گیاه کینوا (خاویار گیاهی) بومی کوه های آند در بولیوی، شیلی و پرو است. مردم این مناطق، کینوا را طی 5000 سال به طور مداوم در تغذیه خود استفاده کرده اند، به طوری که در سال 2003، بولیوی و پرو با 88 درصد تولید جهانی بزرگ ترین صادرکنندگان گیاه کینوا بودند. اکنون محصولی مناسب برای کشاورزان اکثر مناطق آمریکای شمالی محسوب می شود.
در 30 سال گذشته کاشت آن به سرعت افزایش یافت. در حال حاضر بیش از 70 کشور کینوا را کشت می کنند، ازجمله فرانسه، انگلستان، سوئد، دانمارک، هلند، ایتالیا و ایالات متحده، سازمان خواربار جهانی عملکرد کینوا را به شرط مدیریت زراعی خوب، بین 3 تا 4 تن در هکتار پیش بینی کرد.
همچنین این سازمان ارزش غذایی سرشار آن را با شیر خشک مقایسه کرد. سازمان خواربار به پیشنهاد چند کشور ازجمله بولیوی، پرو و جمهوری آذربایجان و با تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد، سال 2013 را به نام کینوا نامگذاری کرد. در ایران کاشت آن در مناطق زیر :
- سیستان و بلوچستان در آبان
- خوزستان دهه دوم مهر
- جنوب کرمان در اوایل مهر
- در استان فارس
- و کرج در نیمه مرداد بالاترین سازگاری بیشتری را نشان داده است.
گیاهشناسی
کینوا گیاهی سنتی از کهن‌ترین خوراکی‌های جهان است که قدمتی ۵ هزار ساله دارد و بخاطر دانه‌های خوراکی اش کاشته می‌شود، این گیاه جزو غلات نیست، ولی خواص مشابه و حتی بیشتری دارد که به دلیل دانه‌های خوراکی اش معروف است که منبع بسیار غنی از پروتئین است، این ماده خوراکی و غذایی جزو گروه سبزی‌ها طبقه بندی شده است.
فیبر فراوان موجود در آن موجب ایجاد حس سیری زودرس و طولانی‌تر در بدن می‌شود و به این ترتیب به پیشگیری از پرخوری و اضافه وزن در فرد مصرف کننده کمک می‌کند. روش پخت کینوا مانند برنج است. افراد گیاه خوار می‌توانند از آب سبزی و افراد غیر گیاه خوار از آب مرغ یا گوشت برای پختن آن استفاده کنند.
همچنین بهتر است برای طعم بهتر و مطلوب‌تر آن را با آب تنها نپزید. به عنوان یک سوپر غذا در منابع علمی یاد می‌شود و در مقایسه با گندم و برنج دارای خاصیت سیر کنندگی بیشتری است و بسیار سبک‌تر و خوش هضم‌تر از دانه‌های برنج است که به خاطر رشد خوب در بدترین و دشوارترین شرایط آب و هوایی مشهور شده است.
مراحل رشد گیاه کینوا
گیاه کینوا به اقلیم سرد و خشک سازگاری دارد، دماهای بین 1- تا 35 درجه سانتی گراد و یخ زدگی را تا قبل از گل دهی تحمل می کند که در مناطق مرتفع دنیا که تنوع گیاهان زراعی محدود است، از نظر ارزش غذایی اهمیت ویژه ای دارد و برای رشد و تولید دانه نیازمند هوای خشک و روز کوتاه است.
همچنین در برابر خشکی و سایر تنش ها مقاومت می کند. این گیاه به حرارت زیاد و طول روز حساس است. برای مثال این گیاه در خوزستان ۴ تا ۸ روز پس از کاشت و آبیاری بذور جوانه می زند و بین 13 تا 19 روز پس از کاشت به مرحله سه برگی می رسد. 50درصد گل دهی حدود 30 روز پس از کاشت آن و زمانی که ارتفاع گیاه 25 سانتی متر است، اتفاق می افتد.
