طرح توجیهی چاپ صنعتی بر روی فلزات و قوطی های فلزی
چاپ به معنی انتقال هر نوع حرف، نقش و تصوير بر روی يک ماده خاص، در تيراژ بالاتر از يک عدد است بطوريکه شکل و فرم انتقال يافته تغييری نکند، با اين تعريف هزاران کالا را پيرامون خود خواهيد يافت که به نوعی بر روی آنها چاپ صورت گرفته است. شيوه های چاپ را به طور کلی می توان به سه گروه عمده زير شامل چاپ مستقيم، چاپ غير مستقيم و چاپ غير تماسی تقسيم نمود :
الف) چاپ مستقيم
ويژگی اين شيوه اين است که چاپ شونده به طور مستقيم با فرم چاپ در تماس می باشد. معمول ترين روشهای اين نوع چاپ عبارتند از لترپرس، داغی، فلکسو، ايچينگ، هليوگراور، سيلک اسکرين، چاپ مخمل، چاپ پارچه و پوشش UV ،ورنی چاپ.
ب) چاپ غير مستقيم
در اين شيوه چاپ، سطح چاپ شونده به طور غير مستقيم با فرم چاپ در تماس است بدين معنی که نقش به سطوح ديگر منتقل شده و در نهايت به روی سطح مورد نظر چاپ می شود.
معمول ترين روشهای اين نوع چاپ عبارتند از افست، تامپو و افست روی فلز. معروف ترين شيوه چاپ غيرمستقيم، چاپ افست است که رابط چاپ (زينک) نقش را به روی لاستيک منتقل کرده و سپس طرح از روی لاستيک به سطح چاپ شونده انتقال می يابد.
ج) چاپ غير تماسی
در اين شيوه، چاپ در اثر تماس صورت نمی گيرد بلکه پودر يا جوهر به سطح چاپ شونده پاشيده می شود، معمول ترين نمونه های اين نوع چاپ عبارتند از ترموگرافی، چاپگرهای ليزری- جوهرافشان و فتوکپی.
انتخاب يک روش چاپ مشخص برای واحد چاپ صنعتی
با در نظر گرفتن اين مساله که چاپ صنعتی طيف وسيعی از شيوه های چاپ را در بر می گيرد ، تعيين يک روش در اين ميان که به تنهايی محق عنوان طرح حاضر باشد، انتخابی بس دشوار است.
اما بررسی کاربردهای روشهای گوناگون چاپ ، مؤيد اين حقيقت است که در مقام مقايسه می توان ادعا نمود چاپ بسته بندی از کاربردی ترين روشهای این روش است که طيف وسيعی را پوشش می دهد.
صنعت بسته بندی و به تبع آن چاپ بسته بندی در ايران صنعت نوپا است که همچنان نياز به توسعه فراگير داشته و با توجه به نقشی که بسته بندی در توسعه صادرات غير نفتی و افزايش درآمد ارزی کشور می تواند ايفا کند.
سرمايه گذاری برای رشد و توسعه همه جانبه آن امری است ضروری چاپ بسته بندی از جمله رشته هايی از صنف چاپ است كه طی سالهای اخير توسعه كمی و كيفی خوبی داشته.
اما در عين حال با وجود به خدمت گرفتن ماشين آلات پيشرفته هنوز درصد قابل توجهی از آثار چاپی بسته بندی قابل رقابت با نمونه های غربی خود نيستند گستردگی صنعت بسته بندی باعث شده که شناخت خوبی برای اولويت بندی سرمايه گذاری در بخش های مختلف آن وجود نداشته باشد.
اما آنچه مسلم است اين است که در تقسيم بندی صنعت بسته بندی به گواهی آمارهای موجود، قوطی سازی را می توان يکی از مهم ترين شاخه های آن به حساب آورد که در حوزه چاپ، نيازمند چاپ بر روی فلز است.
