طرح توجیهی کاشت و پرورش ذرت شیرین

ذرت شیرین از محصولات زراعی فصل گرم می باشد که در سراسر دنیا کشت می گردد. از این محصولات می توان مواد غذایی گوناگونی تهیه نمود. عصاره آن که از بلال های تازه رسیده استخراج می شود، بعنوان نوشابه ای طبیعی و دلنشین دارای خواستاران زیادی در دنیا است.

همچنین “شربت پُرفروکتوز ذرت” نیز که از دانه های نسبتاً رسیده آن و به کمک برخی واکنش های آنزیمی حاصل می شود بعنوان یکی از مهمترین شیرین کننده های مواد غذایی و نوشیدنی ها در آمریکا و برخی نقاط دیگر جهان از اهمیت روزافزونی برخوردار است.

زراعت ذرت شیرین

1. آماده سازی زمین :

ذرت شیرین در انواع مختلف خاکهایی که زهکشی مناسبی داشته باشند، قادر به رشد می باشند، خاکهای عمیق لوم شنی با مواد آلی کافی ارجحیت بیشتری دارند. خاکهای شنی برای کاشت هَراکش یا پیش هنگام مناسب ترند زیرا سریعاً در بهار گرم می شوند اما خاکهای لومی و لوم رسی برای واریته های دیر رس ایده آل هستند زیرا آنها نیازمند عناصر غذایی و آب بیشتری می باشند.

مناسب ترین PH خاک برای رشد آن 7 – 6 است و تا PH 8 را بخوبی تحمل می نماید. قبل از کاشت بذور باید زمین را تا عمق 10 – 8 اینچ بخوبی شخم زد و بلافاصله به جمع آوری مواد زائد مثل قلوه سنگ ها، شاخه های درختان و بقایای خشبی گیاهان و علفهای هرز اقدام نمود و سپس به خرد کردن کلوخه ها و تسطیح بستر بذور پرداخت.

البته کلیه مراحل آماده سازی خاک باید در شرایط گاورو بودن مزرعه انجام پذیرند. ذرت شیرین شرایط کشت در اراضی وسیع و برخوردار از تابش فراوان نور خورشید را بیشتر می پسندد و برای رسیدن به مرحله 5 – 3 برگی نیازمند 3 – 2 هفته زمان می باشد. برای بهبود حاصلخیزی خاکِ باغچه های خانگی می توان مقداری کمپوست به ارتفاع 3 – 1 اینچ را به کمک روتاری و یا چنگک باغبانی با خاک مخلوط نمود.

2. مقدار بذر مصرفی :

برای کاشت ذرت شیرین حتماً از بذور تازه استفاده گردد زیرا بذور آن دارای طول عمر نسبتاً کوتاه حدوداً دو سال در بهترین شرایط نگداری می باشند و بذور کهنه تولید محصول خوبی نخواهند کرد. از بذور واریته های هیبرید زراعت سال قبل نیز نباید استفاده نمود. بذوری که برای کاشت در نظر گرفته شوند، در صورت نگهداری در شرایط مرطوب ممکن است دچار کپک زدگی، جوانه زدن، تخمیر و یا پوسیدگی شوند.

مقدار بذر مصرفی حدود 12-10 پوند در ایکر (1/4 پوند به ازای هر 1000 فوت مربع) است که بستگی به اندازه و درجه رسیدگی بذور دارد. کمترین مقدار بذور را در مورد ارقام super sweet بخاطر بذور کوچک و چروکیده اش در نظر می گیرند. همچنین در مواردی چون کاشت متراکم و یا کاشت ارقام زودرس از بذور بیشتری استفاده می کنند.

3. واکاری :

از انجام واکاری بذور سبز نشده، باید اجتناب ورزید زیرا بوته هایی که بعداً سبز شوند بدلیل سایه اندازی بوته های مجاور به تولید خوبی نخواهند رسید. واکاری را فقط در مواقعی می توان انجام داد که تعداد بذور سبز نشدۀ مجاور همدیگر زیاد باشند تا نور کافی به منطقه واکاری برسد.

