طرح توجیهی بازيافت پارچه های ضايعاتی و پوشاک مستعمل (سال 1400)

طرح توجیهی بازيافت پارچه و لباس های کهنه (سال 1400)
افزايش جمعيت و توسعه الگوی مصرف باعث توليد حجـم زيـاد زبالـه هـای شـهری و ضـايعات صـنعتی ميگردد و يكی از مشكلات عمده بشر دفع زباله و مواد ضايعاتی است. با توجه به بروز مشـكلات عديـده در زمينه دفع مواد ضايعاتی و زباله ، بشر به فكر دفع مواد ضايعاتی از طريق سوزاندن و يـا دفـع زبالـه ، ذوب و خرد كردن مواد ضايعاتی (عمده مواد ضايعاتی پلاستيكی) افتاد.

دانش فنی و فناوری هـای بازيافـت امكـان استفاده و تبديل اين مواد به محصولات ارزشمند را فراهم آورده است. امـروزه از جملـه مـلاک هـای اصـلی صنعتی شدن ممالک پيشرفته چگونگی بازيافت مواد اسـت.

بـا توجـه بـه پيشـرفت هـای صـورت گرفتـه از روشهای مختلفی چون روشهای شيميايی (استفاده از حلال هـای شـيميايی) و فيزيكـی همچـون روشـهای حرارتی (ذوب و استفاده دوباره) استفاده می شود. بـه طـور نمونـه در كشـورهای پيشـرفته از بطـری هـای ضايعاتی الياف جديد ريسيده شده و از قوطی های نوشابه چيپس و يا گرانول PP تهيه می شود.

فرآيند بازيافت فرآيندی است كه طی آن مواد زايد جدا شده و به عنوان ماده خام برای توليد محصولات جديد به كار گرفته می شود. به بيان ديگر بازيافت عبارت است از بازگرداندن مواد قابل استفاده به چرخه توليد يا طبيعت.

بازيافت به طور كلی دارای فوايدی است كه در زير به اختصار ارائه شده است:

ـ حجم زباله ورودی به محيط زيست كاهش می يابد.
ـ از آلودگی كاسته می شود.
ـ كاهش نياز به مراكز دفن و سوختن زباله
ـ كاهش نياز به توليد و يا ورود مواد خام از خارج
ـ افزايش توليد ملی
ـ ايجاد اشتغال
ـ سطح بهداشت عمومی بالا ميرود.

باتوجه به اينكه يكی از مهمترين مشكلاتی كه امروزه انسان در زندگی خود با آن دست به گريبان است، توليد حجم انبوهی از مواد زايد مختلف است كه در صورتيكه به طرز صحيحی جمع آوری و تصفيه نشود، می تواند باعث به وجود آمدن مسايل فراوانی برای انسان و محيط شود و ترويج فن آوری ها پاک و سالم عاری از آلودگی،

به حداقل رساندن و كاهش توليد مواد زايد و در نهايت تصفيه و بازيابی با حداقل هزينه و حداكثر سود می باشد، كه اين امر اهميت مديريت مواد زائد را نشان ميدهد. در نمودار ذیل نحوه مديريت ضايعات نساجی به صورت راه های فنی و غير فنی ارائه گرديده است، كه بازيافت تحولی در مديريت مواد زائد می باشد.

با توجه به بررسی های انجام شده در مورد ضايعات منسوجات در جهان، تخمين زده ميشود كه بيشتر از 10 ميليون تن منسوج به صورت زباله خشک خانگی يا به صورت ضايعات در كارخانه های ريسندگی، بافندگی و كارگاه های توليد البسه دور ريخته ميشود كه از اين ميان سهم زباله خشک خانگی بيشتر می باشد. مطابق نمودار ذیل منسوجات 3 % زباله خشک خانگی را تشكيل ميدهنـد كـه حـداكثر 50 % ايـن منسـوجات و پارچه ها قابـل بازيافت می باشند.

نمودار (3) دسته بندی ضايعات نساجی در فرايند توليد را نشان ميدهد. بازيافت الياف از منسوجات دارای مزيت های اقتصادی و زيست محيطی می باشند كه عبارت است از :

ـ كاهش دفع زباله های خشک منسوجات كه موجب مشكلات زيست محيطی ميگردد به عنوان مثال منسوجات حاصل از الياف مصنوعی تجزيه ناپذير می باشند و همچنين دفن منسوجات پشمی كه تجزيه پذير هستند ولی موجب توليد گاز متان ميگردد كه در گرم شدن زمين تأثيرگذار می باشد.
ـ با كاهش واردات مواد اوليه موردنياز جهت توليد منجر به توازن قيمت كالای توليد شده می شود.
ـ كاهش فشار بر منابع مواد اوليه
ـ كاهش تقاضا برای رنگ مواد تعاونی و مشكلات مربوط به استفاده و توليد آنها
ـ كاهش پساب در كارخانه ، بعنوان مثال با بازيافت الياف پشم نيازی به مراحل شستشو و آماده سازی الياف پشم نمی باشد و يا استفاده از الياف بازيافتی رنگی كه نيازی به رنگرزی و تصفيه پساب سالن رنگرزی نيست.
ـ و در آخر كاهش مصرف انرژی