با توجه به اينکه پتانسيل صنايع فرآوری محصولات کشاورزی و صنايع تبديلی کشورمان بسيار نامحدود است و اکثر محصولات غذايی کنسرو شده، آب ميوه، نوشابه و … قابل صادر شدن به ساير کشورها هستند بنابراين ايجاد ظرفيت های جديد قوطی سازی و به تبع آن چاپ روی فلز امری ضروری است.
روش چاپ بر روی فلزات يکی از روشهای مهم چاپ صنعتی است که شايد امروزه در مقايسه با ساير روشهای موجود، برای طرحهای آتی توجه کمتری بدان معطوف شده است ، اگرچه بسته بندی فلزی شامل انواع گوناگونی از جمله قوطی ها، سطلها، بشکه ها، تيوپها، لفافها و … است.
اما بيشترين کاربرد چاپ روی فلز برای بسته بندی در ايران عمدتاً به چاپ روی قوطی های فلزی اختصاص دارد. شايان ذکر است که سفارشات چاپی حوزه بستـه بندی از حساسيت بسيار زيادی برخوردارند.
چاپ از نظر سرمايه گذاری و هزينه تمام شده و يا پروسه تحقيقات و توليد برای بسياری از توليدكنندگان، موضوعی فرعی است و به آن به عنوان يک صنعت تكميل كننده نگاه ميكنند.
با اين حال بسياری از اوقات سرنوشت تمام فعاليت های بخش توليد و فروش يک واحد توليدی به ميزان دقت و دلسوزی چاپخانه وابسته است.بر اساس آنچه به اختصار شرح داده شد، کليه بررسی های فنی و اقتصادی پروژه فعلی برای چاپ بر روی فلزات در جهت توليد قوطی های فلزی انجام شده است.
| نمونه هايی از کالاهای چاپ شده با برخی از متداول ترين و معمول ترين شيوه های چاپ | |
| روش چاپ | نمونه کالاهای چاپ شده هر روش |
| افست | کارت ويزيت، بروشور، کاتالوگ، جلد کتاب، کارتهای تبريک، جعبه های مختلف محصولات،کتاب، روزنامه، مجله، اوراق بهادار، ليبل محصولات و … |
| هليوگراور ، فلکسو | لفاف فيلمی (سبزيجات، دستمال کاغذی)، چتر، پرده حمام، کيسه های دستی تبليغاتی، لفاف پوشک بچه، حوله های کاغذی، دستمال توالت، لفاف های شرينک، لفاف های بسته بندی پفک نمکی، چيپس، صابون و … |
| سيلک اسکرين | شيشه های شير، آب معدنی، ترشی، نوشابه و…، تابلوهای راهنمايی و رانندگی، تابلوهای اسامی خيابان ها و پلاک منازل، دستگاههای صوتی و تصويری، لوازم و وسايل زندگی، پوستر، پارچه، سفره، خودکار، مداد، بدنه هواپيما، پيراهن، کيف های بچه گانه و… |
| تامپو (بالشتکی) | ظروف بستنی، ماست، خامه و …، ليوانهای پلاستيکی، خودکار، ظروف زير ليوانی، CD ،ظروف پلاستيکی محصولات بهداشتی آرايشی |
| چاپ روی فلز (افست) | جعبه محصولات مختلف مانند انواع روغنها (روغن موتور، گريس، روغن ترمز و …)، شيرينی،اسپری، رب گوجه، شير خشک، چای، گز، کرمها و … |
| چاپ روی فلز (ايچينگ) | قطعات خودرو، قطعات صنايع هواپيمايی و نظامی، فولادهای صنعتی و آلياژی کارخانه ها، ملزومات ارتوپدی-پزشکی و بيمارستانی، ابزارهای صنعتی مانند تيغ اره، قلاويز، تيغچه فرز، ابزارهای صنعتی در صنايع تجاری تاسيساتی و ساختمانی، ملزومات آشپزخانه و … |
| چاپ مخمل | تی شرت های تبليغاتی پارچه ای، مقوای تزيينی و کارت پستال، پرچم، کلاه، جعبه های خودکار و خودنويس و جواهرآلات، پارچه های مخمل و جير، عروسک، کيف موبايل، ميز بيليارد، ورقهای وکيوم فورمينگ (مانند جعبه قاشق و چنگال و جاسوئيچی و ابزارهای پزشکی)، کاغذ ديواری با گل مخمل، لاستيک دور شيشه اتومبيل و … |