سنبله که در انتهای ساقه تشکیل می شود، بسته به رقم و شرایط رشد 15 تا 70 سانتی متر طول دارد. در تمامی ارقام کینوا دو نوع گل آذین وجود دارد. رسیدگی کامل سنبله ها 110 تا 125 روز پس از کاشت خواهد بود. در کلرادوی آمریکا دوره رشد برخی ارقام 90 روز گزارش شده است.
البته در مناطق دیگر ارتفاع گیاه باتوجه به رقم و شرایط رشد از 45 تا 195 سانتی متر گزارش شده است. گل آذین ارقام آن در خوزستان، همگی از نوع گلومرال (نوعی سنبله مرکب) است. ارتفاعش در خوزستان باتوجه به شرایط رشد حدود 90 تا 100 سانتی متر است.
همچنین تیپ رشد متراکم و بوته ای، دارای ساقه مشخص بدون داشتن ساقه جانبی است و بسته به محیط و رقم ممکن است انشعاباتی داشته باشد. کاشتش در خوزستان، خطر گنجشک خوردگی در زمان رسیدن دانه ها جدی است. سنبله ها همگی قبل از رسیدن سبزرنگ و در زمان رسیدگی کامل زردرنگ هستند.
اما رنگ گل در زمان گرده افشانی از سفید، زرد، صورتی تا قرمز تیره، ارغوانی و سیاه متنوع است. گیاه کینوا معمولا خودگشن با گلهای دو جنسی ولین اقص و بدون گلبرگ است اما دگرگشنی نیز 10 تا 15 درصد گزارش شده است. سنبله ها متراکم و در فاصله زمانی 15 روز تفاوت از یکدیگر کاماً می رسند.
بذر از نظر اندازه شبیه ارزن به قطر 0/2 تا 0/275 سانتی متر است و دو سطح صاف دارد و دور آن مدور و به شکل قرص آسپرین است. وزن هزار دانه کینوا 3 تا 3/5 گرم و به رنگ های سیاه، قرمز، صورتی، نارنجی، زرد یا سفید است.
دانه کینوا نوعی شبه غله با ارزش غذایی فراوان است و منبعی غنی از پروتئین، آهن، منیزیم، فیبر، فسفر و ویتامین B2 به حساب می آید، به طوری که در کشورهای آمریکای جنوبی به خاویار سبز معروف است. در جداول زیر ترکیبات اصلی آن در مقایسه با برخی محصولات آمده است. عملکرد بذر آن بسته به رقم و شرایط کاشت، بین 1120 تا 6000 کیلوگرم در هکتار است.
جدول ترکیبات اصلی گیاه کینوا در مقایسه با برخی محصولات (درصد گرم وزن خشک) :
| ترکیبات | کینوا | لوبیا | ذرت | برنج | گندم |
| انرژی (کیلو کالری درصد گرم) | 399 | 367 | 408 | 372 | 392 |
| پروتئین (گرم در صد میلی گرم) | 16/5 | 28 | 10/2 | 7/6 | 14/3 |
| چربی (گرم در صد میلی گرم) | 6/3 | 1/1 | 4/7 | 2/2 | 2/3 |
| کربوهیدرات کل (گرم در صد میلی گرم) | 69 | 61/2 | 81/1 | 80/4 | 78/4 |
جدول عناصر معدنی گیاه کینوا و برخی محصولات دیگر (میلی گرم درصد گرم وزن خشک) :
| عناصر معدنی | کینوا | ذرت | برنج | گندم |
| کلسیم | 148/7 | 17/1 | 6/9 | 50/3 |
| آهن | 13/2 | 2/1 | 0/7 | 3/8 |
| منیزیم | 249/6 | 137/1 | 73/5 | 169/4 |
| فسفر | 383/7 | 292/6 | 137/8 | 467/7 |
| پتاسیم | 926/7 | 377/1 | 118/3 | 578/3 |
| روی | 4/4 | 2/9 | 0/6 | 4/7 |
در بخش های گسترده ای از منطقه آمریکای جنوبی، بخصوص رشته کوه های آند، در عرض های جغرافیایی 20 درجه شمالی در کلمبیا تا 40 درجه جنوبی در شیلی و از سطح دریا تا ارتفاع 3800 متر رشد می کند.
