طرح توجیهی تولید روغن کلزا یا روغن کشی کلزا (سال 1400) + word و pdf

طرح توجیهی روغن کلزا
تاریخچه استفاده از دانه های روغنی به قرن ها پیش باز می گردد که بشر با بهره گیری از آنها گوشه ای از نیازهای دارویی، غذایی و گرمایی خود را تامین می نمود. پس از گسترش صنایع روغن کشی استفاده از دانه ها به منظور روغن گیری و استفاده از پروتئین موجود در آنها در غذای انسان و حیوان مطرح گردیده است.

دانه های روغنی بعد از غلات به عنوان منبع تامین انرژی در تغذیه انسان مطرح می باشند، روغن کلزا مصرف خوراکی و صنعتی و کنجاله آن به دلیل بالا بودن میزان پروتئین، در جیره غذایی دام و طیور مصرف می شود. نتایج حاصل از مطالعات انستیتو تغذیه ایران نشان می دهد که 21 درصد از کل انرژی مصرفی مردم کشورمان از طریق مصرف روغن تامین می گردد.

طبق آخرین اخبار رسمی ضریب خود اتکایی کشور در تولید روغن مقدار 10 درصد اعلام شده است و 90 درصد از 1/5 میلیون تن روغن گیاهی مورد نیاز کشور در سال از طریق واردات تامین می شود. روغن کلزا به دلیل ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیراشباع و درصد پایین اسیدهای چرب اشباع همانند زیتون جزء با ­کیفیت ترین روغن‌های خوراکی است.

بررسی مطالعات و تجربیات کشورهای موفق در کشت دانه های روغنی نشان می دهد که کشور ایران با توجه به اقلیم های گوناگون و نیروی انسانی مستعد می تواند ضریب وابستگی به واردات روغن نباتی و کنجاله و دانه های روغنی را کاهش داده و به حداقل برساند.

در گذشته نه چندان دور تولید دانه های روغنی بیشتر متکی بر تولید سویا، آفتابگردان و پنبه دانه بود، که عمدتا در استانهای گلستان و مازندران کشت میشد اما در سالهای اخیر در بین انواع دانه های روغنی با توجه به شرایط اقلیمی، کشت پائیزه و نیاز کم به آب، کشت روغن کلزا در اولویت قرار گرفته است.

گیاهشناسی کلزا
از نظر گیاه شناسی این گیاه به تیره چلیپائیان یا شب بو و جنس براسیکا تعلق دارد و گونه زراعی napus می باشد. کلزا با نام علمیBrassica napus به انگلیسی Rapeseed به آلمانی Raps و به فرانسه Colza نامیده می شود. این نبات گیاهی است یک ساله با تیپ های بهاره و پائیزه که با توجه به شرایط اکولوژیک مناطق مختلف موردزراعت قرار می گیرد.

ارقام کلزا
ارقام کلزا دارای دو تیپ بهاره و پائیزه می باشند که ارقام بهاره به دلیل دوره رشد کوتاهتر از عملکرد کمتری برخوردارند و در ضمن نیازی به ورنالیزاسیون یا بهاره سازی ندارند، در حالی که ارقام پائیزه نیازمند گذراندن یک دوره سرما می باشند. ارقام مختلفی اصلاح شده اند که می توانند در مناطق مختلف کشور کشت شوند.

ارقام اصلاح شده کنونی در تولید روغن کلزا به سه دسته کلی تقسیم می شوند :

1- ارقام صفر (0): در این ارقام میزان اسید اروسیک به حد بسیار اندکی تقلیل یافته است.
2- ارقام دو صفر (00) : در این ارقام علاوه بر اسید اروسیک، میزان گلوکوزینولات نیز کاهش یافته است.
3- ارقام سه صفر (000): در این ارقام هر سه ماده نامطلوب در کمترین مقدار خود وجود دارند یعنی اسید اروسیک، گلوکوزینولات و فیبر به حداقل رسیده اند.

سطح زیر کشت دانه های روغن کلزا در کشور

در حال حاضر سطح زیر کشت کلزا در کشور حدود 220 هزار هکتار است که پیش بینی می شود بیش از 400 هزار تن کلزا از این مزارع برداشت شود در مورد سایر دانه های روغنی نیز که عمدتا در تابستان کشت می شود برنامه ریزی لازم انجام شده که حدود 70 هزار هکتار سویا با تولیدی حدود 160 هزار تن دانه و 20 هزار هکتار آفتابگردان با حدود 30 هزار تن و 35 هزار هکتار کنجد با حدود 40 هزار تن دانه در کشور تولید شود.