| چاپ پارچه | پرچم، تی شرت، دستمال و حوله، پادری، پارچه چتر، لباس کار و … |
| ترموگرافی | کارت ويزيت، بروشور، کاتالوگ، جلد کتاب، کارتهای تبريک، تقويم روميزی و … |
| لترپرس | کارت ويزيت، بروشور، کاتالوگ، جلد کتاب، کارتهای تبريک، جعبه های مختلف محصولات و … |
| داغی | عنوان های روی کتاب، چرم روی کيف و وسايل تزيينی، کارت ويزيت، طلاکوب ليبل و بسته بندی، بروشور، کاتالوگ و … |
| پوشش UV ،ورنی چاپ | بروشور، کاتالوگ، جعبه محصولات و بقيه موارد چاپ افست |
چاپ صنعتی بر روی قوطی های فلزی
آنچه منجر به پيدايش و توسعه ظروف فلزی شده نياز به بسته های مقاوم تر است. همانطور که قبلاً اشاره شد، در تقسيم بندی صنعت بسته بندی به گواهی آمارهای موجود، قوطی سازی را می توان يکی از مهم ترين شاخه های آن تلقی نمود.
قوطی ها ظروفی هستند که عموماً دارای ظرفيت کمتر از ١٠ گالن بوده و به عنوان بسته بندی انواع مختلفی از محصولات از جمله انواع روغنها (روغن موتور، روغن ترمز و …)، مواد شيميايی (گريس، ضد يخ و …)، روغن نباتی، کنسروها، رنگها، شيرينی، اسپری، کمپوتها، رب گوجه فرنگی، شير خشک، چای، گز، کرمها، نوشيدنی ها، خيارشور و … بکار برده می شوند.
قوطی ها دارای انواع بسيار متنوعی از نظر جنس و شکل و ابعاد و .. هستند که انواع متداول آنها از نظر جنس به سه نوع فولادی، آلومينيومی و حلبی تقسيم می شود، از نظر قطعات تشکيل دهنده نيز می توان آنها را به چهار نوع شامل يک تکه، دو تکه، سه تکه و بيش از سه تکه تقسيم نمود.
در جدول ذیل ،روشهای متداول چاپ روی قطعات و بسته های فلزی ارائه شده است، بطور کلی چاپ بر روی جنس فلز معمولاً به روشهايی از جمله افست، سيلک اسکرين، تامپو، مخمل و ايچينگ انجام می شود اما در اين ميان برای چاپ روی قوطی های مدور که مدنظر اين پروژه است، تنها از دو روش افست و سيلک استفاده می گردد.
بين اين دو روش نيز افست برای چاپ روی ورقه های فلزی قبل از اينکه تبديل به قوطی شوند و چاپ سيلک معمولاً زمانيکه به هر دليل لازم باشد چاپ پس از توليد قوطی انجام شود، مورد استفاده قرار می گيرند. در ضمن بايد اين نکته را متذکر شد که چاپ سيلک معمولا برای تزئين فلزات استفاده می شود و کاربرد اندکی در بسته بندی فلزی دارد.
| روشهای متداول چاپ صنعتی روی قطعات و بسته های فلزی | |
| نوع بسته يا قطعات آن | روش متداول چاپ |
| برچسب ها | فلکسو، گراور، افست، لترپرس، اسکرين |
| تگها و لفافها | فلکسو، گراور، افست، لترپرس، اسکرين |
| بسته بندی های قابل انعطاف (فويل) | فلکسو، گراور |
| قوطی های نوشيدنی | ليتو خشک (افست لترپرس)، افست |
| جعبه های فلزی و قوطی های سه تکه | افست، اسکرين |
| درپوشها و دربها | افست، فلکسو |
| تيوپ های فشاری | فلکسو |
| درپوشهای فلزی | افست |
کد آیسیک
در حال حاضر تقريباً چاپ بسته بندی فلزی در کشور در انحصار روش چاپ افست می باشد. بر اين اساس و با توجه به آنچه شرح داده شد، در اين پروژه روش چاپ صنعتی افست بر روی فلز(در جهت توليد قوطی های فلزی) به عنوان روش انتخابی مدنظر قرار داده شده است. كد آيسيك ٣ اين طرح ٢٨٩٢١١٥٤ می باشد.