کاشت گیاه کینوا را در سال های اخیر آمریکا، آسیا، آفریقا و به خصوص کشورهای اروپایی صورت گرفته و درباره آن پژوهش کرده اند، تا حدی که از مسائل اولیه تعیین سازگاری، مقایسه ارقام و بررسی های به زراعی فراتر رفته اند و به کارهای اصلاحی و تلاقی روی آورده اند.
برای تولید بذر با روش خودگشنی، فاصله ردیف 60 سانتی متر مناسب است. هدف اصلی در کارهای اصلاحی کاشت رسیدن به عملکرد دانه بالا همراه با پروتئین زیاد و ساپونین کم است. ساپونین ترکیبی سمی است که مزه و طعمی تلخ دارد و به دلیل داشتن ماهیت صابونی، در زمان فراوری تولید کف می کند.
از مشکلات کارهای اصلاحی آن می توان به کوچک بودن گلچه ها و سختی اخته کردن و دورگ گیری اشاره کرد. در سال 1993، پروژه ای تحت عنوان «کینوا : محصولی چندمنظوره برای تنوع محصولات کشاورزی» مصوب شد که بسیاری از کشورهای اروپایی در آن همکاری داشتند.
تحقیقات آمریکایی ها و اروپایی ها نتایج خوبی دربرداشت که نشان داد این گیاه برای تولید بذر و علوفه پتاسیل خوبی دارد. در ایران کاشت کینوا در چهار منطقه سیستان و بلوچستان در آبان، خوزستان دهه دوم مهر، جنوب کرمان در اوایل مهر و کرج در نیمه مرداد سازگاری نشان داده است.
کارگاهی آموزشی به نام «هماهنگی و برنامه ریزی و نهادینه سازی منطقه ای تولید کینوا » در سال 1393 در مؤسسه تحقیقات اصاح و تهیه نهال و بذر واقع در کرج برگزار شد. در این کارگاه کارشناسان و محققان فائو (FAO) و کشورهای عراق، دبی، مصر، لبنان، موریتانی، سودان و یمن شرکت کردند و درباره تحقیقات انجام شده و نیز پروژه های آینده تبادل نظر کردند.
پروژه TCP/RAB/3403 بین سازمان خواربار جهانی (فائو) با وزارت کشاورزی کشورهای ایران، عراق، مصر، یمن، لبنان، الجزایر، سودان و موریتانی در سال های 2014 و 2015 مشترک بود و بسیاری از فعالیت ها و تحقیقات کینوا ، زیرپروژه های آن بود. چاپ نشریه آموزشی فنی آشنایی با این گیاه یکی از آن فعالیت هاست.
در سیستان و بلوچستان روش ترویجی روز مزرعه آن در سال 1394 برگزار شد. برای اولین بار در کشور ایران، کینوا با سطح زیر کشت وسیع (نه در سطح آزمایشی) در قالب طرح تحقیقی-ترویجی در سه مزرعه جداگانه از خوزستان در سال زراعی ۱۳ 95 – 1394 کشت شد و مسائل مختلف درباره کاشت، داشت و برداشت این محصول جدید بررسی شد. نتایج به دست آمده در دستورالعمل ذکر شده است.