4. عمق کاشت :

بطور کلی بذور را در عمق 2 – 1 اینچی خاک ها کشت می کنند. ارقام ذرت شیرین standard ، sugar enhanced و synergistic را باید در عمق 1 اینچی خاک های رسی کشت نمود درحالیکه انواع super sweet را در نصف عمق لازم برای سایر ارقام در انواع خاک ها می کارند.

5. روش کاشت :

در زراعت ردیفی میتوان بذور را بر روی پشته های دو طرف جویچه ها کشت نمود. کاشت در چندین ردیف کوتاه بسیار بهتر از کاشت آن در یک ردیف طولانی نظیر حاشیه اراضی و باغات است زیرا امکان گرده افشانی مناسب را برای تولید دانه های فربه و پُر عصاره فراهم می سازد.

ذرت شیرین را باید بصورت بلوک های پهن حاوی حداقل 4 – 3 ردیف برای وقوع گرده افشانی مناسب کشت نمود ولیکن آنها را در باغچه های خانگی بصورت بلوک هایی با حداقل 9 بوته می کارند. در صورت کاشت کپه ای باید 6 – 5 بذر را در هر کپه با فاصله 3 فوت (40 اینچ) از کپه بعدی کشت نمود ولی بعد از سبز شدن بذور فقط به حفظ 3 – 2 عدد از سالم ترین بوته ها در هر کپه مبادرت ورزید.

6. فاصله کاشت :

این گیاه را نمی توان در تراکم زیاد کشت نمود لذا برای کاشت در باغچه های کوچک خانگی مناسب نیستند زیرا کاشت متراکم آن منجر به تولید بوته های کوچک با بلال های کم دانه خواهد شد. فواصل کاشت به ارقام و روش کاشت بستگی دارد ولی معمولاً فواصل بین ردیف ها را 40 – 30 اینچ انتخاب می کنند.

فاصله بوته ها در روی ردیف ها برای ارقام زودرَس 10 – 8 اینچ ولی برای ارقام متوسط رَس و دیررَس 12 – 9 اینچ می باشند که با افزایش فواصل بین ردیف ها می توان از فواصل بوته ها در روی ردیف ها کاست و برعکس. برخی واریته ها ممکن است در صورت کاشت مجزاتر به واکنش هایی چون افزایش پنجه ها یا پاجوش ها بپردازند. قطع پنجه های گیاه معمولاً به افزایش عملکرد منتهی نمی شود و حتی ممکن است به میزان تولید صدمه وارد نماید.

7. زمان کاشت :

ذرت شیرین گیاهی گرمادوست است و نیازمند حداقل 8 ساعت نور مستقیم و آفتاب درخشان روزانه می باشد و خواهان شرایط بدون وقوع یخبندان در طول رشد است و در صورت وقوع یخبندان خسارت زیادی خواهد دید بنابراین باید آنرا در هنگامی کشت نمود که امکان وقوع یخبندان سپری شده باشد.

کاشتن این گیاه در مناطق پُر باد نیازمند احداث بادشکن خواهد بود. دمای مناسب هوا برای کاشت آن 86 – 75 درجه فارنهایت است. حداقل دما در عمق یک اینچی خاک سطحی برای جوانه زنی مناسب گیاه حدود 55 – 50 درجه فارنهایت می باشد. ولیکن واریته های سوپر شیرین به دمای خاک بیش از 65 – 60 درجه فارنهایت نیازمندند.

وجود حرارت های کم خاک در زمان کاشت سبب کاهش درصد جوانه زنی و تأخیر در رشد گیاه می گردد. این گیاه بیشترین درصد جوانه زنی بذور را در خاکهایی با دمای 95 – 75 درجه فارنهایت طی 10 – 7 روز پس از کاشت بروز می دهد. کاشت هَراکش ذرت شیرین را 14 – 10 روز پس از میانگین احتمال وقوع آخرین یخبندان بهاره انجام می دهند.