مراحل رشد کلزا

انجمن کلزای کانادا مراحل رشد و نمو کلزا را به شش مرحله تقسیم بندی می نماید:

1. مرحله صفر ـ جوانه زنی: از شروع کاشت بذر تا خروج ریشه چه اولیه و افزایش طول ساقه چه و سپس مرحله رشد اولیه از شکافتن لپه ها تا رشد برگ های اولیه به طول می انجامد ظهور جوانه اولیه ممکن است 4ـ1 روز طول بکشد در طول این دوره گیاهچه به عوامل بیماری زای خاکزی حساس است.
2. مرحله اول ـ سبز شدن: از شروع تولید برگ تا زمانی که اولین میانگره قابل تشخیص می شود و با مراحله روزت در کلزای زمستانه کامل می گردد. این مرحله به علف های هرز حساس است.
3. مرحله دوم ـ مرحله روزت: بین لپه ها و نقاط رشد فاصله ایجاد می شود و در انتهای این مرحله بیستمیانگره قابل تشخیص است. مشخصه این مرحله افزایش شاخص سطح برگ است. گیاه چند هفته در این مرحله باقی خواهد ماند و با افزایش طول روز و دما برای مرحله سوم تحریک می شود.
4. مرحله سوم ـ مرحله غنچه دهی: پژوهشگران این مرحله را مرحله جوانه سبز نامیده اند و در انتهای بیش از نیمی از جوانه های گل، زرد هستند و پایین ترین جوانه ها به گل دهی می رسند. در انتهای این مرحله از رشد گیاه، 60 ـ30 درصد از کل ماده خشک را تولید کرده است.
5. مرحله چهارم ـ شکل دهی: این مرحله با ظهور گلها شروع و با ظهور خورجین ها پایان می پذیرد. 80 درصد از کل جوانه های خوشه, گل داده یا در حال گلدهی هستند.
6. مرحله پنجم ـ مرحله رسیدگی: گل های بارور شده یک نیام یا تخمدان یک سانتی متری را بعد از افتادن گلبرگ ها باقی می گذارند و تا زمانی که تمام نیام های بالقوه خوشه، بیش از2سانتی متر طول دارند به اتمام می رسد.

معرفی محصول

محصول تولیدی در این طرح روغن کلزا که یکی از مهم ترین دانه های روغنی است می باشد.

معرفی کلزا

کلزا گیاهی است که می تواند سرما را تحمل کند اما با تطبیق حرارت و زمان کاشت بالقوه می تواند در شرایط گرمسیری و نیمه گرمسیری (مناطق جنوبی کشور) نیز به خوبی تولید شود. کلزا در بخش عمدهای از کشور در تناوب غلات آبی و دیم کشت می شود و در این تناوب می تواند به حذف علف های هرز و کنترل بیماریها کمک کند.

بعلاوه به علت تاثیر در حاصلخیزی خاک، در عملکرد محصول بعدی موثر است. کلزا دارای خصوصیات خاصی برای کشت در اغلب اقلیم های کشاورزی است. این گیاه در اقلیم های چهارگانه ایران (اقلیم های سرد، معتدل، نیمه گرمسیر و گرمسیر) با عملکردهای مناسبی در سالهای اخیر تولید شده و مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است. محصول مورد بررسی در این گزارش نیز تولید روغن کلزا از این گیاه می باشد.

موارد مصرف و کاربرد

گرده گل کلزا به عنوان یکی از منابع اصلی تغذیه زنبوران عسل در کشورهای دیگر به شمار می رود و نقش بسیار بزرگی را برای زنبورداران بزرگ ایفا می کند. یکی از مشتقات روغن کلزا گلسیرین است از آن برای روغن کاری دستگاه ها و ساخت صابون و مواد آرایشی، بهداشتی و مصارف خاص صنعتی چون تولید رنگ، حلال ها و مواد نرم کننده استفاده می گردد.

دارای اسیدهای چرب است و ترکیبات شیمیائی آن بمانند ترکیبات روغن زیتون می باشد. روغن این گیاه دارای اسیدهای چرب اومگا 3 و امگا 6 و ویتامینE و کاروتینوئد می باشد. (Karotinoide) که در جلوگیری از سرطان موثر می باشد. به دلیل اینکه روغن دانه های کلزا بطریق پرس سرد از آن جدا می گردد.

کلیه ویتامین هایش باقی می ماند و با تکنیک های مدرن قبل از عملیات روغن گیری پوسته دانه های آنرا که در واقع سبب تلخی روغن می گردد از آن جدا می کنند که ازتلخی روغن جلوگیری گردد. میزان چربی دانه های کلزا 45 تا 50 درصد است و میزان پروتئین آن بین17 تا 25 درصد می باشد.

به دلیل داشتن ترکیب متوازنی از اسید های چرب تک غیر اشباع و چند غیر اشباع از مزایای کاربردی خاصی برخوردار است. وجود مقادیر قابل توجهی اسید اولئیک در آن سبب شده است این روغن مقاومت خوبی در فرایندهای حرارتی از جمله سرخ کردن عمقی از خود نشان دهد. امروزه در دنیا انواعی از روغن های مقاوم با پایه کلزا فرموله و تولید می شود.

کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده

امروزه بزرگترین تولید کنندگان کلزا در دنیا کشورهای استرالیا چین، هندوستان، کشورهای متحد اروپایی و کانادا می باشند. در سال 2007 میلادی میزان 91% از تولید کل کلزا دنیا در کشورهای متحد اروپایی انجام گرفت.

فرآیند تولید روغن کلزا

1. جمع کردن دانه های روغنی در مخزن اولیه
2. الک بوجاری
3. سیلو اصلی
4. دیگ پخت
5. پرس ماریچی
6. مخزن ته نشین
7. فیلتر برس
8. سپس کنجاله وارد یک مخزن ذخیره می شود
9. مواد دیگر هم وارد یک مخزن دیگر می شوند و سپس به مرحله بسته بندی فرستاده می شوند.

مشخصات واحد روغن کشی

مواد اولیه اصلی