طرح پرورش قرقاول زینتی و گوشتی

طرح پرورش قرقاول زینتی و گوشتی
قرقاول یکی از پرندگان وحشی است که سالهاست در کشورهای اروپایی و امریکا به عنوان خوراکی لوکس و با ارزش عموما در ایامی خاص مورد استفاده قرار میگیرد. واقعیت این است که گوشت بسیار خوشمزه این پرنده طرفداران زیادی دارد و معمولا با قیمتی بیشتر از گوشت کبک عرضه می شود. به نظر می رسد در کشور ما عرضه محدود گوشت قرقاول جوابگوی تقاضای زیاد رستوران ها نیست.

ضمن آنکه باب صادرات آن به کشورهای همسایه شمالی مخصوصا آذربایجان و کشور های حاشیه خلیج فارس همیشه باز است. قرقاول از کبک سر سخت تر و مقاوم تر است و نگهداری آن مشکل ویژه ای ندارد ولی لازم است رفتار و تکنیک های فنی تولید آن شناخته شود تا تولیدی ارزشمند و سود آور بدست آید. گوشت نر و ماده جوان قرقاول هر دو با کیفیت و مطلوبند و مشتریان خاص خود را دارند.

معرفی پرورش قرقاول زینتی و گوشتی

در مقوله پرورش قرقاول نوع زینتی آن نیز با ارزش است و عموما با قیمت های بسیار بالا عرضه می شود و چنانچه واحدهایی با هدف تولید قرقاول زینتی فعالیت نمایند سودی قابل توجه بدست خواهد آمد. برای قرقاول های پرورشی تولید تخمی در حدود 60 تخم در اولین دوره و 115 تخم در دوره های بعدی تخم گذاری به ثبت رسیده است. ولی در کشور ما زاد آوری و تولید جوجه در حد 50 درصد از مجموع تخم های تولیدی است.

البته این معضل با تکیه بر دستورات فنی قابل برطرف شدن است. توجه به خصوصیات رفتاری و شناخت این پرنده رمز پرورش آن است. قرقاول نر قلمرو دوست است و در فصل جفت گیری وجود هم جنس خود را تحمل نمی کند. در صورت عدم توجه به این موضوع زاد آوری و نطفه دار شدن تخم های قرقاول ماده کاهش می یابد. در بسیاری از کشورها قرقاول را برای رها سازی در شکارگاه ها تکثیر و نگهداری می کنند و از این راه سودی مضاعف بدست می آورند.

مشخصات پرورش قرقاول

قرقاول با نام علمی colchicus phasianus از خانواده ماکیان سانان است. پرندگان این خانواده و از جمله قرقاول خشکی زی بوده و بعضی از آنها مانند کبک نر و ماده شبیه به هم و در بعضی دیگر مانند قرقاول نر و ماده از نظر خصوصیات ظاهری کاملا متفاوتند. قرقاول نر (با احتساب دم) 85 سانتی متر و قرقاول ماده 60 سانتی متر طول دارد. در پرنده نر پر و بال بسیار رنگین، سر به رنگ سبز براق با پوست برهنه، دور چشم به رنگ قرمز گلی و گوشپر های کوتاه که آنها را بالا نگه می دارد دیده می شود.

همچنین روتنه قرمز گلی با رگه های سیاه موج دار، سینه گلی و زرد با لکه های سیاه پهن تر از روتنه، شکم تیره، بال ها قرمز بلوطی با لکه و رگه های قهوه ای تیره و پای سیخک دار دیده می شود. پرنده ماده کوچکتر و به رنگ قهوه ای خاکستری، گردن بلوطی کم رنگ و حلقه دور چشم سفید نخودی دیده می شود، دم در هر دو جنس بلند است.

انواع قرقاول

سویه های قرقاول در اقلیم های مختلف بسیارند. در کشور ما چهار سویه قرقاول بومی وجود دارد که همگی متعلق به یک نژادند. زیستگاه این چهار سویه در ارسباران و دشت مغان آستارا تا چالوس، بابل و شرق خراسان (سرخس و حوالی رودخانه مرزی هیرود) است. بعضی از انواع قرقاول نام زیستگاه (مانند قرقاول چینی یا قرقاول هیمالیا) و بعضی دیگر براساس شکل ظاهری نام گذاری می شوند (مانند قرقاول گلدن یا قرقاول سیلور). با این حال قرقاول های مشهور دنیا به شرح زیرند :

• قرقاول طوقدار چینی
• قرقاول گلدن یا طلایی
• قرقاول سیلور یا نقره ای
• قرقاول لیدی
• قرقاول قفقازی
• قرقاول قرقیزی
• قرقاول ژاپنی
• قرقاول هیمالیا