کاشت هَراکش آن در خاکهای سبک امکانپذیر است زیرا این خاکها سریعتر از خاکهای سنگین در اوایل بهار گرم می شوند. ولیکن خاکهای رسی در شرایط کم آبی از ارجحیت بیشتری برای کاشت آن برخوردارند. کاشت هَراکش در خاکهای سبک را بهتر است در ردیف های شرقی-غربی انجام داد.

برای کاشت هَراکش بهتر است از ارقام زودرَس استفاده شود زیرا آنها تمایل بیشتری به جوانه زنی در خاکهای خُنک تر دارند. کاشت هَراکش اغلب سبب بروز عدم یکنواختی رشد گیاه و همچنین کاهش کیفیت بلال ها بدلیل ناقص بودن گرده افشانی می شود لذا برای موفقیت بیشتر میتوان از واریته هایی جهت کاشت هَراکش استفاده نمود که به آهستگی جوانه می زنند و به دوره طولانی تری برای سبز کردن نیارمندند.

در برخی نقاط برای کاشت هَراکش از باریکه های پلاستیک سیاهرنگ بمدت 2 هفته قبل از کاشت بر روی خاک به منظور گرم شدن بستر استفاده می کنند. سپس بذور را مستقیماً در سوراخ های پلاستیک می کارند که این روش همچنین باعث کنترل رشد علفهای هرز خواهد شد. واریته هایی که بصورت وَرکشت کاشته می شوند به سبب گرمی هوا از سرعت رشد بیشتری برخوردارند لذا دوره رشد کوتاهتری خواهند داشت.

ارقام فوق شیرین غالباً بندرت در خاکهای سرد جوانه می زنند و بخوبی سبز نمی شوند لذا برای کاشت آنها باید تا گرم شدن هوا صبر نمود. در برخی نقاط آمریکا نظیر ایالت کانزاس آنرا از اواسط آوریل تا اوایل مه کشت می کنند که حدوداً یک هفته بعد از میانگین آخرین تاریخ احتمال وقوع سرمازدگی می باشد و درصورت عدم فراهم بودن شرایط آب و هوایی تا زمانیکه دمای هوا به بالاتر از 60 درجه فارنهایت برسد، درنگ می کنند.

در مناطق جنوبی مکزیک که از گرمای زیاد در اواخر تابستان برخوردارند بویژه اوقاتی که با وزش بادهای گرم توأم می گردد و با کاهش گرده افشانی مواجه هستند، از واریته های متحمل به گرما استفاده می نمایند.

8. گرده افشانی و دگرگشنی :

این گیاه که به کمک باد گرده افشانی می کند. باد باعث انتقال گرده ها از کاکل های بالای گیاه بر روی الیاف ابریشمی متصل به بلال های کوچکِ درحال رشد که در پایه برگهای طویل ذرت به ساقه ها متصلند، می شود.

کاشت آن در ردیف های چندگانه یا بلوک های کوتاه باعث افزایش وقوع گرده افشانی خواهد شد زیرا گرده افشانی ضعیف باعث تولید بلال های حاوی دانه های اندک می گردد. کاشت ذرت معمولی و ذرت پوپکورن در مجاورت ذرت شیرین سبب تغییر نامطلوب کیفی می شود.

برای جلوگیری از دگرگشنی های ناخواسته باید به کاشت مجزای آنها با فواصل بیش از 250 فوت اقدام کرد بنابراین درصورت کاشتن ارقام مختلف آن با فواصل کمتر لزوماً باید به کاشت آنها با تفاوت زمانی اقدام نمود تا دچار تقارن دوره گرده افشانی نشوند.