اگر هركس در انگليس در سال يک لباس پشمی بازيافت شده استفاده نمايد، در مصرف 371 ميليون گالن آب و 480 تن مواد رنگرزی صرفه جويی می شود.

با توجه به اين نكته در روز 40 هزار تن زباله در كشور دفن ميگردد كه 30 % آن خشک می باشد، يافتن راهكارهای عملی برای بازيافت الياف از پارچه و منسوجات را به موضوع مهم و قابل بررسی تبديل نموده است.

نام و كد آيسيک بازيافت پارچه

ردیف	كد آيسیک	نام كالا
1	بازيافت پنبه از ضايعات	37201126
2	خميركاغذ از ضايعات پارچه های پنبه ای	21011123
3	بازيابی الياف نساجی از ضايعات	37201125

شماره تعرفه گمركی

ردیف	شماره تعرفه گمرکی	نوع کالا	حقوق ورودی	SUQ
1	63101000	كهنه پاره ها و ضايعات نو و مستعمل، آخال ريسمان، آخال طناب و كابل و اشياء مستعمل از ريسمان، طناب و كابل از مواد نسجی (جور شده)	100	kg
2	63109000	كهنه پاره ها و ضايعات نو و مستعمل، آخال ريسمان، آخال طناب و كابل و اشياء مستعمل از ريسمان، طناب و كابل از مواد نسجی (ساير)	100	kg
3	63090000	لباس و ساير اشياء مستعمل	100	kg

شرایط واردات

حقوق ورودی هر كالا شامل حقوق پايه و سود بازرگانی است. حقوق پايه طبق ماده (2) قانون اصلاح از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ايران شامل حقوق گمركی ماليات حق ثبت سفارش كالا، انواع عوارض و ساير جوه دريافتی از كالاهاي وارداتی می باشد و معادل 4 درصد ارزش گمركی كالا تعيين ميشود.

به مجموع اين دريافتی و سود بازرگانی كه طبق قوانين مربوطـه توسـط هيـأت وزيران تعيين می شود، حقوق ورودی اطلاق ميگردد با بررسی بر روی اطلاعات موجود در كتـاب مقـررات واردات و صادرات گمرک جمهوری اسلامی ايران حقوق ورودی محصولات طرح تعيين شد كه در جدول بالا ارائه شده است.

موارد مصرف و كاربرد بازيافت پارچه

بازيابی و استفاده مجدد الياف در منسوجات و كفپوش های استفاده شده به منظور توليد مواد اوليه و واسطه صنايع ديگر از اهميت خاصی برخوردار است. همچنين فرآيند بازيافت الياف از جنبه زيست محيطی و كاهش آلودگی محيط زيست نيز دارای اهميت می باشد و ميتواند به طور روز افزون در كشور مورد توجه قرار گيرد.

الياف بازيافت شده از منسوجات مستعمل ميتوانند مصارف متعددی در صنايع گوناگون داشته باشند. الياف پنبه و سلولز ضايعاتی ميتوانند در توليد كاغذ و صنايع واسطه بكار روند. الياف پشم بازيابی شده از منسوجات ضايعاتی و كفپوش ها قابل استفاده در عايقكاری ساختمانها و تاسيسات و ساخت لايی های مربوط به صنعت خودروسازی هستند.

يكی از مصارف عمده الياف بازيافت در توليد كفپوش ها مانند موكت نمدی و توليد منسوجات سازه ای (ژئوتكستايل ها) می باشد و همچنين قابل استفاده به عنوان پركننده بهمراه مصالح در ساختمان سازی نيز می باشند.

بسياری از منسوجات ضايعاتی ميتوانند در توليد مبلمان و مواد وسايل تزئينی بكار روند. در شكل (2) نمونه ای از مصارف الياف بازيافتی در توليد موكت نمدی ، ژئوتكستايل ( منسوج بی بافت از الياف PP ) و دستمال كاغذی ارائه گرديده است.

بررسی كالاهای جايگزينی

با توجه به اينكه الياف بازيافت شده (Fiber Recycled) از پارچه و لباس های مستعمل ميتوانند جايگزين الياف نو به صورت 100 درصد و يا مخلوط با الياف غير بازيافتی در توليد منسوجات گردد، بنابراين نميتوان محصول جايگزينی برای آن در نظر گرفت.

