طرح توجیهی تولید عرقیات معطر گیاهی (سال 1400) + word و pdf

طرح توجیهی تولید عرقیات معطر گیاهی
عرقیات حاصله از گیاهان و میوه جات که موضوع بحث طرح موردنظر بوده و برای سرمایه گذاری در تولید عرقیات معطر گیاهی به روش صنعتی بجای روش سنتی پیشنهاداتی عرضه گردیده است از جمله این نوشابه ها است که امروزه جهان به فایده آن پی برده به طوریکه مصرف مواد اولیه آن چه به صورت دانه، میوه و سبزینه و چه به صورت عصاره و عرقیات می رود که جای خود را به طور جدی در سراسر نقاط جهان باز نماید.

از قدیم الایام از گیاهان معطر، گلها و میوه های محصول همین مرز و بوم عصاره ها و نوشابه هایی تهیه گردیده و صدها سال است مورد مصرف مردم قرار گرفته است که نه تنها دارای ضرر و زیان نیست بلکه هم از نظر طعم و بو هم از نظر تقویت روحی و جسمی دارای مزایای زیادی است.

امید است که طرح توجیهی تولید عرقیات معطر گیاهی مورد توجه سرمایه داران و علاقه مندان به سرمایه گذاری قرار گرفته زمینه فعالیت اینگونه محصولات همه ساله زیادتر گردیده تا جائیکه بتواند عرقیات نیز مانند گلاب یکی از اقلام قابل توجه صادراتی گردد.

معرفی محصولات
عرقیات معطر گیاهی از جوشانیدن یک گیاه و یا مخلوطی از گیاهان مختلف در برابر بخار آب و سرد کردن بخارات حاصله بدست آید. به عبارت دیگر عرقیات به فراورده هایی گفته می شود که از تقطیر مواد فرار موجود در اندام هاي مختلف گیاهان همراه با بخار آب بدست می آیند.

این اندام ها معمولا ماکول بوده و به شکل تازه نظیر بید مشک، نسترن و گل محمدی و یا خشک نظیر: نعناع، آویشن و غیره می باشند. این محصول به عنوان طعم دهنده به مواد غذایی، دارو و نوشیدنی مورد مصرف قرار گرفته و در پاره ای از موارد اسانس آن پس از تخلیص در ساخت شیرینی جات بکار برده می شود.

ویژگیهای محصول
عرقیات معطر گیاهی محصولی است که از تقطیر مواد بدست می آید. لذا می بایستی دارای رنگ کاملا روشن بدون کدورت، لرد و رسوب همراه باشد. وجود هر کدام از مشخصات ظاهری گفته شده می تواند نشان دهنده وجود یک عامل منفی در عرقیات باشد.

عرقیات دارای بوی ویژه بوده و عمدتا از روی بوی عرقیات به نوع آنها پی می برند، در تولید عرقیات معطر از نظر خلوص به دو دسته طبقه بندی می گردند:

تولید عرقیات معطر گیاهی سنگین و سبک
مقدار اسانس و مواد معطر و موثر موجود در عرقیات درجه خلوص آن را نشان می دهد. مقدار اسانس موجود در عرقیات از 15 تا 30 درصد متغیر بوده و تغییرات آن نشان دهنده عرقیات درجه یک و درجه دو می باشد. نا گفته نماند که اخیرا با انجام مطالعات و بالا رفتن آگاهی مردم در مورد مصرف گیاهان دارویی ضمن آنکه مصرف عرقیات می رود.

در استانهای دیگر نیز افزایش یابد، شرکت هایی در استانهای مازندران، اصفهان و شهرستان کاشان بوجود آمده اند که اقدام به ساخت اسانس برای مصارف دارویی و صنایع غذائی نموده و امید است که از این طریق مصرف عرقیات نیز که حاصل دست دوم تولید اسانس اینگونه واحد ها می باشد بتواند جاي خود را در بازار باز کند.

انواع عرقیات گیاهی

استفاده از گیاهان جوشیده از قدیم الایام و نیز شناخته شدن اثرات مثبت درمانی آنها و همچنین استفاده از گیاهان در ساخت مواد غذایی موجب گردیده است که به تدریج انواع گیاهان مصرفی و نهایتا عرقیات و اسانس آنها شناخته شده و تعدادی از افراد که اغلب بصورت توارثی این طرح را ارائه می کنند به امر تولید عرقیات معطر بپردازند.

