طرح توجیهی سورتینگ و بسته بندی میوه و سبزیجات
محصولات مورد بررسی در اين گزارش بسته بندی میوه و سبزیجات بصورت تازه و خرد شده (سبزيجات منجمد و پوره ميوه ها) می باشد. سبزیها و ميوه ها از مهمترين فرآورده های غذايی مورد استفاده بشر بوده و علاوه بر مواد غذايی نيرو بخش مانند هيدراتهای كربن، مواد پروتئینی و چربی سرشار از انواع ويتامين ها، املاح معدنی و ساير مواد موثر هستند و نقش مهمی رادر تغديه و بهداشت بدن انسان بعهده دارند.
با توجه به اين كه سبزيجات و ميوه ها از منابع اصلی تأمين انرژی برای بدن انسان می باشند و نقش مهمی در تغذيه مردم جهان ايفا می كنند، و از طرف ديگر با توجه به روند رو به رشد جميعت در جهان و همچنين كشورمان و نيز كاهش زمينهای زراعی و كشاورزی در دنيا، بنابراين تأمين نيازهای غذايی مردم جهان امروز يكی از اساسی ترين مسايل مورد بحث می باشد.
در اين زميته توجه به صنايع تبديلی و بسته بندی فرآورده های غذايی بسيار مشگل گشا می باشد. گسترش اين صنايع در درجه نخست موجب كاهش ضايعات می شود و در مرحله بعد به افزايش زمان ماندگاری و بهبود كيفيت فرآورده های كشاورزی و غذايی كمک می كند و با بسته بندی میوه و سبزیجات می توان این فرآورده های غذايی را در تمام نقاط به دست مصرف كننده رساند.
رتبه نخست دنیا در ضایعات میوه
طبق نظر کارشناسان ضایعات میوه در کشور بین 15.2 تا 32 درصد برآورد شده است که متاسفانه رتبه نخست ضایعات میوه در دنیا را به ایران اختصاص یافته است. کشور بلژیک با یک دهم درصد ضایعات میوه رتبه نخست در مصرف بهینه میوه در دنیا را دارد. یکی از دلایل افزایش قیمت میوه در کشور ضایعات فراوان آن است که باعث افزایش قیمت می شود. لذا امید است با احداث کارخانه های سورتینگ و بسته بندی میوه ضایعات آنرا کاهش دهیم.
میوه ها معادن سرشار ویتامین ها
میوه ها با داشتن مقادیر زیادی املاح، عامل تولید مواد معدنی هستند و به بدن ما ترکیب خاص و مطلوبی از املاح معدنی می بخشند. پس میوه خصوصاً برای مبتلایان به سل، کم خونی و اشخاصی که دوره نقاهت بیماريهای عفونی را می گذرانند. (حصبه، مخملک و غیره) بسیار مفید است.
همچنین از آنجا که میوه ها دارای مقادیر زیادی آهن و مس هستند، می توانند در تولید گلبول قرمز نیز نقش به سزایی داشته باشند. گردو در مقایسه با سایر میوه ها دارای بیشترین مقدار مس است و توت فرنگی، انجیر، بادام و موز نیز سرشار از آهن هستند. لذا برای مصرف بهینه آنها لازم است واحدهای سورتینگ و بسته بندی میوه احداث گردد.
بطور كلی سبزيها و ميوه ها باداشتن مقدار زيادی آب و سلولز و مواد انرژی زا به هضم غذا و تنظيم متابوليسم بدن كمک كرده و در رژيم های غذايی به منظور جلوگيری از چاقی نقش مهمی دارند. همانگونه كه گفته شد سبزيها و ميوه ها منابعی بسيار غنی از ويتامينها و املاح معدنی به شمار می روند.
ويتامينها وظيفه بسيار مهمی در تنظيم عمليات فيزيولوژی بدن انسان به عهده دارند و كمبود آنها باعث اختلال اعمال حياتی بدن می شود بنابراين بدن ما روزانه به مقدار معينی از ويتامينها و املاح معدنی مختلف نياز دارد كه بخش اعظمی از آن از مصرف روزانه سبزيها و ميوه ها فراهم می شود سبزيها بر اساس قسمتهای خوراكي به انواع متفاوتي تقسيم می شوند.