حداقل فاصله زمانی برای کاشتن ارقام مختلف آن جهت جلوگیری از دگرگشنی و در نتیجه کاهش کیفیت محصول در حدود 14 روز است یعنی باید دوره کاشت قطعات بعدی زمین را تا رسیدن زراعت قبلی به ارتفاع 2 – 1 اینچی به تأخیر انداخت.

با وجود خاصیت دگرگشنی این گیاه، با کاشت واریته های زودرَس – متوسط رَس و دیررَس در جوار یکدیگر در صورت تفاوت زمانی بیش از 14 روز در رسیدن به بلوغ ممکن است منجر به عدم گرده افشانی ناخواسته فی مابین گردد.

9. تناوب زراعی :

کاشت ذرت شیرین پس از لوبیا و نخود در تناوب زراعی بویژه در صورت انجام تلقیح باکتریایی بذور لگوم ها به نتایج مطلوب تری می رسد.

10. کود دهی :

ذرت شیرین نسبت به سطوح بالای کودها بخوبی واکنش نشان می دهد لذا بهتر است کودهای پایه مورد نیازش قبل از کاشت و بهمراه شخم فراهم گردند. درصورتی که از کودهای دامی برای حاصلخیزی اراضی تحت کشت آن استفاده می شود باید آنها را در پائیز سال قبل به میزان 20 – 10 تن در ایکر (در مورد کودهای مرغی بمیزان کمتر) بکار برد.

درصورت بهره گیری از کودهای سبز نظیر گندم زمستانه، چاودار و یولاف باید آنها را در پائیز کشت نمود و سپس حداقل یک ماه قبل از کاشت این گیاه در بهار توسط دیسک با خاک مخلوط کرد. اصلاح خاکها را می توان بکمک افزایش سالانه کودهای دامی یا کمپوست انجام داد.

تمامی کود فسفره مصرفی را باید پس از پخش کردن به طریقی چون دیسک زدن و یا به کمک روتاری قبل از کاشت بذور در عمق 4 – 3 اینچی خاک مدفون ساخت. مقدار متوسط فسفر مصرفی را معمولاً 2 – 1 پوند P2O5 به ازای هر هزار فوت مربع مزرعه محاسبه می کنند.

کودهای فسفره را می توان پس از سبز کردن بذور نیز توسط دستگاه های بذرکار در عمق 1 اینچی خاک و با فاصله 3 – 2 اینچی بذور کاشته شده، بصورت نواری قرار داد. این گیاه نیازمند نیتروژن فراوان متناسب با رطوبت قابل دسترس برای دستیابی به حداکثر رشد و عملکرد می باشد.

کودهای ازته را بهتر است بصورت تقسیطی بکار برد بطوریکه نیمی از آنرا یعنی 50 – 40 پوند در ایکر و بعبارتی 1 پوند به ازای هر 100 فوت مربع بهمراه کودهای فسفره قبل از کاشت مصرف نمود و بقیه کودهای ازته را بمیزان 30 – 25 پوند در ایکر و بعبارتی 1 – 0/5 پوند در هزار فوت مربع بصورت نواری در عمق 1 اینچی و با فاصله 5 – 4 اینچی گیاهان سبز شده در زمانی که بوته ها به ارتفاع 10 – 8 اینچ و برای تکرار در مرحله 24 – 18 اینچی رسیده باشند، قرار داد.

کودهای نیتروژنه بویژه انواع حاوی آمونیوم را برای کاهش هوادیدگی لزوماً باید با خاک پوشانید و سپس بلافاصله آبیاری نمود. استفاده از کودهای ازته بعنوان کود سَرَک از اهمیت ویژه ای در زراعت ذرت شیرین برخوردار است و بخصوص در سالهای پُرباران و یا خاکهای شنی که شرایط برای شسته شدن کودهای ازته فراهم است.

