طرح توجیهی تولید و بسته بندی و فراوری قهوه
قهوه نوعی نوشیدنی رایج است که از دانه های بوداده و آسیاب شده گیاه آن به دست می‌آید و پس از آن فرآیند بسته بندی صورت می گیرد. گیاه قهوه بومی مناطق نیمه گرمسیری آفریقا و برخی از جزایر جنوب و جنوب شرق آسیا است.
این گیاه از آفریقا به سایر نقاط جهان پراکنده شد و در حال حاضر در بیش از ۷۰ کشور کشت می‌شود که در درجه اول مناطق استوایی آمریکا، جنوب شرقی آسیا، هند و آفریقاست، هنگام رسیدن میوه این گیاه، دانه های قهوه را برداشت و فراوری می‌کنند. ابن سینا در کتاب قانون خود از این محصول تحت عنوان دانه ای به نام بونو یاد کرده است و در آن از کاربردهای پزشکی و انرژی بخشی آن صحبت کرده است.
تاریخچه قهوه
ادعای اول در رابطه ادعای یمنی ها نسبت به کشف قهوه توسط چوپانی در کشور آنهاست. کلدی چوپان اتیوپیایی پس از اینکه می بیند که بزهایش بعد از خوردن میوه های درختچه های بون جنب و جوش بیشتری پیدا می کنند. مقداری از میوه ها را به همراه خود می برد و با یکی از صوفیان منطقه در میان می گذارد اما صوفی در مخالفت با او میوه ها را در آتش می ریزد.
اما عطر حاصل از سوختن دانه های قهوه آنها را مجذوب خود می کند و پس از خورد این دانه ها به خاصیت انرژی زایی آن ها پی می برند. ادعای دوم در مورد سفر شخصی به نام عمر است که در تبعید به Ousab میوه قهوه را کشف کرده است.
عمر که از شدت گرسنگی مجبور به خوردن میوه های وحشی می‌شود به دلیل سفتی و تلخی دانه های سبز تصمیم می‌گیرد آن را به شیوه سایر غلات در آتش برشته کند (بو بدهد). دانه‌های بوداده شده قهوه که اکنون ترد شده اند را در آب می‌پزد و از نوشیدنی و خوراک حاصل می‌خورد و متوجه خاصیت انرژی‌زایی و بی‌اشتها‌کنندگی آن می‌شود.
تولید ، بسته بندی و فراوری قهوه
قهوه به عنوان یکی از نوشیدنی های مورد علاقه انسان، سال های زیادی است که کاربرد پیدا کرده است و می توان گفت امروزه در همه مناطق جهان استفاده می شود، این نوشیدنی محبوب در کنار نوشیدنی های گرم دیگری مانند چای و انواع هر یک از این دو نوشیدنی، بازار قابل توجهی را در سطح بین المللی رقم زده اند که در این گزارش به طور خاص وضعیت جهانی تجارت و تولید قهوه را بررسی خواهیم کرد.
چشم انداز جهانی این تجارت تا سال ۲۰۱۹، روند تولید قهوه در سال های اخیر، مهم ترین بازارهای جهانی این تجارت و مواردی از این دست، اهم محتوای گزارش زیر را شامل می شوند. تجارت این محصول بعد از نفت دومین تجارت بزرگ دنیا به حساب می آید. حتی در برخی کشورهای آمریکای لاتین وزارت قهوه وجود دارد.
در تمام دنیا به این کالا به عنوان یک کالای استراتژیک نگاه می شود، در حالی که در ایران به عنوان یک کالا و نوشیدنی لوکس محسوب می شود. طبق نظر رئیس انجمن قهوه در صورتی که فراوری آن در ایران رونق گیرد سودآوریش به حدی زیاد است که ظرف کمتر از ۱۰ سال می تواند جایگزین صادرات نفت شود.
این گیاه در مناطق استوایی مثل جامائیکا، جاوه، برزیل، کلمبیا، هند و … رشد می کند و به صورت بینز (لوبیا شکل و خام مانند) وارد ایران می شود. این قهوه ها پس از وارد شدن در داخل بسته بندی و فراوری قهوه می شوند. به همین جهت ایران در زمینه تولید قهوه هیچ فعالیتی ندارد.