اهميت استراتژيكی كالا در دنيای امروز

در اين فرآيند كالای جديدی توليد نمی شود ولی از آنجايی كه اين طرح اولاً يک طـرح زيسـت محيطـی بوده و ثانياً به بازيافت الياف منتهی ميگردد، دارای اهميت خاص خود می باشد.اهميت استفاده از ضايعات الياف نساجی به خصوص الياف طبيعی با توجه به محدود بودن منابع توليد آنها در جهان روز به روز بيشتر آشكار می گردد.

بازيافت فرايندی است كه طی آن مواد زايد جدا شده و به عنوان مـاده خـام بـرای توليـد محصولات جديد به كار گرفته می شود، به بيان ديگر بازيافت عبارت است از بازگرداندن مواد قابل استفاده به چرخه توليد با توجه به كاهش حجم ورودی زباله به محيط زيست، کمک بسیار زیادی به پاکیزگی محیط زیست نموده و اثرات آن شاید در مقاطع زمانی کوتاه زیاد محسوس نباشد.

ولی قطعا در بازه های زمانی بلندمدت اثرات مثبت خود را نشان خواهد داد. يكی ديگر از مهمترين مزيت های اين طرح ، بازيافت الياف پارچه و استفاده از آنها در صنايع گوناگون می باشد. نياز روز افزون كشور به توليد و واردات الياف ، اين مزيت را تأئيد می نمايد. هر چند مقدار اليافی كه از ايـن پروسه استحصال ميگردد، در مقابل كمبود كشور ناچيز است ولی همين مقـدار نيـز باعـث مـی شـود كـه سرمايه كمتری جهت توليد يا واردات صرف گردد.

كشورهای عمده توليدكننده و مصرف كننده محصول

با توجه به اينكه منسوجات يک از اقلام مصرفی و جزء لاينفک زندگی جامعه امروزی گرديده است، اين كالا در تمامی كشورهای دنيا توليد ميگردد و همچنين بدليل عدم نياز به دانش و تكنولوژی پيچيده امكان بازيابی الياف در تمام كشورها وجود دارد.

شرايط صادرات الياف بازیافتی

صادرات الياف از هرگونه تعهد و پيمان ارزی معاف می باشد. بـر طبـق قـانون معافيـت صـادرات كـالا و خدمات از پرداخت عوارض ، تصويب شده در تاريخ 1379/12/27 صادرات كالا و خدمات از پرداخت هر گونـه عوارض معاف است و هيچ يک از وزارتخانه ها، سازمانها، نهادها، دستگاه های اجرايی، شهرداری های و شوراهای محلی كه بر طبق قوانين و مقرارت حق وضع و اخذ عوارض را دارند، مجاز نيستند از كالاها و خـدماتی كـه صادر ميشود عوارض اخذ نمايند.

وضعيت عرضه و تقاضا

با افزايش مصرف سرانه منسوجات ، بازيابی الياف به منظور كاهش نياز به توليد و واردات مواد خام و همچنين مشكلات زيست محيطی از اهميت خاصی برخوردار می باشد. در حال حاضر كارخانه های بازيابی الياف نساجی از ضايعات در سراسر كشور در كنار واحدهای توليدكننده الياف ، جهت بازيافت پارچه و استفاده مجدد الياف در صنايع گوناگون مشغول می باشند.

بررسی نياز به محصول با اولويت صادرات تا پايان برنامه چهارم

ويژگيهای بازار محصول و سهم قابل كسب يک واحد توليدی در بازار مصرف كالا، در تصميم گيری برای احداث واحد مزبور و انتخاب ظرفيت آن نقش عمده ای را ايفا مينمايد. در اين صورت ارتباط مهمترين پارامترهای قابل بررسی پتانسيل توليد موجود و آتی كشور، ميزان مصرف (نياز) بازار، ميزان واردات و صادرات محصولات واحدها، كانون های مصرف و چگونگی رشد آنها می باشد.

مهمترين مصارف الياف پارچه های بازيافتی در توليد كفپوش ها، صنايع خودروسازی، منسوجات سازه ای، انواع لايه های بی بافت، نمد و كيسه های فيلتر صنعتی از منسوجات بی بافت می باشد كه در حال حاضر بسياری از واحدهای فعال در كشور در زمينه های فوق فعاليت دارند از الياف نو استفاده می نمايند.

در صورت وجود واحدهای توليدی الياف بازيافتی با كيفيت و قيمت مناسب، ميتوان الياف بازيابی شده را مجدداً به صورت مخلوط و با الياف نو استفاده جهت كاهش هزينه توليد و مسائل محيط زيستی نمود.