در کشور ما ترجیحا کدام نوع قرقاول بهتر است پرورش داده شود؟

تولید قرقاول در کشورما به دو روش صورت می گیرد. روش اول تولید قرقاولهای زینتی بوده که تعداد آن کم و شامل : قرقاولهای سیلور، گلدن و لیدی  می باشند. و گروه دوم پرورش قرقاولهای به اصطلاح گوشتی هستند، که بیشتر قرقاول رینگ نک (یا گردن حلقه ای یا طوقی) می باشند. وزن این نوع قرقاول در ایران حدود 900 تا 1400 گرم است (ماده ها کوچکتر و نر ها درشت ترند) در کشور ما این نژاد فراوان ترین نژاد پرورشی است که به آن قرقاول امریکائی نیز می گویند.

از قرار اطلاع قرقاول درشت هیکل دیگری نیز وجود دارد که به ان جامبو رینگ نک می گویند. (این قرقاول هم به قرقاول امریکایی مشهور است) و وزن آن به بیش از 3 کیلو گرم می رسد. یک سویه قرقاول دیگر پرورشی وجود دارد که نقطه نظر خصوصیات وزنی مانند رینگ نک است و به نام قرقاول سفید معروف است ولی احتمال قوی در حد و اندازه معنی دار در ایران وجود ندارد.

مزایای پرورش قرقاول

واقعیت این است که گوشت قرقاول از کبک خوشمزه تر و گران قیمت تر است و مقاومت و سرسختی این پرنده در مقابل بیماری ها از کبک بیشتر است. دوره پروار بندی و بلوغ فیزیکی کبک و قرقاول تقریبا برابر است (3/5 الی 4 ماه). ولی وزن میان دوره قرقاول حدودا سه برابر کبک است. زاد آوری و نطفه دار بودن و یا جوجه تبدیل شدن تخم قرقاول از کبک کمتر است.

در مزارع پرورش قرقاول در کشور ما معمولا 50 درصد است ولی با اعمال تکنیک های فنی می توان آنرا در حالت مطلوب به 70 درصد هم رسانید. ولی در مورد کبک کم نیستند واحدهایی که 85 الی 90 درصد از تخم های کبک آنها وارد دستگاه جوجه کشی می شود و به جوجه تبدیل می گردد. به علت محدودیت واحدهای پرورش قرقاول گوشتی، گوشت ارزشمند و خوش طعم این پرنده مشتریان خاص خود را دارد. و به عبارت دیگر محصول تولیدی درگیر کاهش تقاضا در بازار نخواهد شد.

نگهداری قرقاول هم در سیستم بستر و هم در سیستم قفس اجرا می گردد و تولید، تکثیر و پرواربندی آن با سرمایه کم ولی در حد محدود محقق می شود. یکی از مزیت های تولید قرقاول تحریک پذیری این پرنده از شدت و مدت نور است که بر تخم گذاری آن تاثیر می گذارد. به عبارت دیگر به کمک نور می توان ماده قرقاول های پرورشی را دوباره وادار به تخم گذاری نمود و در سال حداقل دو دوره از این پرنده تخم نطفه دار گرفت.

قرقاول چه تولیداتی دارد؟

گوشت بسیار با کیفیت، پر و تخم خوراکی و کود خالص می تواند محصول اولیه و تخم نطفه دار، جوجه یکروزه و قرقاول مولد محصول ثانویه خواهند بود. همانگونه که ذکر شد گوشت این پرنده هم مصرف داخلی دارد و هم مصرف خارجی و معمولا بایستی به صورت بسته بندی و فریز شده عرضه شود. مشهور است که چنانچه لاشه قرقاول گوشتی را پس از ذبح شدن به مدت 24 ساعت با پر در یخچال نگه داری نموده و سپس پر کنی و آماده کنند کیفیت و تردی گوشت بسیار بهتر می شود.

استفاده از پرهای رنگین و زیبای قرقاول نر ریشه تاریخی دارد و در حال حاضر از انها در صنایع دستی (قسمتی از لباس خانم ها و سایر وسایل) می تواند ارزش افزوده آنها را بالا ببرد. زمانی که جمعیت اماکن پرواربندی قرقاول تکمیل شده است. تخم های تولید شده می تواند به صورت تخم نطفه دار و یا جوجه یکروزه به فروش برسند و سود قابل توجهی نصیب پرورش دهنده بنمایند.

گاهی مشتری خرید قرقاول مولد نیز وجود دارد. بنابراین می توان قرقاولهای جوان را به عنوان مولد (با ترکیب 8 به 1 یعنی پنج تا شش قرقاول ماده به همراه یک قرقاول نر) با قیمتی مناسب به فروش رسانید. در ضمن واحد جوجه کشی مزرعه می تواند تخم نطفه دار مشتریان انواع طیور را با رعایت موارد بهداشتی به جوجه یکروزه تبدیل نموده و دستمزد قابل توجهی را بدست آورد.