تعرفه گمرکی و شرايط واردات
با توجه به اينکه پروژه چاپ يک پروژه خدماتی است نه توليدی و هدف از راه اندازی چنين واحدی ارائه خدمات چاپی به انواع واحدهای توليد کننده است، نمی توان مشابه پروژه های توليدی، محصول ويژه ای برای آن در نظر گرفت و به تبع آن تعرفه گمرکی خاصی به آن اختصاص داد.
در تائيد اين حقيقت بايد متذکر شد که تعرفه گمرکی به خود محصول تعلق می گيرد و خدمات ارائه شده بر روی آن (از جمله چاپ) را شامل نمی شود (بدين معنا که خدمات انجام شده بر روی محصول در تعرفه ای جداگانه منظور نمی گردند)، بنابراين نمی توان از تعرفه های گمرکی برای مقوله خدمات رسانی روی يک محصول معين بهره جست.
بررسی و ارائه استاندارد
چاپ مانند ديگر صنايع آميزه ای است از فرآيندها و سيستم های مختلف كه از ارتباطی منطقی با يكديگر برخوردارند ، به همين خاطر ارائه استانداردهای مشخص كه باعث ميشود كليه فرايندها و سيستم ها در يک چهارچوب مشخص و هماهنگ بهترين كارآيی را عرضه كنند برای صنعت چاپ نيز ضروری است.
از آنجا که چاپ صنعتی بسيار گسترده و پيچيده است، تعداد استانداردهای بين المللی هم كه برای اين صنعت تاكنون تهيه و تدوين شده فراوانند اما در اين عرصه يکی از مهم ترين نقاط ضعف صنعت چاپ ايران فقدان يک استاندارد ملی برای تضمين کيفيت کارهای چاپی است.
اگرچه برای مشخصات هر يک از انواع قوطی های توليدی در کشور (که در اين پروژه، هدف چاپ بر روی آنها است) استانداردهای ويژه ای موجود است، اما استاندارد ملی که مختص به فرآيند چاپ باشد وجود ندارد (به عنوان مثال قوطی فلزی گريس و روغن موتور با شماره استاندارد ملی ١٤٩١ ، قوطی فلزی ضديخ با شماره استاندارد ملی ١٤٩٢.
ظروف فلزی برای بسته بندی رب گوجه فرنگی با شماره استاندارد ملی ١٤١٢، ظروف فلزی برای بسته بندی کنسرو ميوه ها (کمپوت) با شماره استاندارد ملی ٢١٦٠ ،قوطی فلزی روغن نباتی جامد با شماره استاندارد ملی ٢٢٣٤ ،قوطی های فلزی برای بسته بندی آب ميوه با شماره استاندارد ملی ٢٩٢٦.
قوطی های فلزی برای بسته بندی نوشيدنی های گازدار با شماره استاندارد ملی ٣٣٢٩ و تعداد کثير ديگری از انواع قوطی ها) اما از آنجا که فرآيند چاپ بر روی ورقه های تين پليت (Plate Thin) برای ساخت قوطی انجام می شود بررسی استاندارد ارائه شده برای ورق های تين پليت امری ضروری است.
موارد مصرف و کاربرد
مهم ترين کاربرد چاپ بر روی فلزات، چاپ بسته بندی و به صورت خاص چاپ قوطی های فلزی است، قوطی های فلزی شامل انواع بسيار متنوعی از جعبه محصولات هستند که از نمونه های آن می توان به قوطی های مواد غذايی آماده، انواع روغنها (روغن موتور، روغن ترمز و …).