تكنولوژی و روش های توليد از بازيافت پارچه

همانطور که قبلا اشاره گردید بازیافت فرایندی است که طی آن مواد زاید جدا شده و به عنوان ماده خام برای تولید محصولات جدید به کار گرفته می شود، به بیان دیگر بازیافت عبارت است از بازگرداندن مواد قابل استفاده به چرخه تولید ، بازیافت دارای مراحلی چون جداسازی مواد قابل بازیافت و پردازش مواد است، به طوریکه طی فرایند یا فرایندهایی مواد زاید دوباره قابل استفاده می شوند.

ضایعات مورد استفاده جهت بازیافت الیاف شامل ضایعات نساجی در فرآیند تولید و ضایعات بدست آمده از زباله حشک در سطح شهر می باشد. در مرحله ابتدای بازیافت ضایعات نساجی، ابتدا می بایستی ضایعات از کارخانه های بافندگی، کارگاه های تولید پوشاک و زباله ها در سطح شهر جمع آوری شوند.

ضایعات نساجی در فرآیند تولید، مطابق نمودار (۳)، ضایعات کارخانه ریسندگی، بافندگی و کارگاه های تولید پوشاک جزء ضایعات نساجی در فرایند تولید می باشند. عملیات گوناگون در کارخانه ریسندگی مواد ضایعاتی مختلفی ایجاد می کنند که درصدی از این ضایعات از قبیل الیاف کوتاه از فیلترها و ناخالصی های درشت نمیتوانند مورد استفاده مجدد قرار گیرند.

و بقیه ضایعات که شامل ضایعات به فرم نرم یا سخت می باشند می توانند به عنوان مواد خام و قابل استفاده مجدداً بازیابی شوند و در خط ریسندگی استفاده گردد. الیاف خوب و الیاف همراه ناخالصی را ضایعات نرم در واحد ریسندگی میگویند. ضایعات حاصل از فتیله، نیمچه نخ و نخ نیز جزء ضایعات سخت با تاب کم و زیاد محسوب می شوند.

بازيافت الیاف ضایعاتی قابل استفاده در کارخانه های ریسندگی صورت میگیرد ، بافت پارچه توسط سیستم های بافندگی تار – پودی (Weaving)، حلقوی (Knitting) و بی بافت (NonWOVen) انجام می شود.

به منظور استفاده از نخ های مختلف در انواع سیستم های بافندگی، لازم است که مراحلی جهت آماده سازی نخها صورت گیرد که هدف اصلی تهیه بسته های مناسب برای ارائه به ماشین های بافندگی و کنترل کیفیت نهایی آنها می باشند که به مجموعه عملیاتی که طی این مراحل صورت می پذیرد، مقدمات بافندگی گفته می شود.

نخ های ضایعاتی در مرحله مقدمات و همچنین لبه های بریده شده پارچه ها در مرحله بافندگی غیر قابل استفاده می باشند که میتوان بعنوان یکی از منابع مواد خام در این طرح استفاده گردد.

دسته دیگری از ضایعات نساجی در فرآیند تولید پوشاک و ضایعات برش می باشند که غیرقابل استفاده در این پروسه هستند. علاوه بر ضایعات کارخانه های بافندگی و کارگاه های تولید پوشاک، همانطور که قبلاً عنوان شد حدود ۳٪ حجم زباله های خشک مربوط به منسوجات می باشد که غیرقابل چشم پوشی نیست، میتواند به عنوان مواد اولیه در این طرح استفاده گردد.

ماشین آلات بازيافت پارچه های ضايعاتی و پوشاک مستعمل

شستشو

با جمع آوری ضایعات حاصل از فرآیند تولید و زباله ها در سطح شهر، ابتدا دکمه ها، زیپ ها و سایر متعلقات مربوط به البسه جدا می شود. برای تمیز کردن و از بین بردن مواد خارجی و ناخالصی ها از روی پارچه ها یک شستشوی مناسب لازم و ضروری می باشد که بدین منظور از حوضچه های شستشو که اغلب برای شستشوی کالای پشمی به کار میرود، استفاده می شود.

این ماشین به علت اعمال نیروی مکانیک ضربه ای زیاد (توسط چنگال های آن) برای پارچه ها که حاوی ناخالصی و مواد خارجی زیاد می باشند، مناسب است. این ماشین دارای ۵ حوضچه می باشد که شکل زیر طرح یک حوضچه از ماشین Swing Rake را نشان میدهد که پارچه ها به وسیله انتقال دهنده ورودی D به داخلی اولین حوضچه شستشو منتقل می شود.