می توان بخشی از مقدار مورد نیاز این نوع کودها را بلافاصله قبل از مرحله کاکل دهی به خاک افزود. گاهاً برای سهولت کاربرد 2 – 1 پوند از کودهای مرکب 10-10-10 یا 12 – 12 – 12 را برای هر 100 فوت مربع زمین توصیه می کنند ولیکن بطور کلی برای توصیه مقدار دقیق کودهای شیمیایی نیازمند آزمایش خاک مزرعه قبل از آمایش زمین می باشند.

11. آبیاری :

این گیاه به 1/5 – 1 اینچ آب در هفته برای بروز راندمان مناسب نیازمند است لذا درصورتیکه مقدار بارندگی کافی نیست باید با انجام آبیاری کافی و به موقع به مرطوب کردن خاک تا عمق 18 – 12 اینچ اقدام نمود زیرا در دوره جوانی به تنش رطوبتی متحمل است.

اما عدم تأمین آب کافی در دوره های ظهور بلال ها، گرده افشانی و رشد بلال ها ممکن است بحرانی باشد و به کاهش کیفیت بلال ها بینجامد. بنابراین آبیاری با فواصل 7 – 5 روز تا نزدیک به زمان برداشت می تواند از تنش رطوبتی و بروز پژمردگی منجر به کاهش عملکرد در این گیاه جلوگیری بعمل آورد.

12. علفهای هرز :

علفهای هرز بویژه در اوایل رشد ذرت شیرین با آن به رقابت می پردازند لذا بهتر است با آنها تا زمان رسیدن گیاه به ارتفاع 25 – 18 اینچ با ابزارهای شخم سطحی نظیر کج بیل برای سطوح کوچک و با کولتیواتور در اراضی وسیع مبارزه نمود. عملیات مکانیکی کنترل علفهای هرز باید در خاک سطحی انجام گیرد تا صدمه ای به ریشه های ذرت وارد نشود.

برای کنترل شیمیایی علفهای هرز به کمک علف کش ها باید به توصیه های فروشندگان مجرب نهاده های کشاورزی در منطقه توجه گردد. با افزایش رشد گیاه و ایجاد سایه اندازی بر سطح خاک اطراف گیاه نیازی به کنترل علفهای هرز نخواهد بود.

13. آفات :

کرم بلال ذرت مهمترین و مخرب ترین آفت این گیاه است که بیشترین صدمات را در مناطق گرم باعث می شود اما عموماً ذرت هایی که زودتر کشت شوند نسبت به کاشت های کُرپه با خسارت کمتری مواجه می گردند. این آفت از طریق تخم گذاری شب پره هایش بر روی الیاف ابریشمی بلال های در حال رشد گسترش می یابد.

با تفریخ تخم ها، لاروهای خارج شده به بخش فوقانی بلال ها داخل می شوند و از دانه های در حال رشد بلال ها تغذیه می کنند. از آفت کش ها و روغن های معدنی تأئید شده و مناسب برای کاهش خسارت این آفت می توان استفاده نمود اما تأثیر گذاری آنها بدلیل حضور لاروها در زیر پوسته های بلال کافی نیست لذا تکرار سمپاشی با فاصله دو هفته یکبار تا قبل از خشک شدن الیاف ابریشمی بلال ها ضرورت دارد.

حشرات خاکزی نظیر طوقه بُرها و کرم های مفتولی، همچنین آفات برگی نظیر شته ها، لارو شب پره ها و کک ها و ساقه خوارهایی نظیر ساقه خوار ذرت از سایر آفات مهم این گیاه بشمار می آیند.

14. بیماریها :

برخی از بیماریهای گیاهی سبب مشکلاتی در تولید ذرت شیرین می شوند اما بسیاری از واریته های اصلاح شدۀ جدید نسبت به بیماریهای چون “موزائیک کوتولگی ویروسی ذرت” که عامل ویروسی آن سبب بازماندگی شدید رشد گیاه می شود، بیماری “پژمردگی باکتریایی استوارت ذرت” که عامل باکتریایی آن سبب بازدارندگی رشد و بی رنگی گیاه می گردد.