در حال حاضر حدود هشت شرکت در ایران به صورت ابتدایی و کاملا سنتی به فراوری قهوه مشغولند. تنها شرکت مولتی کافه به صورت محدود در زمینه صادرات شیر خشک و قهوه فوری، آن هم به کشورهای حوزه آسیای میانه مثل آذربایجان، تاجیکستان … و در حوزه خاورمیانه نیز به کشورهای سوریه، عراق، پاکستان و بنگلادش فعالیت می کند.
اینطور نیست که ایران بتواند در چنین سطحی قهوه تولید و به کشورهای اروپایی صادر کند زیرا این توانایی به هیچ وجه در ایران وجود ندارد. 80 درصد بازار ایران را قهوه های فراوری داخل تامین می کنند و تنها ۲۰ درصد در این حوزه واردات داریم، آماری که تا پایان سال ۹۴ منتشر شده گویای این است که مصرف روزانه تهران در کافی شاپ ها، هتل ها و رستوران ها حدود دو تن است.
شهرهای اصفهان و شیراز ماهانه یک تن و باقی شهرهای کشور نیز ماهانه یک تن مصرف قهوه دارند. این قهوه ها در ایران کیلویی بین ۲۵ تا ۷۵ هزار تومان به فروش می رسند. با توجه به اینکه قهوه های وارداتی به ایران کیلویی ۱۳۰ هزار تومان قیمت دارند به همین جهت شاید ماهانه یک تن در تمام کشور از قهوه های وارداتی استفاده کنیم.
در حال حاضر نوشیدنی های جدیدی مثل تی لته یا همان چای ماسالا به بازار عرضه شده است. همچنین هات چاکلت نوشیدنی دیگری است که به منوی کافی شاپ ها اضافه شده است. این نوع قهوه در ایران در کارخانجات شکلات سازی و … هم استفاده می شوند.
شاید کمی عجیب به نظر برسد اگر بگوییم که مصرف قهوه در ایران به زمانی بسیار دورتر از آنکه چای به محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین نوشیدنی پس از آب تبدیل شود باز‌می‌گردد. امروزه رشد روزافزون مصرف آن در میان طیف‌های مختلف جامعه به‌خصوص جوانان، صنعت فرآوری و بسته بندی قهوه را به یکی از سودآورترین صنایع تبدیلی کشور بدل کرده است.
به طور کلی مصرف قهوه در ایران و کشورهای اسلامی از زمان صدر اسلام و پس از ممنوعیت شراب رواج یافت و تقریبا از قرن نهم میلادی به‌عنوان یک نوشیدنی پرطرفدار جای خود را باز کرد. ایرانی‌ها در گذشته قهوه را بیشتر به‌صورت یک دم نوش طبیعی که دارای خواص دارویی هم بوده می‌شناختند.
مصرف شراب عربی، شراب اسلامی یا همان قهوه روز به روز رو به فزونی می‌یافت تا زمانی که کاشف‌السلطنه با همان داستان معروف خود بذر چای را از هندوستان به ایران آورد و لاهیجان به‌عنوان قطب چای ایران معرفی شد. در حال حاضر اما سرانه مصرف قهوه در ایران ۱۶۹/۰ فنجان در روز است و از این حیث در رتبه ۵۴ جهان قرار دارد.
کشورهای ایتالیا، آلمان، اتریش، اسپانیا، پرتغال و سوییس بزرگ‌ترین کمپانی های بسته بندی و فراوری قهوه دنیا را در اختیار دارند و این در حالی است که کشور‌هایی نظیر برزیل، کلمبیا، استرالیا، هند و اندونزی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تولیدکنندگان این محصول در دنیا محسوب می‌شوند.
که بهترین و پرطرفدارترین قهوه‌های دنیا را تولید می‌کنند و همین امر نشان می‌دهد که کشورهای دیگر هم می‌توانند بدون آنکه تولیدکننده عمده قهوه باشند در صنعت فراوری و بسته‌بندی آن سرمایه گذاری کنند اگر چه در حال حاضر تمام توجه تولیدکنندگان و فعالان صنعت قهوه کشور معطوف به بازارهای داخلی است اما این امر دور از دسترس نیست که روزی بتوان با برند ایرانی قهوه را صادر کرد.
صنعت بسته بندی و فراوری قهوه
مهم‌ترین بحث در این صنعت ترکیب گونه‌ها و خلق طعم مطلوب از طریق فرآیند بو دادن یا روستینگ است. به طور کلی سه عامل مهم در طعم و کیفیت قهوه موثر است؛ نخستین عامل مهم نژاد، گونه و کیفیت پرورش آن است. عامل مهم دیگر فرآیند روستینگ یا بو دادن این محصول است که مهم‌ترین مرحله از مراحل فرآوری آن به حساب می‌آید.