انتخاب زمین
مدل شبیه سازی پتانسیل عملکرد آکواکراپ ابزاری قدرتمند برای بهبود مدیریت آب در مزرعه است. این مدل نشان داد کینوا در مناطق دیم استان خوزستان پتانسیل عملکرد خوبی دارد و مطلوبیت عوامل محیطی (مقدار بارندگی، توزیع نزولات جوی و دما) در شمال شرقی استان بیشتر است. آن را در انواع مختلف خاک حتی با طیف وسیعی از pH بین 6 تا 8/5 می توان پرورش داد.
خاک مطلوب برای رشد آن شنی-لومی تا لومی- شنی است. در بررسی های انجام شده سطوح 114 تا P P M 2169 (قسمت در میلیون) نمک طعام در جوانه زنی پنج رقم کینوا تأثیری نداشت و در سطح غلظت P P M 2169 (قسمت در میلیون) ارتفاع گیاه 40 درصد کاهش پیدا کرد. برخی منابع، کشت این گیاه را در خاک های لب شور امکان پذیر دانستند.
تهیه زمین
تهیه بستر کاشت همانند سایر بذور ریز مثل شبدر، کلزا و محصولات دانه ریز شامل ماخار، شخم، دیسک، ماله و کودپاشی انجام می شود.
کود شیمیایی پایه
در هنگام تهیه زمین در خوزستان 155 تا 170 کیلوگرم اوره در هکتار به عنوان کود پایه، و در صورت نیاز، به میزان 100 تا 120 کیلوگرم در هکتار کود فسفاته برای کاشت گیاه استفاده می شود. بر اساس آزمون خاک، توصیه کود پتاسیم برای جلوگیری از ورس (خوابیدگی) لازم است.
تحقیقات نشان داد ارقام مختلف به سطوح نیتروژن واکنش های متفاوتی داشتند، به طوری که در خوزستان رقم ساجما به کود پایه 150 و رقم تی تی کاکا با 200 کیلوگرم در هکتار اوره بهترین عکس العمل را نشان دادند. در حال حاضر در عملیات کاشت کینوا توصیه برای نیتروژن در آمریکای جنوبی 120 کیلوگرم بر هکتار است.
توصیه یکسانی برای مزارع آزمایشی در کلرادو انجام شد. زمانی که سطوح بالاتری از نیتروژن در دسترس باشد، به دلیل تأخیر در رسیدگی و آبدارشدن ساقه ها، خوابیدگی بوته ها اتفاق می افتد و عملکرد کاهش می یابد. در زیر تصاویر مربوط به زمان مناسب برای دادن اولین کود سرک و همچنین مزرعه پس از تنک کردن و کوددهی آمده است.
تراکم بذر و ضدعفونی
در مناطق مختلف توصیه برای میزان بذر گیاه کینوا متفاوت است. توصیه فعلی در ایالات متحده 1 تا 1/5 میلیون بوته در هکتار است. در آمریکای جنوبی ۸ میلیون برای کشت ردیفی و 20 میلیون در هکتار برای بذرپاشی به شکل سنتی است. در بولیوی 0/4 تا 0/6 گرم در مترمربع، در پرو 0/5 تا 2/3 گرم در مترمربع و در اکوادور 0/1 تا 8/4 گرم در مترمربع بذر توصیه شد.
شیوه کاشت تأثیر بسزایی در تراکم بذر دارد؛ به طوری که در پرو میزان بذر موردنیاز در یک مترمربع کشت مکانیزه را 1/2 گرم تعیین کردند. تجربه در خوزستان نشان داد برای کشت دستی یک هکتار، 4 تا 5 کیلوگرم بذر و در کشت مکانیزه بسته به نوع ماشین کاشت ۱ تا ۲ کیلوگرم بذر نیاز است. با استفاده از سموم مانند دیفنوکونازول یا کاربوکسین تیرام به میزان 2 در 1000 می توان بذر را ضدعفونی کرد.