روغن جامد خوراکی، شيرينی، اسپری، رب گوجه فرنگی، شير خشک، چای، انواع نوشيدنی های گازدار، کمپوتها، آب ميوه، گز، رنگها، کرمها و بسياری ديگر اشاره نمود.
بر اين اساس همانطور که مشاهده می شود زمينه های کاربردی بسيار زياد و متنوعی برای چاپ صنعتی بر روی فلز موجود است که اين امر از جهتی می تواند اطمينان بخش ايمن بودن سرمايه گذاری در اين رشته باشد.
کالاهای جايگزين و تجزيه و تحليل اثرات آن بر ميزان مصرف
مبحث بررسی کالاهای جايگزين را در دو مقوله جايگزينی بـرای روش منتخـب چـاپ (چـاپ افـست) و جايگزينی برای بسته بندی فلزی پی می گيريم در حال حاضر روش جايگزين مناسبی برای چـاپ روی فلـز با کيفيت مشابه چاپ افست موجود نمی باشد.
اما آنچه بـه تـازگی در ايـن عرصـه مطـرح شـده اسـت، روش ديگری است تحت عنوان چاپ لمينيت. بدين صورت که در اين روش، چاپ بر روی لمينيت انجام می شـود و سپس لمينيت به فلز مورد نظر الصاق می گردد.
اما آنچه اين روش را همچنـان از عرصـه رقابـت بـا روش بـا کيفيت افست دور نگاه داشته است مشکلی است که برای چاپ در اتوکلاو رخ می دهـد کـه دليـل آن را مـی توان به عکس العمل لمينيت به حرارت و فشار اعمال شده در اتوکلاو نسبت داد.
از جنبه ديگر چنانچه بخواهيم جايگزين های محصولی که هدفمان ارائه خدمات بر روی آن است (قوطی های فلزی) را در نظر بگيريم بايد به جرأت ادعا کرد که در برخی کاربردها از جمله بسته بندی فلزی مواد غذايی هيچ بسته جايگزينی که محاسن قوطی های فلزی را دارا باشد، موجود نمی باشد.
اما در برخی از کاربردها از جمله بسته بندی مواد شيميايی مانند انواع روغن ها، امروزه برخی از آنها که در گذشته تنها در بسته های فلزی بسته بندی می شدند، در بسته های پلاستيکی نيز به بازار ارائه می گردند.
از علل چنين رويکردی می توان به هزينه بالای تين پليت که در توليد آن از فلز قلع به عنوان روکش استفاده می شود (قلع فلزی استراتژيک است که روز به روز كمياب تر می شود)، اشاره نمود.
با چنين ايده ای برخی از توليد کنندگان روغن ها محصولات خود را در بسته بندی های پلاستيکی ارائه خواهند کرد ( از جمله روغن های توليدی نفت پارس و روغن های شل).
نکته حائز اهميت آن است که اگر چه اين مسأله ممکن است از يک سو صنعت چاپ بسته بندی فلزی را تحت تاثير قرار دهد اما آنچه روند چنين انتقالی (تغيير بسته های فلزی به پلاستيکی) را با مشکل مواجه می سازد، مسايل زيست محيطی است.
چراکه بازيافت ظروفی فلزی به مراتب کم هزينه تر و ساده تر از بازيافت ظروف پلاستيکی است ، در ضمن تعداد کثير طرحهای قوطی سازی در کشور که طی چند سال آينده به بهره برداری خواهند رسيد نيز گواه اين حقيقت است که عليرغم اينکه در برخی از کاربردهای صنعت قوطی سازی، ظروف پلاستيکی می توانند به عنوان کالای جايگزين عمل کنند اما بازار قوطی های فلزی همچنان به قوت خود باقی است.
در تاييد چنين ادعايی می توان بطور خلاصه به مزايای ويژه بسته بندی های فلزی اشاره نمود:
– استحکام مکانيکی بالا که بر اين اساس منجر به تسهيل در حمل و نقل و انبار کردن کالا می شود.