و در روی صفحه مشبک B و به وسیله چنگال های متحرک A به طرف جلو رانده می شود و عمل شستشو انجام می گیرد و سپس انتقال دهنده خروجی E پارچه ها را به طرف غلتک های فشاردهنده F هدایت میکند. این غلتک های فشار دهنده محلول فشرده شده از کالا را به این حوضچه واریز می کند و کالای فشرده شده را به طرف انتقال دهنده ورودی حوضچه بعدی هدایت میکند.

تعداد چنگالهای متحرک هر حوضچه به ۷ الی ۱۰ میرسد و سرعت ضربه ای آنها در هر دقیقه حدود ۶ الی ۱۴ ضربه است. ناخالصی های برطرف شده در عمل شستشو پس از عبور از صفحه مشبک B در زیر صفحه مشبک جمع می شود و سپس از طریق فلکه C به بیرون منتقل میگردد.

با توجه به اینکه در هر شیفت ۵۸۰۰kg پارچه شسته شود دو ماشین جهت شستشو در نظر گرفته شده است. جهت آبگیری و خشک نمودن پارچه ها از دستگاه سانتریفوژ استفاده می گردد.

دسته بندی

با توجه به اینکه ضایعات منسوجات از کارخانه های بافندگی، کارگاه های تولید پوشاک و زباله خشک دارای تراکم متفاوت می باشند و در سیستم های مختلف بافندگی تولید شده اند، دسته بندی پارچه ها توسط کارگرهای ماهر دسته بندی امری ضروری می باشد.

برش

جهت برش پارچه ها از دستگاه کاتر استفاده می شود که پارچه بر روی تسمه تغذیه دستگاه به صورت دستی ریخته می شود و سپس به سمت یک جفت سیلندر هدایت میگردد. با فشاری که توسط سیستم پنوماتیکی ایجاد میگردد و قابل تنظیم می باشد پارچه ها به صورت متراکم به دو تیغه برشی تحویل داده می شود که این دو تیغه با زاویه ۹۰ درجه مانند یک قیچی عمل می نماید.

عرض قیچی ۶۰cm و رنج طول برش آنها از ۱۰mm تا ۲۰cm قابل تنظیم می باشد. تنظیمات دستگاه کارتر بر اساسی تراکم و نوع بافت منسوج انجام میگیرد بنابراین در طرح بازيافت پارچه و پوشاک مستعمل از دو دستگاه کارتر استفاده می شود تا بتوان همزمان از منسوجات با تراکم متفاوت و بافت های مختلف استفاده نمود. در شکل زیر نمایی از ماشین کاتر ارائه شده است.

جهت مخلوط کردن تکه های بریده نشده و همچنین تغذیه یکنواخت به ماشین بازیافت الیاف، ماشین تغذیه کننده (Feeding Unit) مورد استفاده قرار میگیرد. این ماشین در قسمت بالا، دارای اطاقک های ریزش می باشد که مواد توسط کندانسور از دستگاههای کاتر گرفته شده و از بالا به داخل آنها دمیده می شوند.

اطاقک های ریزش به طور متوالی یکی از پس از دیگری پر می شوند و مواد به طور همزمان بر روی تسمه نقاله ای که در زیر اطاقک های ریزش قرار دارد منتقل می شوند. این عمل موجب مخلوط شدن تکه های بریده شده پارچه ها با یکدیگر می باشد و سپس با ریختن تکه های پارچه بر روی حصیر در قسمت پایین ماشین توسط آن، توده تکه پارچه ها به حصیر میخکوبی شده با شیب ۹۰ درجه حمل میگردد.

مواد به وسیله میخ هایی که به داخلی توده تکه های پارچه نفوذ میکنند، حمل می شوند. این عمل منجر به تغذیه یکنواخت به ماشین بازیافت الیاف میگردد. سپس تکه های پارچه توسط یک حصیر شیبدار به قسمت تغذیه ماشین بازيافت منتقل میگردد.

بازیافت الیاف

ماشین بازیافت الیاف از ۳-۶ سیلندر تشکیل شده است. نوع زننده ای که در این ماشین استفاده شده است غلتک های کاردینگ می باشند. پوشش این سیلندرها فلزی (متالیک) است که دارای ساختمان نواری فلزی صاف ثابت و پیوسته می باشد، که دندانه ها بر روی آن با کوچکترین فاصله ممکن و به وسیله فرآیند شبیه عملیات پانچ کردن بریده می شود.

دندانه های نسبتاً بزرگ برای پوشش سیلندرها در این ماشین استفاده میشود (پوشش دندان اره ای). تراکم دندانه ها و سرعت سیلندرها به ترتیب از عقب به جلو افزایش می یابد. با هدایت توده تکه های پارچه توسط تسمه به سمت قسمت تغذیه (غلتک تغذیه و میز)، لایه تکه های پارچه در عرض سیلندر کاملاً محکم گرفته می شود.