چه تعداد قرقاول را می توانیم در واحد سطح پرورش دهیم؟

تکثیر و نگهداری تعداد مجاز قرقاول در واحد سطح (مترمربع) به عوامل مختلفی بستگی دارد. از مهمترین عوامل سن پرنده می باشد. در سیستم قفس معمولا تعداد 3 الی 4 ماده بالغ به همراه یک قرقاول نر در هر واحد از قفس به عرض 40 ، طول 60 و ارتفاع 45 سانتیمتر با کف شیب دار برای خروج تخم از محدوده قفس پرورش می یابند. این قفس ها معمولا سه طبقه ساخته شده و طبقات با فاصله 46 سانتیمتر بر روی هم مستقر می شوند.

نکته مهم در مقوله تعداد قرقاول در واحد سطح معضل کانی بالیزم (هم نوع خوری) است. قرقاول را نمی توان به تعداد زیاد و فشرده در واحد سطح نگهداری نمود. آنها وجود یکدیگر راد تحمل نمی کنند و همدیگر را می زنند. اگر در این میان یکی از آنها زخمی شود باید پرنده زخمی بلافاصله از میان آنها خارج شود در غیر این صورت آنقدر به محل زخم نوک می زنند تا پرند بیچاره از بین برود و بسیار دیده شده که به جسد او هم رحم نمی کنند و تکه های گوشت و پر پرنده تلف شده را نیز می خورند.

باید توجه نمود که مشکل به همین جا ختم نمی شود بلکه این معضل به صورت یک عادت بد در گله قرقاول ها گسترش یافته و روز به روز بدتر می شود تا جایی که چاره ای نمی ماند مگر آنکه نوک چینی اعمال شود و یا قبل از وقوع کانی بالیزم نور سالن را کم نموده و یا شیشه های پنجره را قرمز رنگ نموده و تراکم را نیز کم کرد.

جایگاه پرورش چه خصوصیاتی دارد؟

قرقاول پرورشی را می توان به راحتی در سالن های پرورش مرغ هم نگهداری کرد ولی چنانچه بعضی تکنیک های اختصاصی اعمال شود نتیجه  پرواربندی این پرنده بهتر خواهد شد. یکی از تکنیک های اختصاصی ایجاد گردشگاه در خارج از سالن است. گردشگاه فضایی است برابر یا اندکی بزرگتر از سطح سالن که دور تا دور و سقف آن بوسیله توری فلزی پوشیده شده است.

کف آنرا به ضخامت 10 سانتیمتر شن بادامی می ریزند و قرقاولها این امکان را دارند تا از طریق دریچه هایی از سالن اصلی به این منطقه وراد شوند. در بسیاری از مواقع تغذیه پرندگان هم در فضای گردشگاه اعمال می شود ولی آشیانه های تخم گذاری همیشه در سالن اصلی مستقر می شود. در یک مزرعه وجود اماکنی مانند انبار دان، سالن های پرواربندی، جوجه داری، واحد جوجه کشی، سالن پرورش پرندگان مولد، انبار تجهیزات و واحد سریدار و دفتر کار الزامی است.

چه تجهیزاتی برای پرورش لازم است؟

اصولا تمامی تجهیزاتی که برای پرورش مرغ کاربرد دارد برای قرقاول نیز مورد استفاده قرار می گیرند. تعدای از این تجهیزات متحرک و بعضی نیز ثابت هستند. تجهیزات متحرک عبارتند از دانخوری، آبخوری، آشیانه تخم گذاری، دستگاه مادر مصنوعی، دستگاه جوجه کشی، تراز و سمپاش و لایت متر و تجهیزات ثابت (تجهیزاتی که قابل حمل هستند ولی در سالن و در جایی مشخص نصب می شوند) عبارتند از :

• هیتر
• در صورت نیاز کولر
• هواکش
• دیمر و تایمر.

وسایل دیگری نیز وجود دارند که معمولا در واحد پرورش دام و طیور به تعداد محدود مورد نیاز است این وسایل عبارتند از :

• بیل
• فرقون
• جارو
• شیلنگ آب و
• جارو و …

قرقاول چه خوراکی مصرف می کند؟

خوراک قرقاول وحشی در طبیعت انواع دانه ها، حشرات، کرم ها و جوانه های گیاهان است و در بعضی از کشورهای اروپایی که جمعیت آنها زیاد و قوانین منع شکار حاکم است برای بعضی مزارع کشاورزی آفت محسوب می شوند. این پرنده در خارج از زیستگاه طبیعی خود و در اسارت براساس میل تصمیم انسان تغذیه می شود.