و بالاخره سومین عامل رسیدن به ترکیب مطلوب مصرف‌کننده و مناسب با ذائقه افراد جامعه و بسته بندی قهوه بصورت زیبا، شیک و استاندارد است. در جریان شناخت طعم و ذائقه، مهم‌ترین مسئله مشخص کردن بازار هدف است، چون در جوامع مختلف با توجه به فرهنگ های متفاوتی که وجود دارد تمایل به مصرف نوع و طعم خاصی از قهوه رواج بیشتری دارد.
10 مرحله وجود دارد تا دانه این گیاه به قهوه ای که در فنجان استفاده می شود تبدیل شود :
- برداشت دانه ها (Harvesting)
- آماده کردن (Processing)
- خشک کردن دانه ها (Drying)
- پوست گیری از دانه ها (Hulling)
- براق کردن (Polishing)
- جداسازی و درجه بندی (Grading & Sorting)
- صادرات دانه ها (Exporting)
- سنجش مزه (tasting)
- برشتن (Roasting)
- ساییدن (Grinding)
میزان سرمایه‌گذاری و شروع فعالیت
برای شروع فعالیت بسته بندی قهوه می‌توانید با چیزی حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه کار را آغاز کنید که البته این مبلغ منهای هزینه های خرید زمین و ساخت سالن تولید یا اجاره آن است. کار با یک سالن ۱۰۰ تا ۱۲۰ متری آغاز می‌شود. برای تجهیز کارگاه به یک ماشین روست برای بو دادن صنعتی (حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان)،
ماشین بسته‌بندی مخصوص بسته‌بندی قهوه (حدود ۸۰ تا ۱۲۰میلیون تومان) و ماشین آسیاب (حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان) نیاز دارید. علاوه بر این هزینه مواد اولیه که همان دانه قهوه به‌صورت خام است را که در حال حاضر حدود شش تا هشت هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار قیمت دارد نیز باید به این مبلغ افزود.
همچنین در فرآیند بو دادن موادی مانند مارگارین، شکر و اسانس‌های مختلف با توجه به فرمولاسیون مورد استفاده به قهوه خام افزوده می‌شود که باید در هزینه‌های در گردش محاسبه شود. در ایران معمولا از یک اتاق تست ساده برای سنجش کیفیت و مرغوبیت طعم قهوه استفاده می‌شود که در سطح بین‌المللی این کار در آزمایشگاه‌های مدرن کمپانی‌های بزرگ تولیدکننده قهوه صورت می‌گیرد.
بنابراین نیازی نیست در حال حاضر هزینه‌ای را برای ساخت و تجهیز آزمایشگاه کنترل کیفیت در نظر بگیرید، این امر می‌تواند در برنامه توسعه‌ای بنگاه شما جای بگیرد. برای اداره این کارگاه به پنج تا شش نیروی کار نیاز دارید که شامل یک کارشناس فرآوری یا روستینگ،
یک کارشناس میکس و ترکیب، دو تکنیسین بسته بندی و یک تستر حرفه‌ای برای کنترل کیفیت محصول (چون در ایران فرآیند تست محصول به‌صورت تجربی انجام می‌شود) است که به طور متوسط ماهانه حدود ۱۰ تا ۱۲ میلیون هزینه حقوق و دستمزد برای شما در بر خواهد داشت.
در کارگاهی با این سطح می‌توان ماهانه ۵/۴ تا پنج تن قهوه تولید کرد که کیلویی ۳۰ تا ۶۰ هزار تومان در بازار قیمت دارد که در نهایت سود ۲۰۰ درصدی حاصل کار خواهد بود و در طول یک تا دو سال سرمایه شما باز می‌گردد. البته شما با این حجم تولید می‌توانید تا ۳۰ درصد از نیاز فعلی بازار را در اختیار بگیرید و بزرگ‌ترین تولیدکننده قهوه در کشور محسوب شوید.
فاکتورهای موثر در بسته بندی قهوه
1- نفوذ ناپذیری بسته بندی قهوه نسبت به رطوبت و اکسیژن : قهوه نیازمند بسته بندی است که مانع نفوذ اکسیژن و رطوبت به درون آن شده و تازگی آن را حفظ کند. این محصول مانند سایر مواد پودری در اثر نفوذ رطوبت در معرض کلوخه شدن قرار می گیرد.