نفوذ پوشش سیلندر و جهت حرکت سیلندر در خلاف لایه تغذیه، موجب کنده شدن الیاف و ایجاد تکه های خیلی کوچک پارچه از لایه تغذیه میگردد. الیاف جدا شده توسط جریان هوایی که توسط مکش بعد از سیلندر به وجود می آید، به قسمت تغذیه سیلندر بعدی منتقل میگردد ولی تکه های خیلی کوچک به دلیل جرم بیشتر نمیتوانند با جریان هوا تحت شتاب قرار گیرند.

و بر روی تسمه ای که در زیر سیلندرها قرار می دارند ریزش می کنند که مجدداً به قسمت تغذیه هدایت می شوند. با توجه به اینکه این عمل بصورت متوالی چندین بار انجام می شود در انتها فقط الیاف بازیافت شده از ماشین خارج می گردند. در شکلی زیر نمایی از ماشین بازیافت الیاف ارائه گردیده است.

پرس و عدل بندی

در انتهای خط تولید می بایست الیاف بازیافت شده به شکل عدل یا توده های به هم فشرده درآیند که جابجایی و استفاده انها در مخلوط با الیاف نو آسان گردد. بنابراین توده های الیاف توسط کندانسور از ماشین بازیافت الیاف به ماشین پرس عدل هدایت میگردد.در شکل زیر نمای کلی خط تولید بازيافت الیاف پارچه های ضایعاتی ارائه گردیده است.

دیاگرام تولید بازيافت الیاف از پارچه های ضایعاتی

دیاگرام تولید بازیافت الیاف از ضایعات در نمودار زیر ارائه گردیده است.

پرس و عدل بندی → بازيافت الياف → برش → دسته بندی → شستشو → جمع آوری ضایعات نساجی

توليدكنندگان ماشين آلات بازيافت الياف

در کشورمان، ماشین های بازیافت الیاف از پارچه های ضایعاتی و پوشاک مستعمل به صورت صنعتی تولید نمی شود ولی تعدادی کارگاه کوچک، این دستگاه ها به صورت غیرصنعتی تولید می شود. در خارج کشور، تولید کنندگان متعددی در کشورهای آسیای جنوب شرقی و برخی کشورهای اروپایی، تجهیزات خط بازیافت الیاف از پارچه های ضایعاتی و پوشاک مستعمل را تولید می کنند.

شرکت ترکیه ای بالکان (Balkan) ،شرکت چینی تیان یوان (Tian Yuan) و شرکت فرانسوی لارشی (Laroche) نمونه های تولیدکنندگان ماشین آلات بازیافت الیاف از پارچه های ضایعاتی و پوشاک مستعمل می باشند که برخی از آنها در ایران نمایندگی دارند. نمایندگی شرکت لارش در ایران، شرکت بازرگانی و خدمات مهندسی نساجی پارسیان پلی تکس و نمایندگی شرکت بالکان در ایران، شرکت اسپین تکس می باشند.

تعيين نقاط قوت و ضعف تكنولوژيهای مرسوم در فرآيند توليد الیاف بازیافتی

فرآيند بازيافت الياف از ضايعات بسيار ساده و كوتاه می باشد. روش ارائه شده در بازيافت الياف منحصر به فرد بوده و در تمام كشورها از روش ذكر شده استفاده ميگردد. با توجه به عدم توليد ماشين آلات خط توليد در داخل كشور به صورت صنعتی، اغلب تكنولوژي توليد ماشين آلات بازيافت الياف ، خارجی می باشد.

نصـب سيستم های كنترل بر روی تجهيزات و ماشين های خـط توليـد ، كنتـرل فرآينـد توليـد توسـط كـامپيوتر و همچنين تنظيمات سريع، آسان و پايدار ، منجر به افزايش كيفيت الياف بازيافتی ميگـردد، بنـابراين درصـد بيشتری از اين الياف را ميتوان به صورت مخلوط با الياف نو استفاده نمود.

ميزان مواد اوليه عمده موردنياز و محل تأمين آن

مواد اوليه ای كه بازيافت الياف مورد استفاده قرار ميگيرند عبارتند از :

• پارچه كهنه و لباس مستعمل
• صابون شستشو
• نوار تسمه و گونی جهت بسته بندی می باشد كه هر كدام را به تفكيک مورد بررسی قرار می دهيم. تمامی مواد اوليه مورد مصرف در داخل تهيه ميگردد.