بیماری سیاهک که باعث تشکیل گال های بزرگ خاکستری بر روی خوشه ها و کاکل های ذرت می شود، مقاوم هستند. سیاهک ها در شرایط خشکی، نیتروژن زیاد، خسارات برگی ناشی از حشرات، تگرگ و عملیات زراعی شیوع می یابند که استفاده از واریته های متحمل می تواند به کنترل آنها کمک نماید.

بیماری های پوسیدگی بذور و پوسیدگی گیاهچه را با استفاده کردن از بذور گواهی شده و ضد عفونی آنها با قارچکش های مناسب بویژه در خاکهای گرم می توان کنترل نمود. بهداشت زراعی می تواند به کنترل قارچهای زمستانگذران یا پناه گرفته در بقایای گیاهی که باعث پوسیدگی ساقه ها و لکه برگی می شوند، منتهی شود.

برای کنترل بیماریها در واریته های حساس به اقدام مهمی نمی توان دست یازید. اغلب برچسب های روی بسته های بذور گواهی شده دارای اطلاعات لازم در این زمینه می باشند.

15. برداشت :

برداشت محصول در زمانی انجام می شود که بیشترین سود را حاصل کند و آن غالباً تحت تأثیر قیمت محصول در بازار، پتانسیل عملکرد، طول دوره برداشت محصول، آب و هوا وهزینه هایی چون ابزار آلات، کارگر و انرژی مصرفی دارد. برداشت مکانیزه ذرت های دانه ای را با رطوبت 38 – 35 درصد آغاز می کنند که پس از حذف پوسته های بلال ها به رطوبت 25 درصد منجر می شوند.

عملکرد مورد انتظار از 25 فوت هر ردیف حدوداً 30 بلال می باشند بنابراین هر 4 – 3 ردیف 25 فوتی می تواند بلال های ذرت کافی برای یک خانوده متوسط را تولید نمایند. معمولاً ذرت های شیرین را در زمانیکه هنوز شاداب هستند و عصاره شیری رنگشان با فشردن انگشت شست از دانه های بلال خارج می گردند یعنی 14 – 12 هفته پس از کاشت برداشت می کنند.

مرحله شیری فقط مدت کوتاهی بویژه در شرایط آب و هوایی گرم دوام می یابد. از اینرو باید پس از مرحله بلوغ بطور منظم به بررسی دانه ها جهت برداشت بموقع بلال ها پرداخت زیرا در صورت تأخیر به مراحل خمیری و سخت خواهند رسید . زمانی که رشته های ابریشمی بلال ها برنگ قهوه ای شکلاتی درآیند و تقریباً خشک شوند، نشاندهنده بلوغ بلال ها می باشد.

برای جدا کردن بلال ها از ساقه های گیاه باید بلال ها را اندکی پیچانید و سپس به تندی به سمت پائین خم کرد تا بلال ها بدون آسیب به ساقه ها بویژه در صورت باقی بودن بلال های نارس از آن جدا شوند. بلال های برداشت شده را باید بفوریت استفاده نمود زیرا مقدار قند آن سریعاً کاهش می یابند.

برخی واریته های ذرت شیرین درصورتیکه پس از برداشت بخوبی نگهداری نشوند ، نیمی از قند خود را ضمن 12 – 10 ساعت از دست می دهند. بهتر است بلال ها را صبحگاهان و یا اواخر روز که هوا نسبتاً خنک است، برداشت نمود و سپس مورد استفاده قرار داد و یا در یخچال نگهداری کرد. درصورتیکه برداشت بلال ها در ساعات گرم روز انجام پذیرند، می توان با پاشیدن آب سرد به کاهش دما و خنک کردن بلال ها اقدام نمود.