در حال حاضر از میان آنها 12 نوع عرقیات بیش از همه مصرف داشته و مصرف کنندگان نسبت به خصوصیات آنها آشنایی دارند. عمده این محصولات عبارتند از :

1. عرق گل محمدی یا گلاب
2. عرق بید مشک
3. عرق نسترن
4. عرق بهار نارنج
5. عرق نعنا
6. عرق آویشن
7. عرق خار شتر
8. عرق شاطره
9. عزق کاسنی
10. عرق گاو زبان
11. عرق زالزالک یا کیالک
12. عرق طارونه

در میان محصولات گفته شده، عرق خارشتر بیشتر به مصرف دارویی خصوصا در مورد سنگ کلیه، عرق نعنا و آویشن برای درمان در دهای معده و سوئ هاضمه بکار برده می شود. عرقیات دیگری نظیر: عرق شوید و بید نیز تولید می گردد که حجم آن ها زیاد مورد توجه نبوده و جزئ لیست بالا نیامده است.

کد محصولات
کد ISIC متعلق به این نوع محصولات که در لوح فشرده وزارت صنایع و معادن آمده است عبارتست از 24231913 مربوط به عرقیات گیاهی و کد 24231915 مربوط به گلاب می باشد.

موارد مصرف و کاربرد

به طور کلی تولید عرقیات معطر گیاهی بیشتر برای مصارف دارویی و نوشیدنی های خوراکی به کار می رود که در زیر به طور خلاصه توضیح داده شده است :

1. گلاب: مقوي اعصاب و قلب، پوست، نیکوی رخسار
2. بیدمشک: تقویت کننده قلب و معده، ملین آرامبخش و خونساز است ضد سر درد و دردهاي عضلانی
3. نعنا: رفع اسهال و استفراغ معده ،باد شکن معالج بواسیر ،پیچ شکم
4. شوید: هضم غذا، بدن انو اع چربی
5. کاسنی: تب بر، بیماري هاي کبدی و کلیوی، سردی مقوی معده
6. شاتره: سردي، مقوي، تقویت کننده پوست، آرام بخش، ضد خارش، اشتها آور، صفرا بر برخی غدد سلطانی با نشاء اپی تیلوم
7. بید: اثر قاطع ولی کند بر تبهاي مداوم دارد و خواب آور، آرامشبخش، رماتیسم، ضد یرقان
8. آویشن: هاضم غذا، محرک قواي رئیسه، ضددرد عادت ماهانه
9. برگ گردو: درمان درد مفاصل، ضد دیابت  (قند)
10. بابونه: صفرا بر، مدر، بادشکن، اشتها آور، قاعده آور
11. پونه: ضد سرما خوردگی، سرفه، عفونت
12. خارشتر: خون و کبد، سنگ کلیه و مثانه و سیاه سرفه طبیعت سرد دارد مدر قوي، تصفیه بو مادران بواسیر، ضد عفونت، سرماخوردگی درد شکم
13. کرفس: معده درد شکم، تنگی نفس، تقویت کننده
14. گزنه: خون، کبد، چربی خون و کلسترول ضد قند، درمان بالا رفتن فشار
15. گاو زبان: اعصاب و روان تنگی نفس، نشاط آور، کلیه و مثانه، مقوي، نیکوي رخسار
16. نسترن: تقویت قلب و اعصاب، رفع سردي دفع کرم روده، درد معده، سنگ کلیه و اسهال
17. زیره سبز: ضد چاقی، چربی، تنگی نفس، باد شکن، هضم غذا، زیاد کننده شیر مادران
18. مرزه: درمان نقرس، اسهال، قلنج، مقوي نیروي هاضمه، نرمی استخوان
19. برگ چنار: بسیار سرد، تب بر، معالج تنگی نفس، چاق کننده، اعصاب و رعشه
20. چهار عرق گرم: ناراحتیهاي معده شکم، هضم غذا تقویت کننده، مفید به حال مسرودین
21. بهار نارنچ: آرام بخش، ضد معطر، مقوي اعصاب و قلب
22. تارونه: درد مفاصل، خواب آور یسیار آرام بخش، مسکن اعصاب

اهمیت استراتژیکی کالا در دنیای امروز

امروزه پیشرفت روز افزون علم پزشکی در دنیا و کشف آثار سوء ناشی از برخی داروهای شیمیایی باعث افزایش مصرف گیاهان دارویی به جای استفاده از داروهای شیمیایی شده است. بدین منظور روز به روز بر اهمیت استفاده از گیاهان دارویی و عرقیات به منظور درمان برخی امراض تاکید بیشتری می شود.