سبزيجاتی كه از گل آنها استفاده می شود مانند گلم كلم. سبزيجاتی كه از ميوه آنها تغذيه می شود مانند گوجه فرنگی و كدو. سبزيجاتی كه از قسمت زير زمينی آنها استفاده می شود مانند پياز. و در آخر سبزيجاتی كه از برگ يا ساقه آنها استفاده می شود مانند جعفری، نعناع، گشنيز و غيره، كه به سبزيجات پهن برگ معروفند كه در طرح سورتینگ و بسته بندی میوه و سبزیجات می باشند.
روش های نگهداری، بسته بندی میوه و سبزیجات
معمولاً همه مردم دوست دارند بدانند که مواد خوراکی در فاصله بین تولید تا مصرف از نظر ارزش غذایی چه تغییراتی می کند. از آنجا که روشهای مختلف نگهداری مواد خوراکی باعث بروز تغییرات عمده ای در ارزش غذایی آنها می گردد.
باید هرنوع ماده غذایی را در شرایط ویژه خود آن ماده نگهداری کرد. با توجه به لزوم توجه بیشتر به مصرف محصولات کشاورزی از جمله پیاز، سیب زمینی، گوجه فرنگی و مرکبات که درصد قابل توجهی از سبد غذایی خانواده به این محصولات اختصاص می یابد، شیوه عرضه کنونی آنها جای تاملی بس اندیشمندانه دارد.
نظر به اینکه انواع مختلف از یک محصول کاربردهای متنوعی دارد (مثلا نوع سرخ کردنی یا نوع پختنی از محصول سیب زمینی یا نوع 100 گرمی یا نوع 200 گرمی از محصول پرتقال که برای آبگیری، مصرف خانگی یا پذیرایی استفاده می شود) می بایست به گونه ای ارائه گردد که با خواسته مصرف کننده مطابقت داشته باشد.
همچنین از آنجا که در کشت محصولات کشاورزی از سموم دفع آفات (حتی مجاز یا غیر مجاز) استفاده می شود، این سموم پس از برداشت روی محصولات وجود دارد و برای هر یک دوره خاص قرنطینه ای پس از برداشت تعریف شده تا پس از آن دوره به بازار عرضه گردد.
شرکت هایی می بایست از ابتدای مراحل کاشت تا رسانیدن محصول به دست مصرف کننده بر کلیه مراحل نظارت کامل داشته و تمامی مراحل حمل و نقل، انبار، قرنطینه، سم زدایی، شستشو، درجه بندی، سایز بندی، بسته بندی میوه، انتقال و عرضه به بازار را با اعمال استانداردهای جهانی و رعایت کلیه اصول علمی انجام دهد.
دلیل افزایش ضایعات میوه به 3 مرحله قبل از تولید، برداشت محصول و بعد از برداشت و در مرحله توزیع و حمل و نقل برمی گردد که سیستم های تولید، نگهداری و حمل و نقل در کشور استاندارد نیست.
در آمریکا 3 درصد جمعیت در بخش کشاورزی فعال هستند، با این وجود توان تولید غذا برای 3 قاره جهان را دارند، این رقم در ایران 27 درصد جمعیت کشور را شامل می شود اما متاسفانه قادر نیستند، غذای 70 میلیون ایرانی را به طور کامل تامین کنند، زیرا بهره وری پایین بوده و ضایعات محصولات کشاورزی بیش از اندازه است.
کشاورزی دنیا با گذران سه مرحله اکنون در مرحله چهارم قرار دارد اما کشاورزی ایران هنوز در مرحله اول و سنتی مانده است. کشاورزی شامل 4 مرحله سنتی، صنعتی، ارگانیگ و کشاورزی دقیق است که کشاورزی ایران هنوز در مرحله نخست قرار دارد.
با استفاده از ابزار دقیق و تکنولوژی می توان ضایعات را تا حد ممکن کاهش داد و در مرحله داشت و نگهداری محصول در مزرعه نیز می توان از ضایعات این مرحله جلوگیری کرد. بر اساس لزوم اصلاح روش بسته بندی و توجه به سلیقه مصرف کننده برای صادرات نمی توان به صورت فله ای صادر کرد بلکه نیاز به بسته بندی و برندسازی میوه به صورت علمی دارد.
در تمام طرح های ساماندهی و برنامه ریزی تامین مواد غذایی سورتینگ و بسته بندی محصولات غذایی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. زیرا امکان بهره وری بهینه از امکانات مواد غذایی را ممکن می سازد. در یک مقایسه ساده حجم میوه و تره بار ضایع شده در کشور ما 350 کیلو گرم در یک تن می باشد.