پارچه كهنه و لباس مستعمل

توليد كارخانه 4700 تن الياف بازيافتی در نظر گرفته شده است ، با توجه به اينكه تمام ضايعات خط توليد مجددا استفاده ميگردد و با در نظر گرفتن 6 درصد ضايعات مربوط به دكمه، زيپ و ساير متعلقات البسه ، ميزان پارچه كهنه و لباس مستعمل موردنياز كارخانه 5000 تن می باشد. كه پارچه كهنه و لباس مستعمل توسط 6 نفر توسط وانت از كارخانه های بافندگی، كارگاه های توليد پوشاک و زباله ها در سطح شهر جمع آوری ميگردد.

بازيافت زباله بايد از مبدا توليد و با توجه به صنايع توليدی انجام شود كه پرداختن به بازيافت صحيح علاوه بر ايجاد فضای بهداشتی ميتواند سوددهی اقتصادی نيز داشته باشد.

بنابراين پيشنهاد راهبردی در خصوص فرهنگ سازی مناسب از طريق همكاری سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداری با موضوع و سياستگذاری بازيافت منسوجات جهت برنامه ريزی همانند بازيافت كاغذ در سطح شهر، منجر به كاهش هزينه جمع آوری و افزايش ظرفيت بازيابی الياف ميگردد.

صابون شستشو

با توجه به ورود 5000 تن مواد اوليه به كارخانه كه در حدود 6 درصد آن ضايعات مربوط به دكمه، زيپ و ساير متعلقات البسه می باشد و با در نظرگرفتن نسـبت 1:10: L:R و مقـدار مصـرف صـابون 2 gr/lit مقدار 3240 ليتر مصرف ساليانه صابون محاسبه ميگردد.

تسمه و گونی

با توجه به ابعاد و وزن عدل (H:740 ,W:530 ,L:1400 و 450 KG) مقدار توليد ساليانه الياف و با در نظرگرفتن 2 درصد ضايعات، مصرف ساليانه نوار تسمه ای فلـزی 185000 متـر و گـونی 46000 مترمربـع جهت بسته بندی عدل ها موردنياز می باشد.

پيشنهاد منطقه مناسب برای احداث واحد بازيافت پارچه های ضایعاتی و لباس کهنه

در مكان يابی يک طرح توجه نكات ضروری بسياری، نظير نزديكی به محل تأميد مـواد اوليـه ، بازارهـای عمده مصرف، امكانات زيربنايی، حمايت های دولت و نيروی انسانی متخصـص وجـود دارد كه در ادامه بـه بررسی گزينه های ذیل خواهيم پرداخت.

محل تامين مواد اوليه

اولين پارامتر در بررسی شرايط سرمايه گذاری در خصوص يک محصول سهولت دسترسی به منابع تامين كننده مواد اوليه و قيمت ارزان تر آن باشد.نظر به اينكه تمامی مواد اوليه مورد مصرف بازيافـت الياف قابل تأمين از منابع و كارخانجات داخلی هستند.

لذا كـلان شـهرها بـدليل توليـد انبـوه زبالـه و همچنين استانهايی كه دارای واحدهای نساجی و كارگاه های توليد پوشاک می باشند، در اولويـت قـرار دارند. بنابراين استانهای تهران، اصفهان، يزد، خراسان رضوی، گيلان ، قزوين و قم در اولويت می باشند.

استان تهران دارای 11 شهرک صنعتی است كه در اكثر آنها، بـه ويـژه شـهرکهـای صـنعتی اشـتهارد، نظرآباد، چرمشهر و سالاريه و نصير آباد ، واحدهای نساجی مستقر می باشند كه ميتوانند بخشی از مواد اوليه خود را از داخل اين شهرک ها تهيه كنند.

بازارهای فروش محصولات

يكی از معيارهای مكان يابی برای يک طرح، انتخاب مكان مناسب برای ارائه محصـولات توليـد شـده بـه بازار مصرف می باشد باتوجه به ماهيت طرح، كه توليد الياف بازيافتی مـوردنيـاز در واحـدهای ريسـندگی، توليد بی بافت و صنايع گوناگون مانند توليد كاغذ ، استانهايی دراولويت قرار ميگيرند كه كارخانه در مسـير اصلی راه های ترانزيت كشور باشند.

كه استانهای تهـران، اصـفهان، مركـزی، زنجـان، قـم و قـزوين منـاطق مطلوب جهت احداث كارخانه به حساب می آيد. از طرفی در استانهای مذكور و استانهـای ديگـری، نظيـر يزد، ايلام و خراسان رضوی، واحدهای نساجی متعددی وجود دارند كه ميتواننـد از اليـاف بازيافت شـده از پارچه های ضايعاتی و البسه مستعمل استفاده كنند.

در استان تهران، شهركهای صنعتی مسـتقر در اطـراف شهرستان كرج و اتوبان كرج قزوين، به لحاظ نزديكی به محل فروش اين اليـاف بازيافـت شـده، در اولويـت احداث واحد صنعتی بازيافت الياف از پارچه های ضايعاتی و البسه مستعمل می باشند.