در کشور ایران که با توجه به شرایط مساعد آب و هوایی امکان رویش و کشت گیاهان دارویی کمیاب وجود دارد و از پیشینه تاریخی هزاران ساله ای در تولید عرقیات معطر و داروهای گیاهی برخوردار است. امروزه به عنوان بزرگترین سازنده این عرقیات در دنیا مطرح و از این حیث در دنیا پیشتاز است.

در بررسی نیاز به محصول با اولویت صادرات باید به این نکته مهم توجه داشت که با توجه به روند صعودی صادرات این محصول در سالهای اخیر و همین طور فراهم شدن شرایط صادرات آن در سالهای آتی سازندگان باید ضمن پاسخ به تقاضای داخلی در جهت صادرات این محصول نیز گام هایی بردارند که البته این امر نیز مستلزم کیفیت بالاي محصولات تولیدی نیز می باشد.

روش تولید عرقیات معطر گیاهی

عرقیات معطر گیاهی به سه روش عمده تولید می گردد این روش ها عبارتند از :

1. با تقطیر مواد موجود در گل و گیاهان توسط آب
2. با تقطیر مواد موجود در گل و گیاهان توسط آب و بخار
3. تقطیر مواد موجود در گل و گیاهان توسط بخار یا روش صنعتی

روش اول – تقطیر مواد موجود در گل و گیاهان توسط آب

این روش از قدیم الایام مرسوم بوده و روشی است سنتی، امروزه در پاره ای از کارگاههای کوچک بکار برده می شود. در این روش گیاه و یا گل در دیگ هایی که به همین منظور ساخته شده اند ریخته شده توسط مشعل هایی که معمولا سوخت آنها گازوئیل است حرارت دیده،

پس از حل مواد موجود گل در آب بخار وارد لوله هایی که از میان استخر آب سرد عبور می نماید شده و در اطاق تقطیر بصورت قطرات عرق به داخل ظرف ریخته می شود. عرقیاتی که بدین ترتیب به دست می آیند بنا به درخواست بازار با آب مقطر مخلوط گردیده به صورت فله یا بسته بندی در بطری به بازار عرضه می شود.

یکی از اشکالاتی که در این روش وجود دارد مواد موجود در دیگ ها از حرارت مستقیم براي پخت گیاهان بهره گرفته و بهمین دلیل ضمن سوخته شدن مقداری از مواد موثر گیاهان، کیفیت آن پایین می آید. در بعضی از کارگاههای سنتی در این روش سیستمی را بعد از مرحله تقطیر اضافه می نمایند که به آن سیستم قلیانی می گویند.

در این سیستم تولیدی که در مورد گلاب بیشتر استفاده می شود مواد تقطیر شده از دستگاهی شبیه قلیان عبور نموده و کمی از اسانس آن گرفته می شود. این سیستم بیشتر در مورد گلاب مصرف دارد ودر مورد سایر گیاهان به دلیل پائین بودن نسبت کاربرد آنها به کار برده نمی شود.

روش دوم – تقطیر مواد موجود در گل و گیاهان توسط آب و بخار

این روش تولید عرقیات معطر گیاهی شبیه روش اول بوده و از نوع روش سنتی می باشد. معمولا براي تقطیر مواد موجود در گیاهان خشک و گیاهانی که در اثر جوشیدن آب فاسد می شوند به کار می برند در طریق ابتدا گیاهان را در آب ریخته ومدتی حدود 1/2 – 1 ساعت نگه داشته تا آمادگی لازم برای آنها بوجود آید.

سپس جریان بخار آب را به داخل دیگ فرستاده و بخارات ضمن عبور از داخل دیگ و تماس با گیاه مواد موجود در آنها را در خود حل نموده از طرف دیگر خارج شده و با روش نوع اول خنک شده به صورت قطرات عرق در اطاق عرق گیری وارد ظروف گردیده و از آنجا ضمن رعایت نسبتهاي لازم و در صورت نیاز رقیق نمودن آنها با آب مقطر به صورت فله یا در بطري در بازار عرضه می گردد.

روش سوم – روش صنعتی

در این روش که تقطیر به وسیله استفاده از بخار صورت می گیرد گل و گیاهان با آب به نسبت موردنیاز جهت تولید صنعتی عرقیات معطر که متعاقبا این نسبتها ذکر خواهد شد در دیگ پخت دو جداره ریخته می شود و جریان بخار در جداره دوم دیگ پخت از طریق بویلر وارد شده باعث گرم و تبخیر شدن آب می شود.