اجزای تشکیل دهنده خوراک قرقاول در مزارع پرورشی تقریبا همان اقلامی است که برای مرغ استفاده می شود این اقلام عبارتند از : سویا، ذرت، گندم، پودر ماهی، پودر گوشت، اسید امینه ضروری، صدف، نمک، روغن و مکمل های معدنی و ویتامینی. از نقطه نظر ترکیبی جیره قرقاول بسیار شبیه جیره بوقلمون است ولی متخصصین علم تغذیه پرندگان با توجه به احتیاجات این پرنده جیره ای تعدل و بالانس شده می نویسند.

این جیره ها با توجه به سن و وضعیت تولید پرنده با یکدیگر فرق دارند. برای جیره آغازین قرقاول (چهار هفته اول) حدود 26 درصد پروتئین و 3000 کیلو کالری بر کیلو گرم اجتناب ناپذیر است ولی در دوره رشد می توان جیره ای با 17 درصد پروتئین و دوره تخم گذاری با 15 درصد پروتئین این پرنده را پرورش داد.

قرقاول چه مقدار خوراک مصرف می کند؟

مقدار خوراکی که قرقاول مصرف می کند به سن دمای محیط، تولید و فعالیت پرنده بستگی دارد. قرقاولی که در سنین پایین و در حال رشد است برای افزایش وزن نیاز به خوراک بیشتر و با کیفیت تری دارد. قرقاول بالغی که تخم تولید می کند نیاز به خوراک بیشتری دارد. اگر دمای محیط سردتر از دمای آسایش پرنده باشد قرقاول برای گرم کردن بدن خود خوراک بیشتری مصرف نموده تا آنرا به انرژی گرمایی تبدیل نماید. قرقاولی که در سیستم بستر نگه داری شده در گردشگاه حرکت و پرواز می نماید نسبت به پرنده ای که در قفس است خوراک بیشتری مصرف می کند.

بطور کلی و به صورت میانگین یک قرقاول رینگ نک (از انواعی که در کشور ما تولید و تکثیر می یابند) در 3/5 ماهگی به وزن 1000 گرم رسیده و حدود 4000 گرم خوراک مصرف می کند. لازم است در همین سن پرنده به کشتارگاه اعزام می شود زیرا از این به بعد خوراک بیشتری مصرف نموده ولی افزایش وزن قبلی را نخواهد داشت بنابراین زیاد مقرون به صرفه نیست.

ضریب تبدیل خوراک چیست؟

ضریب تبدیل خوراک حاصل تقسیم گرم خوراک مصرف شده بر گرم افزایش وزن در مدت زمانی مشخص است. عدد حاصل هر چه کوچکتر باشد بهتر است. ضریب تبدیل خوراک مصرفی در قرقاول گوشتی تا 3/5 ماهگی حدود 4 است. بدین معنی که قرقاول تا پایان 3/5 ماهگی با مصرف 4000 گرم دان 1000 گرم افزایش داشته باشد. این عدد برای محاسبه موارد اقتصادی در پرورش قرقاول از یک طرف و پیش بینی و خرید دان از طرف دیگر کاربرد دارد. همانگونه که ذکر شد ضریب تبدیل خوراک در قرقاول در سنین مختلف فرق دارد ضریب تبدیل غذایی :

1. در ماه اول 2/6
2. در ماه دوم 2/9
3. در ماه سوم 3/6
4. در ماه چهارم  4/5 است.

در مدیریت پرورش به چه نکاتی باید توجه نمود؟

رعایت نکات فنی مانند توجه به دمای مورد نیاز، تعداد پرنده در واحد سطح، تعداد آبخوری، دانخوری، آشیانه تخم گذاری و سایر وسایل. توجه به خوراک موردنیاز و فرمول مربوطه از جمله ملزومات تکثیر و نگهداری این پرنده می باشد. یکی از مهمترین موارد رفتار قرقاول است. (شناسایی رفتار پرندگان و رعایت بعضی نکات در این ارتباط بر تولید اثر مثبت دارد).

باید توجه نمود که امکان بروز کانی بالیزم در قرقاول مخصوصا در فصل تولید مثل بسیار بالاست و جهت جلوگیری از آن باید تدابیر لازم اندیشیده شود. بهره برداری از تحریک نوری و به تخم آوردن مجدد قرقاول های ماده نیز لازم است. پرورش دهنده باید توجه نماید قطع ناگهانی آب و دان، از کار افتادن وسایل گرما زا نیز استرس زا بوده و بر روند تولید تاثیر منفی دارد.