روش کاشت بذر
با اینکه می توان به روش های ردیفی، مخلوط، دست پاش، کپه ای و حتی نشاکاری کاشت، کشت در ردیف هایی با فاصله 25 تا 50 سانتی متر توصیه شده است. برای فاصله ردیف های کشت شیوه کشاورزی مکانیکی تعیین کننده است. بذر برای جوانه زدن به آب و هوای خنک (7 تا 10 درجه سانتیگراد) نیاز دارد و در شرایط مناسب و با تأمین رطوبت طی 24 ساعت جوانه می زند.
جوانه ها طی ۳ تا ۵ روز بعد ظاهر می شوند. ممکن است بذر کینوا ، مثل بذر اسفناج، در شرایط خشک جوانه نزند. بنابراین برای حصول جوانه زنی کافی به سرما دادن به مدت یک هفته نیاز دارد.
در خوزستان، کاشت بدین صورت انجام شد: روش جوی و پشته، فاصله خطوط کاشت 50 سانتیمتر، فاصله بوته ها در ردیف 7 تا 10 سانتی متری و کاشت مکانیزه با استفاده از خطی کار گندم و پنوماتیک بذر ریزکار. عمق کاشت بسته به نوع خاک ۱ تا ۲ سانتی متر است. همچنین بذور در خوزستان 4 تا 8 روز پس از کاشت و آبیاری جوانه می زنند و بین 13 تا 19 روز پس از کاشت به مرحله سه برگی خواهند رسید.
تاریخ کاشت و رقم مناسب
رقم توصیه شده برای کاشت گیاه کینوا در خوزستان رقم سانتاماریا 2 و تاریخ کاشت توصیه شده دهه دوم مهر است که به طور متوسط عملکرد 2/4 تن در هکتار را تولید می کند. تأخیر در تاریخ کاشت موجب می شود در بروز مراحل فنولوژیکی تأخیر به وجود آید و در نهایت باعث کاهش عملکرد می شود. در حال حاضر ژنوتیپ های مختلف در بسیاری از استان ها و نیز خوزستان در دست بررسی هستند که نتایج آنها بعدتر اعلام خواهد شد.
قطعه بندی زمین
درصورتی که کاشت گیاه کینوا به صورت کرتی انجام شود، عرض کرت ۲ تا ۳ برابر عرض کمباین و طول کرت بین 150 تا ۲۰۰ متر قطعه بندی شود. در کشت جوی و پشته، برای تنظیم آب و بر اساس شیب زمین و اصلاح برای تسطیح آن، باید مرزبندی انجام شود.
آبیاری مزارع
به طورکلی کینوا به کم آبی مقاوم است. آبیاری بیش از نیازِ گیاه موجب نازکی و طویل شدن ساقه و در نهایت ورس خواهد شد. آبیاری های اولیه، جوانه زنی بذور را آسان تر می کند. در کاشت آن امکان استفاده از آبیاری تحت فشار و استفاده از نوارهای تیپ آبیاری وجود دارد. آبیاری باتوجه به شرایط مناطق متفاوت است.
برای مثال در خوزستان در طول دوره رشد بسته به وضعیت بارندگی و نوع بافت به 5 نوبت آبیاری نیاز دارد. آبیاری اثر معنی داری در عملکرد دارد. میانگین 550 میلی متر رطوبت در دسترس توصیه شده است؛ اما در بعضی از تحقیقات انجام شده نیاز آبی سالانه کینوا را 250 یا 208 میلی متر تعیین کرده اند.
کاشت در مناطقی که بارندگی سالانه 200 تا 400 میلی متر دارند، امکان پذیر است. تمامی این نتایج متأثر از شرایط رشد و نوع خاک است و نمی توان آن را برای همه مناطق استفاده کرد.