که امری فاجعه بار در اسراف و اتلاف منابع ملی کشور بشمار می آید و در مقایسه با کشورهای پیشرفته که از اجرای طرح های ساماندهی ایشان سالیانی می گذرد باید گفت که ضایعات میوه و تره بار در این کشورها به زیر 10 کیلو گرم در یک تن می رسد و این امر مرهون برنامه ریزی دقیق و اجرای این طرح ها در این کشورها می باشد.
اصل برنامه ریزی در جهت سورتینگ و بسته بندی میوه و تقسیم محصولات به سه دسته استوار است :
- بخشی از محصولات که در جدا سازی جهت صادرات بسته بندی می گردد.
- بخشی که برای مصرف تازه خوری و داخلی بسته بندی می گردد.
- بخشی که پس مانده درجه بندی و سورتینگ انجام شده است و در صنایع جانبی به شکل خشک کنسانتره و پودر و اشکال دیگر مورد بهره برداری صنعتی قرار می گیرد.
در هر سه بخش ارزش افزوده ای که ایجاد می گردد موجب می شود که قیمت های داخلی از ثبات برخوردار گشته و مصارف در فصول مختلف از محصولات در اشکال مختلف آن بشکل کنسانتره فریز شده خشک شده صورت پذیرد.
تعیین محل ایجاد کارخانه مانند هر واحد صنعتی و تجاری دیگر مستلزم مطالعاتی است که معمولا با فرمولهایی که در اقتصاد منابع وجود دارد مشخص و معین می گردد.
سورتینگ میوه در مبدا
در توجیه محصولات در مبدا اولین و مهمترین دلیل کاهش هزینه حمل و نقل در قیمت تمام شده است زیرا ضایعات همراه کالا در مبدا جدا سازی شده و بنابراین هزینه حمل و نقل کاهش می یابد البته نکته ای که مورد تغافل قرار می گیرد سهم هزینه حمل و نقل در قیمت تمام شده است مادر محاسبه این مورد مردود بودن این دلیل را اثبات می کنیم.
- تولیدات محصولات کشاورزی فصلی است سی روز چهل روز و متوسط آن دو ماه است ایجاد واحد بسته بندی میوه و محصولات دیگر برای کار فصلی دارای هزینه بالایی است زیرا نرخ استهلاک سرمایه را شش تا هشت برابر می کند. یعنی اگر نرخ استهلاک سرمایه 12 درصد باشد این نرخ 1.5 میشود در حالی که نرخ سود بانکی 16 درصد می باشد از لحاظ اقتصادي چه کسی حاضر است تن به این سرمایه گذاری دهد .حتی سوپسید دولتی حداکثر 4 درصد می باشد که مسلما باز امکان ریسک سرمایه را بیش از حد بالا می برد.
- تامین نیروی متخصص برای کار فصلی ممکن نیست راهبری فنی دستگاهها و نیروهای انسانی باید دارای مهارت کار با دستگاه باشند و نیروی کار متخصص جذب کار فصلی نمی شود.
- صنایع جانبی و وابسته به این واحد که کاهش قابل ملاحظه قیمت تمام شده را دربر دارد لزوم تمرکز دستگاه های بسته بندی و صنایع جانبی را در کنار هم به اثبات می رساند.
- در ابطال نظر کاهش هزینه حمل و نقل بعد از بسته بندی محصولات در مبدا باید موارد ذیل را متذکر شویم.
الف) بسته بندی برای مصرف کننده نهایی بعلت کوچکی بسته ها و نیاز به بسته بندی مادر بسیار حجیم شده و این حجم اضافی جبران کاهش هزینه حمل را می نماید.