– مقاومت در شرايط محيطی مختلف که از اين جهت باعث حفظ کالا برای مدت طولانی می گردد.
– قابليت بازيافت خوب.
– قابليت نگهداری کالا در حالتهای جامد، مايع و به ويژه گاز.
– تسهيل جابجايی در خط توليد به وسيله مغناطيس.
اهميت استراتژيکی کالا
پروژه فعلی يک پروژه خدمات رسانی به صنعت بسته بندی فلزی کشور است و به تبع، ميزان اهميت آن نيز به شدت تحت تاثير ميزان اهميت اين صنعت می باشد.
آنچه روشن است اين است که امروزه صنعت بسته بندی کشور از اهميت بسزايی برخوردار بوده و مصداق آن روند به شدت رو به رشدی است که ايران در اين زمينه نسبت به سالهای گذشته طی کرده است.
به عنوان نمونه، نگاهی گذرا به قفسه مواد غذايی آماده، مؤيد تنوع وسيعی از انواع بسته بندی های جديد فلزی است که امروزه با پيشرفت فن آوری صنايع بسته بندی فلزی و پوشش های شيميايی حاصل شده است.
توجه بيشتر به چاپ صنعتی بسته بندی های فلزی می تواند منجر به بهبود کيفيت بسته بندی و به تبع آن افزايش رقابت پذيری آنها و در نتيجه بسترساز توسعه صادرات غير نفتی و افزايش درآمد ارزی کشور شود.
از ديگر محاسن چنين واحدهای خدمات رسانی می توان به اشتغال زايی اشاره نمود. مجموعه نکات مثبت برشمرده برای چنين پروژه هايی بيانگر ميزان اهميت استراتژيکی واحدهای مشابه است.
کشورهای عمده توليد کننده و مصرف کننده
همانطور که پيش از اين به کرات اشاره شد، مقوله چاپ يک فعاليت خدماتی است نه توليدی بر اين اساس فعاليت در اين عرصه منحصر به کشورهای خاصی نمی باشد.
اما چنانچه بخواهيم اين مقايسه را برای توليد ماشين آلات چاپ افست انجام دهيم می توان ادعا نمود که فعال ترين کشور توليد کننده ماشين آلات چاپ صنعتی افست روی فلز ، آلمان است.
از ساير کشورهای فعال در اين زمينه می توان به انگليس و برخی از کشورهای آسيايی (از جمله چين و هند) که به تازگی در اين عرصه حضور يافته اند، اشاره نمود.
اما در اين ميان بالاترين سطح تکنولوژی و بيشترين سهم بازار متعلق به آلمان است بطوريکه ٩٧ درصد از ماشين آلات صنعت چاپ ايران از اين کشور وارد می شود.
شرايط صادرات
چاپ بسته بندی از جمله رشته هايی از صنف چاپ بوده كه طی سالهای اخير توسعه كمی و كيفی خوبی داشته است اما در عين حال با وجود به خدمت گرفتن ماشين آلات پيشرفته هنوز درصد قابل توجهی از آثار چاپی بسته بندی قابل رقابت با نمونه های غربی خود نيستند.
حتی به گفته متخصصين برخی از كشورهای همسايه از جمله ترکيه و مالزی در زمينه صنعت چاپ و کيفيت کارهای چاپی بسيار بهتر از ايران ظاهر شده اند.
يکی از مهم ترين دلايلی که در حال حاضر مانع تسهيل زمينه دريافت سفارش چاپ (چاپ بسته بندی) از ساير کشورها می شود، وابستگی شديد صنعت چاپ بسته بندی فلزی به مواد اوليه وارداتی است.
بدين معنا که ارائه خدمات چاپی روی ورقهای تين پليت وارداتی و سپس صادر کردن آنها، توجيه منطقی و اقتصادی ندارد و ايران زمانی می تواند در اين عرصه حضور موثر داشته باشد که از واردات ورقهای تين پليت بی نياز گردد که اين مهم در آينده نزديک ميسر نمی باشد.