مصرف کود سرک
گیاه کینوا به کود نیتروژنه عکس العمل خوبی نشان می دهد؛ اما کاهش عملکرد با میزان زیاد نیتروژن به علت کاهش سرعت رسیدگی فیزیولوژیکی و افزایش ورس گزارش شده است. طبق آخرین تحقیقات فقط نیتروژن در کاشت آن اثر مثبت داشته است. طبق تحقیقات کاربرد نیتروژن باعث می شود عملکرد و نیز پروتئین دانه افزایش یابد.
کاربرد فسفر و پتاس در برخی تحقیقات موجب رشد رویشی بیشتر آن، بدون افزایش عملکرد شد که به علت وجود پتاسیم کافی در خاک های محل تحقیق است. اما در خوزستان عملیات کاشت برای ارقام ساجما و تی تی کاکا به ترتیب 150 و 200 کیلوگرم در هکتار اوره در دو نوبت مرحله ۴ تا ۶ برگی و شروع گل دهی توصیه شده است. ارقام مختلف کینوا به کمبود ریزمغذی ها، عکس العمل متفاوت دارند.
روش های کنترل علف های هرز
به طورکلی برای استقرار در ابتدای رشد به مراقبت، بویژه مبارزه با علف هرز، نیاز دارد؛ زیرا در 2 هفته اول پس از سبزشدن، کینوا سرعت رشد کمی دارد و قدرت رقابت با علف های هرز را ندارد. تاکنون هیچ علف کش اختصاصی برای مبارزه با علف های هرز مزرعه آن توصیه نشده است.
مبارزه با علف های هرز به روش های دستی یا استفاده از کولتیواتورهای ردیفی یا دوار، بخصوص زمانی که گیاه کوچک و در حال استقرار است، اهمیت دارد. استفاده از علف کش ترفان قبل از کاشت کینوا (2/5 لیتر در هکتار)، یکی از راهکارهای مبارزه با علف هرز است.
برای مبارزه با علف های هرز باریک برگ می توان از علف کش فوزیات (3 لیتر در هکتار)، گالان سوپر (1 لیتر در هکتار)، نابواس (1 لیتر در هکتار)، و فوکوس (1/5 لیتر در هکتار) در مرحله ۴ تا ۵ برگی علف های هرز استفاده کرد. در هر مرحله ای از رشد کینوا می توان با باریک برگ ها مبارزه کرد.
در خوزستان علف های هرز خرفه، کنجد وحشی، سوروف، آویار سام، سلمه و پنیرک در مزارع کینوا مشاهده شد و زمانی که گیاه حدود 30 سانتی متر ارتفاع داشت، از علف کش پاراکوات (۳ لیتر در هکتار) برای کف جوی ها استفاده شد که نتیجه خوبی داشت.
استفاده از گالان سوپر (هالوکسی فوپ آرمتیل فاراد) برای مبارزه با علف های هرز باریک برگ می توانست نتیجه خوبی داشته باشد. البته به شرطی که علف های هرز غالب مزرعه باریک برگ باشند. از آنجایی که جمعیت غالب علف های هرز مزرعه ما پهن برگ بودند، نتیجه مطلوبی نداشت؛ اما روی گیاه اثر منفی نگذاشت.
مشکل اصلی زمانی ایجاد می شود که به علت بارندگی و نیز ممکن نبودن تردد در مزرعه امکان مبارزه با علف هرز وجود ندارد. کنترل علف هرز تأثیر بسیاری بر عملکرد کینوا دارد. در کلرادو، صرفا کنترل علف های هرز باریک برگ عملکرد را از 640 به 1990 کیلوگرم بر هکتار افزایش داد.
آفات مهم ، علائم و کنترل آنها
آفات زیادی همچون کرم برگ خوار، کناکنا، لوپر، کرم طوقدار و… به این گیاه حمله می کنند و موجب 40 درصد خسارت می شوند. در آمریکای جنوبی دو آفت مهم بر روی کینوا جلب توجه می کند :
- کناکنا که غنچه ها، گلچه ها، دانه های نارسیده و رسیده را خراب می کند
- و عوامل تخریب برگ که باعث خرابی برگ و بندرت ساقه های آن می شود.