که این بخار بر روی گل و گیاهان تاثیر گذاشته و اسانس مواد معطر آنها را خارج و با خود حمل می نماید که سپس وارد کندانسور شده و سرد می شود، کندانس حاصل در مخزن جمع آوری گردیده و توسط دستگاه پر کن بطری در بطری هایی که برای این منظور در نظر گرفته شده است بسته بندی می شود.

پس از پاستوریزه شدن در کارتن قرار گرفته و به بازار عرضه می گردد. با توجه به آنچه گفته شد در حال حاضر به منظور داشتن کیفیت بالا و راندمان مناسب روش صنعتی بهترین طریقه تولیدی بوده که به شرح آن می پردازیم زیرا استفاده از این روش از ضایعات جلوگیری نموده، از سوخته شدن مواد اولیه جلوگیری و موجبات ارتقای سطح کمی و کیفی تولید را فراهم می سازد.

فرایند تولید صنعتی

در روش صنعتی ابتدا گل و گیاه به میزان لازم که متناسب با حجم دستگاه است توزین می گردد مقدار وزن شده برای هر مرحله استفاده متفاوت و به طور تقریب حدود 200 کیلو گرم است البته در مورد اغلب مواد اولیه باید گفت که مواد مورد بازبینی و بازرسی قرار گرفته تا از هر گونه مواد خارجی عاری باشد.

سپس گل در سبدهای مخصوص که در داخل مخزن اصلی دستگاه جاسازي شده است ریخته شده و در داخل آب موجود در مخزن قرار می گیرد. آب بایستی دارای سختی پایین بوده و مشمول استاندارد آب آشامیدنی به شماره های 10530 و 1011 باشد. مقدار آب لازم برای تولید عرقیات معطر گیاهی به ازای هر تن عرق یک متر مکعب همراه با آب اضافی فاضلاب است.

که بعدا محاسبات آن خواهد آمد سپس جریان بخار آب حاصل از دیگ بخار به جداره و خطی دستگاه انتقال داده شده و به وسیله حرارت غیر مستقیم حاصل از بخار آب درون مخزن و حرارت لازم را به خود گرفته ضمن آنکه مواد موثره موجود در گیاه را در خود حل می نماید، تبخیر شده و سپس بخارات وارد دستگاه سرد کننده یا کندانسور می شود.

در این حال عرقیات حاصله مجموعه اسانس و عرق بوده که داخل مخزن اصلی گردیده و از آنجا از طریق اختلاط با آب مقطر به نسبت دلخواه بازار رقیق شده و به قسمت پر کن می رود در این مرحله پس از پر کردن بطری ها و درب بندی، بطری ها وارد دستگاه پاستور یزاتور گردیده و از نظر بهداشتی بودن آن پاستوریزه می شود.

سپس بر چسب لازم روی آن توسط کارگران چسبانده می شود بطری ها به قسمت بسته بندی رفته و در این قسمت در درون کارتن های مخصوص قرار داده شده و جهت عرضه به بازار به انبار فرستاده می شود.

در اینجا باید گفت که دستگاه های جدیدی که برای تولید عرقیات معطر گیاهی ساخته شده است قادرند اسانس را از عرقیات جدا نموده و به سمت مخزنهای مخصوص آنها را هدایت کنند این دستگاه ها ساخت داخل کشور بوده و عمده سازندگان آن ها به دلیل آشنایی بیشتر در استان فارس می باشند.

در صورت استفاده از این دستگاهها عرقیات تولیدی را نمی بایستی براي عرضه به بازار رقیق نمود بلکه به دلیل جدا شدن اسانس آن، مقدار اسانس موجود در عرقیات به میزانی است که برای ارسال منظم به بازار مناسب بوده و نیازي به رقیق کردن ندارد لیکن در صورت استفاده از دستگاه های دیگر که اسانس را جدا نمی نمایند.

رقیق نمودن عرقیات ضروری است ناگفته نماند که دستگاه هایی که اسانس را جدا می نمایند بیشتر در ساخت گلاب به کار گرفته می شوند پس از اتمام عملیات ساخت عرقیات سبد حاوی تفاله گل و گیاه توسط جرثقیل کوچک خارج شده در محل مخصوص تخلیه می گردد.

در پایان هر روز نیز گفتنی است که پاره اي از دستگاه های تولید عرقیات معطر فاقد سبد محصول مواد اولیه بوده و لذا گل را در داخل آب مخزن ریخته و پس از انجام عملیات تفاله همراه با آب اضافی توسط لوله از مخزن خارج می شود. آب باقی مانده در مخزن نیز به فاضلاب فرستاده می شوند.