امكانات زيربنايی طرح

امكانات زيربنايی موردنياز واحد صنعتی بازيافت الياف از پارچه های ضايعاتی و البسـه مسـتعمل ، ماننـد شبكه برق سراسری، راههای ارتباطی و شبكه آبرسانی و فاضلاب و غيره، در سطح متوسط می باشـد. كـه در اكثر شهرک های صنعتی كشور وجود دارد. لذا از نظر وجود امكانات زيربنايی، در اكثـر شـهرک هـای صـنعتی كشور، مشكلی وجود ندارد.

نيروی انسانی متخصص

با توجه به وجود مراكز آموزش عالی معتبر در زمينه تربيت نيـروی متخصـص، در اسـتان هـای تهران ، يزد اصفهان، قزوين، مازندران و گيلان امكان بهره گيری از نيروی متخصص با تجربه در اين طرح وجود دارد.

حمايت های خاص دولت

با توجه به اينكه طرح حاضر جزء طرحهای صنعتی عمومی به حساب می آيد به نظر نميرسـد كه شـامل حمايت های خاص دولت شود با اين حال اگر اين طرح در مناطق محروم راه اندازی شود، مشمول بعضی از حمايت های دولت می شود.

باتوجه به بررسی پارامترهای فوق در طرح توليد الياف بازيافتی ، می توان نتيجه گيری كرد كـه اسـتانهای تهران، اصفهان، مركزی، خراسان رضوی، قم، قزوين و گيلان دارای امكانات و شرايط مناسب تری نسـبت بـه ديگر مناطق كشور، برای راه اندازی چنين واحد توليدی می باشـند.

در اسـتان تهـران ، بـا توجـه بـه وجـود واحدهای متعدد نساجی در مناطق مختلف استان، به ويژه شهركهای صنعتی، امكان احداث واحد صـنعتی بازيافت الياف از پارچه های ضايعاتی و البسه مستعمل در اكثر شهرک های صنعتی استان وجود دارد و در اين خصوص، شهرک های صنعتی اشتهارد، نظرآباد، چرمشهر و سالاريه و نصير آباد در اولويت می باشند.

جمع بندی و پيشنهاد نهايی در مورد احداث واحد بازيافت پارچه های ضايعاتی

برای جمع بندی مطالعات امكانسنجی احداث واحد توليد الياف بازيابی شده از البسه مستعمل و پارچه های ضايعاتی بايد به مسائل و مواد متعددی نظير، وجود واحدهای توليد مشابه، طرحهای توليدی در دست اجراي مشابه، ميزان نياز كشور، توانايی صنايع كشور، قيمت تمام شده، سوددهی واحد توليدی، دوره بازگشت سرمايه، امكانات مورد نياز، دانش فنی مورد نظر و …، توجه كرد.

با توجه به بررسی های انجام شده ايجاد يک واحد توليدی كه به طـور خـاص بـه بازيـابی اليـاف از البسه مستعمل و پارچه های ضايعاتی بپردازد با سرمايه گذاری 33 ميليارد ريال، بازگشـت سـرمايه آن كمتر از پنج سال برآورد ميشود. بنابراين احداث اين واحـد صـنعتی، بـه شـرط داشـتن بـازار مصـرف مناسب، دارای صرفه اقتصادی می باشد.

ضايعات نساجی شامل ضايعات در فرايند توليد و زباله خشک شهری می باشد. در حال حاضر با توجه به حجم قابل توجه منسوجاتی كه از طريق زباله به محيط دور ريز ميشود، تا به حال هيچ طرح و برنامه مدونی و هيچ واحد صنعتی برای جمع آوری و بازيافت اين ضايعات، وجود نداشته است.

در حاليكه فرآيند بازيافت الياف از جنبه زيست محيطی و كاهش آلودگی محيط زيست نيز دارای اهميت می باشد. از سوی ديگر مصارف متعدد الياف بازيابی شده در صنايع گوناگون، واحدهای بازيافت الياف از ضايعات منجر به توليد مواد اوليه ای با ازرش افزوده بالا و اشتغال زايی ميگردد.

با تكيه بر دانش و تجربه متخصصين فرآيند بازيافت الياف از، نظر كمی و كيفی، نقايص قابل توجهی در كشور وجود ندارد و در صورت تدوين، اجرا و حمايت از بازيافت پارچه های ضايعاتی و البسه مستعمل ، ميتوان همانند كشورهای پيشرفته ، ميزان درصد بيشتری از الياف بازيافتی به صورت مخلوط با الياف نو يا حتی به صورت 100 درصد ، در توليد منسوجات استفاده نمود.