در کلرادو حشرات با چغندر قند و سلمه تره مشترک بودند. در کشورهای دیگر آفات برگ شامل مینوز و حشره بذرخوار، خسارت پروانه ها و نوعی شته نیز گزارش شده است. در خوزستان احتمال ظهور آفات شب پره کلم، کرم برگ خوار و کرم طوقه بر باید پیش بینی شود.
تجربه کاشت گیاه کینوا در خوزستان نشان داد که برای سمپاشی با آفت کش هایی مثل پروتئوس یا دیازینون، در دو نوبت 8 و 15 روز پس از جوانه زنی باید آمادگی وجود داشته باشد و با مشاهده اولین علائم، به سمپاشی مبادرت کرد. گنجشک نیز در مرحله رسیدن سنبله ها خسارت زاست. البته وجود ساپونین در بذر خسارت را کاهش می دهد.
بیماری های مهم و کنترل آنها
از جمله بیماری های مختلف می توان سفیدک، مرگ گیاهچه، بلایت، موزاییک و… را نام برد. محققان در پرو بهترین، ارزان ترین و ساده ترین روش برای ارزیابی سفیدک در کینوا را روش سه برگی معرفی کردند. آنان کاهش عملکرد را زمانی که خسارت بین 33 تا ۹۹ درصد باشد، گزارش کردند.
اما در برخی مناطق مانند شمال هندوستان، کینوا کاملاً به سفیدک مقاومت نشان داد. رنگ سنبله ها در زمان رسیدگی کامل زرد می شود. در عملیات کاشت گیاه کینوا خشک شدن گیاه و ریختن برگ ها بر رسیدگی فیزیولوژیکی کینوا دلالت دارد. خطر گنجشک خوردگی در زمان رسیدن دانه ها جدی است.
با مشاهده اولین علائم رسیدگی (50 درصد سنبله ها زرد شده باشند) و گنجشک خوردگی باید برداشت صورت گیرد. در خوزستان احتمال ظهور بیماری هایی مثل بوته میری، سفیدک، لکه برگی بخصوص در سال های پرباران پیش بینی می شود. در برخی سال ها که بارندگی زیاد نبود، هیچ کدام از بیماری های پیش گفته در کاشت گیاه کینوا مشاهده نشد.
در سال زراعی ۱۳ 95 – 1394 که زمستان پرباران بود، سفیدک و بوته میری مشاهده شد. در این سال از سموم ریدومیل-ام-زد (متالاکسیل) استفاده شد. بر اساس تشخیص کارشناسان گیاه پزشکی مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان می توان از سموم مانکوزب، زینب، مانب و اینفینیت نیز استفاده کرد.
نحوه برداشت
گیاه کینوا به صورت دستی یا مکانیزه با استفاده از کمباین غلات با تنظیم هدهای برداشت و کوبنده قابل برداشت است. در برداشت سنتی، ساقه های گل دار در محل سایه آفتاب پهن و خشک می شوند و پس از چند روز کوبیده و جداسازی بذر انجام می شود. جداکردن بذر از سنبله به روش های سنتی یا با استفاده از خرمن کوب انجام می شود.
در خوزستان بذرگیری به وسیله کوبیدن و خردکردن سنبله انجام شد. سپس به منظور افزایش خلوص بذر و جداکردن گلچه ها با الک شماره 14 بوجاری می شوند. عملکرد دانه بشدت تحت تأثیر واریته (رقم) و شرایط رشد است و از 45 تا ۵۰۰ گرم در مترمربع گزارش شده است. در خوزستان پتانسیل عملکرد تولید بذر کینوا با ارقام موجود 2/4 تن در هکتار است. عملکرد دانه در کشورهای پرو و بولیوی به ترتیب 0/6 و 1/6 تن در هکتار است.