ب) از آنجا که محصول پس از ورود به کارگاه سورتینگ و بسته بندی میوه و محصولات جهت مصرف نهایی آماده می گردد بسیار حساس شده و جهت نگهداری دراز مدت نیازمند هزینه هاي دیگري میگردد نظیر استفاده ازنگهدارنده های شیمیایی و یا استفاده از ماشین های حمل و نقل مخصوص که مجهز به سردخانه باشد و حتی با فرض اینکه براي طولانی کردن زمان کار واحد بسته بندی میوه و محصولات با احداث سردخانه در کنار واحد بسته بندی تنها هزینه را در مبدا تولید افزایش می دهیم در حالی که در مرکز مصرف بعلت اینکه در طول سال از مناطق مختلف محصول وارد می شود نیاز به این هزینه نمی باشد. لذا لزوم نزدیکی واحد تولیدی و محصولات در محل مصرف توجیه بالاتری نسبت به محل تولید داردزیرا بدون نیاز به این هزینه ها سریعا محصول تولیدی به مصرف میرسد و نیازی به این هزینه ها نیست. - درخصوص توانایی مبادی تولید جهت تامین بخش عمده نیاز سایر استانها تردید جدی وجود دارد بطور مثال استان گلستان که از مراکز عمده تولید سیب زمینی می باشد در بعضی از سالها تولیدش که در یکماه برداشت می شود کفاف مصرف خود استان را می دهد لذا سرمایه گذاری جهت سورتینگ و بسته بندی میوه و تره بار و صدور آن به استانهای دیگر مورد تردید می باشد. امروز با وجود فعالیت چند شرکت در زمینه سورت و بسته بندی سیب زمینی و پیاز می باشد این امکان وجود دارد که صنایع جانبی در بهره گیری از ضایعات موجود در کنار این واحدها فعال گردد.
اهداف بسته بندی میوه و تره بار
هدف اصلی طرح در راستای کاهش ضایعات و اصلاح الگوي مصرف می باشد. البته با اجرای گسترده این طرح اهداف ذیل نیز تحقق پیدا خواهد کرد:
- درجه بندی میوه ها بصورت ممتاز – درجه یک – درجه دو – پس مانده درجه یک و دو و استفاده از آن در صنایع جانبی
- مشاهده عددی محصول جهت خرید برحسب نیاز و دوری از اسراف
- درج شرایط نگهداری میوه و تره بار جهت کاهش ضایعات
- درج خواص بر روی میوه ها
- درج نوع طعم و مزه (ترش، شیرین،ملس)
- نوع کاربرد، مثلا سیب زمینی برای مصرف سرخ کردن می باشد و یا برای مصرف آب پزی
- درج مکان کشت
- سهولت در عرضه و توزین
- جلوگیری از تحمیل بار اضافه به مشتریان
محصولات مشمول طرح
به منظور عملیاتی نمودن سریعتر طرح سورتینگ و بسته بندی میوه در گام اول و با توجه به محصولات فصل حاضر و نظر به سورت پذیری بالا و آسیب پذیری پایین محصول در حین عملیات تفکیک و باکس، محصولات ذیل در گام اول در نظر گرفته شده است.
- انواع پرتقال شمال، جنوب و وارداتی
- انواع نارنگی شمال، جنوب و وارداتی
- انواع سیب درختی داخلی و وارداتی
- کیوی هایوارد و …
- سیب زمینی و پیاز
مواد مصرفی و انواع بسته بندی برای هر یک از محصولات
- نایلون پانچ و کاست شده با درب بندی حرارتی
- ظرف فوم با پوشش استرچ فیلم
- ظرف یک بار مصرف با پوشش استرچ فیلم
- شانه کاسه دار مقوایی با پوشش استرچ فیلم
- جعبه مقوایی با پوشش شرینگ پک
- توری با درب بندی منگنه ای
- توری یکسر گره با درب بندی بست دسته دار پلاستیکی
- نایلون پانچ شده با درب بندی زیپ کیپ
بررسی کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول
مصرف محصول در کشور ما به علت وجود کشاورزی خوب، بسیار بالا می باشد و قطعا می توان عنوان کرد که هیچ جایگزینی جهت میوه وجود ندارد.
اهمیت استراتژیکی کالا در دنیای امروز
محصول مورد بررسی جزء محصولات استراتژیک به حساب می آیند چرا که کشاورزی و رشد آن جزء ملاک های رشد و توسعه کشورها می باشد.
کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول
کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول، کشورهای دارای کشاورزی می باشند که در این میان کشور ایالات متحده – کشورهای آفریقایی – کشورهای خاورمیانه بیشترین تولید و مصرف محصول را دارا هستند.
شرایط صادرات
محدودیتی جهت صادرات محصول وجود ندارد اما در حال حاضر بیشتر تمرکز بر روی بازار داخلی می باشد که خواستار عرضه متنوع و بهتر محصول است.
| تجهیزات و ماشین آلات موردنیاز |
|
| 1 | یخچال ویترینی بزرگ |
| 2 | دستگاه سورتینگ میوه |
| 3 | دستگاه پکینگ و بسته بندی میوه و تره بار |
| 4 | پالت |
| 5 | سبد چرخدار |
| 6 | دستگاه پرس |