علاوه بر آن رطوبت آرومای قهوه را که فاکتوری بسیار مهم برای مصرف کننده محسوب می شود را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. اکسیژن به دشمن قهوه معروف است زیرا که قهوه در اثر تماس با آن سریعا دچار اکسیداسیون شده، کیفیت خود را از دست داده و بیات می شود.
2- قابلیت چاپ : بسته بندی قهوه همانند بسته بندی سایر محصولات باید بتواند مشتری را به سمت خود جذب کند .حتی اگر بسته بندی بتواند کیفیت قهوه را به مطلوب ترین شکل حفظ کند اما تازمانی که از لحاظ ظاهری مصرف کننده جذب آن نشود شانسی برای فروش ندارد.
بنابراین بسته بندی قهوه باید قابلیت چاپ و نگهداری جوهر را داشته باشد. بخصوص در مواقعی که امکان پاک شدن جوهر در نتیجه حمل و نقل محصول به مسافت های طولانی وجود دارد که در این شرایط مساله استحکام بسته بندی نیز مطرح می شود.
3- قابلیت دوخت حرارتی : این فاکتور در مورد نوعی از بسته بندی قهوه که نیاز به دوخت دارند مطرح است. چنانچه ماده مورد استفاده بهترین میزان ممانعت کنندگی در مقابل نفوذ رطوبت و اکسیژن را داشته اما قابلیت دوخت حرارتی را در حد مطلوب نداشته باشد این عامل نقش مثبت دو فاکتور فوق را بی اثر می نماید.
موارد استفاده
طیف گسترده ای ازمواد در بسته بندی قهوه به کار برده می شود که عبارتند از: کاغذ کرافت، شیشه، فلز، مواد پلاستیکی، مولتی لیر لمینت. هر کدام از این مواد مزایا و کاربرد مخصوص به خود را دارند.
سود احتمالی بازار
فرمولاسیون انحصاری و قیمت بالای تجهیزات پیشرفته در هنر – صنعت فراوری قهوه سبب شده تا سرمایه‌گذاری برای صادرات این محصول کمی دست نیافتنی و دور از انتظار به نظر برسد اما با این وجود بازار داخلی هم قابلیت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری در اختیار صاحبان سرمایه قرار می‌دهد.حمید سرتیپ‌زاده،
مدیر فروش شرکت هند پرسو و یکی از فعالان بازار تولید و بسته بندی قهوه در گفت‌وگو با فرصت امروز گفت : در حال حاضرسالانه حدود ۲۰۰ تن قهوه در کشور مصرف می‌شود که از این میزان حدود ۲۵ درصد به صورت محصول نهایی و بسته بندی از ۱۲ کمپانی ایتالیایی،
دو شرکت فرانسوی، یک برند امریکایی و یک برند سوییسی وارد کشور می‌شود و مابقی ۷۵ درصد که چیزی حدود ۱۵۰ تن است در داخل کشور و توسط شرکت های داخلی بسته بندی فراوری قهوه بعنوان محصول نهایی وارد بازار می‌شود.
وی در ادامه افزود: صنایع نان شیرینی و شکلات، مصرف خانگی و مصارف دارویی از عمده‌ترین موارد مصرف قهوه در کشور به شمار می‌آید. سرتیپ‌زاده در خصوص فضای فعلی بازار نیز گفت: با توجه به اینکه طی دو سال گذشته استقبال از مصرف قهوه افزایش چشمگیری داشته و شرایط خوبی بر بازار حاکم شده در حال حاضر فضا برای کار شرکت‌های جدید بسیار مناسب‌تر از گذشته است.
اخذ مجوز
قهوه فوری ایران قابلیت صادرات به سایر کشورهای جهان را دارد، اما با این حال وجود قاچاق گسترده در این حوزه یکی از آسیب های سرمایه گذاری این بخش محسوب می شود، طوری که ۱۵درصد قهوه های وارداتی کشور قاچاق می شود. نداشتن کیفیت قهوه های وارداتی،
نبود متخصص در این حوزه و عدم شناخت قهوه باعث شده قهوه های مرغوبی در کشور وجود نداشته باشد. گفتنی است برای گرفتن مجوز تولید و بسته بندی قهوه باید علاوه بر مراجعه به سازمان صنایع، به سازمان غذا و دارو و همچنین سازمان استاندارد رجوع کرد. تجارت قهوه بعد از نفت یکی از پرسودترین تجارت های دنیا محسوب می شود،
همین امر می تواند انگیزه های سرمایه گذاری در این بخش را افزایش دهد.در راستای این صحبت باید یادآور شد علاوه بر هشت شرکت بزرگ تولیدکننده قهوه در ایران، بسیاری از شرکت ها نیز به صورت کارگاهی و در سطح کوچک به فراوری قهوه و بسته بندی آن مشغول هستند.
