاههای کوچک حذف نشوند این وزارتخانه به دنبال آن است شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند که لطمه ای به کسب و کار و اشتغال فروشگاههای کوچک وارد نشود.
در واقع وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال آن است که فروشگاههای کوچک به صورت رسته‌ای یا گروه کالایی یا خدماتی، خودشان زنجیره‌های فروشگاهها یا همان فروشگاههای زنجیره‌ای را تشکیل دهند و به صورت یک شبکه فعالیت کنند.