بازار جهانی قهوه تا سال ۲۰۱۹
از آنجایی که قهوه به عنوان یک نوشیدنی روزانه توسط بسیاری از مردم جهان مصرف می شود، روند رشد تولید و بسته بندی نیز در سال های آتی قابل توجه خواهد بود. وفور روزافزون کافی شاپ ها، دایر شدن مراکز فروش قهوه به صورت عمده، تغییر ذائقه مردم جهان نسبت به مصرف این نوشیدنی،
قیمت تقریبا مناسب آن و… از جمله عوامل رشد بازار قهوه به شمار می روند که به خصوص در سال های اخیر این روند رشد کاملا در تحقیقات علمی اقتصادی مشهود است. محققان اقتصادی پیش بینی کرده اند که بازار جهانی این ماده مصرفی در فاصله سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ حدود ۴٫۷درصد رشد داشته باشد.
جالب است بدانید رشد قهوه در سال های اخیر نیز بسیار جالب توجه بوده و روند رشد رو به جلویی داشته است، به طوری که طبق آمار ارائه شده، در فاصله سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴ میزان رشد سالانه قهوه ۹٫۱ درصد افزایش داشته است که این رقم نشان دهنده مصرف بالای این محصول و افزایش تقاضای جامعه جهانی نسبت به آن بوده است.
بازار جهانی قهوه در سال های اخیر در انحصار کشورهای خاصی بوده است، انتظار می رود که در سال های آتی تغییرات قابل توجهی پیدا کرده و برخی دیگر از کشورهای جهان نیز وارد عرصه این بازار شوند. اگرچه مصرف قهوه در همه نقاط جهان معمول است، اما در این میان برخی از کشورها بیشترین میزان سهم را در بازار تجارت،
تولید، فراوری و بسته بندی از آن خود کرده اند، طبق نظر محققان اقتصادی، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و ایالات متحده آمریکا به عنوان بزرگ ترین بازارهای قهوه جهان به شمار می روند. همچنین این در حالی است که برخی از کشورهای جهان مانند کنیا، پاناما، سنگال، مراکش و بولیوی بالاترین میزان رشد را در بازار قهوه در طی سال های آتی خواهند داشت.
جالب است بدانید پیش بینی می شود میزان رشد قهوه در کشورهای مذکور به این قرار باشد: کنیا ۲۱٫۶درصد؛ سنگال ۱۸٫۷درصد؛ پاناما ۱۸٫۲درصد؛ مراکش ۱۴٫۸درصد و بولیوی ۱۲٫۷درصد. این افزایش رشد نشان دهنده رشد و پویایی قابل تاملی است که در سال های نه چندان دور، تجارت جهانی قهوه را در سطح جهان پرتحرک تر و پویاتر خواهد کرد.
سهم انواع مختلف قهوه در بازار جهانی
تولید، فراوری و بسته بندی قهوه به صورت های مختلفی در بازار جهانی عرضه می شود و انواع متفاوتی مانند قهوه بو داده، قهوه بدون کافئین، کنسانتره قهوه، عصاره های قهوه و قهوه دارای اسانس را تشکیل می دهد. هر یک از انواع فوق نیز سهم مختلفی را در بازار جهانی این محصول از آن خود کرده اند.
طبق آمار موجود، قهوه بوداده و بدون کافئین حدود ۴٫۴ درصد از سهم بازار قهوه را به خود اختصاص داده است و این درحالی است که سهم قهوه های کنسانتره، عصاره قهوه و اسانس های قهوه در مجموع ۳۱٫۳درصد برآورد شده است. همچنین ترکیبات مختلف قهوه نیز سهم متفاوتی از این بازار را به خود اختصاص داده اند، به عنوان مثال قهوه بونداده و بدون کافئین ۸٫۴درصد و قهوه بوداده بدون کافئین ۳٫۲درصد سهم را در این بازار از آن خود کرده اند.