طرح توجیهی کاشت گیاه جین سینگ

گیاه جین سینگ دارای تاریخچه ای بس طولانی و هیجان انگیز در جهان می باشد. مردم سراسر جهان برای هزاران سال است که از آن برای درمان بیماری هایی چون قند خون و کلسترول و همچنین به منظور افزایش انرژی، قدرت و سرزندگی بهره می گیرند. این گیاه بارور در بسیاری از کشورهای جهان مصرف می گردد.

سطح زمین جنگل ها در طي تابستان براي رشد بهینه آن تا حد زیادی گرم و خشک است لذا بخش هایی از جنگل ها كه داراي خاک مرطوب تری هستند برای این منظور ارجحیت دارند. مثلاً بخش های شمالی تپه ها و حاشیه جویبارها نسبتاً مرطوب تر و خنک ترند. برخی از مالكان اراضی نیز در صورت تملک اراضی مناسب ترجیح می دهند كه گیاه را در خارج از اراضی كوهستاني كشت نمایند.

بزرگترین تهدید محصول نهایی را سارقان تشكیل مي دهند لذا بذور آن را نباید در اراضي عام كه افراد بطور عادي در جستجوي جمع آوری جینسینگ های وحشي هستند، كشت نمود لذا بهتر است اراضي كاشته شده جزو زمین های مایملک اشخاص باشند تا بخوبی تحت مراقبت قرار گیرند.

جین سینگ یکی از 11 گونه گیاهان چندسالۀ کند رشد است که دارای ریشه های آبدار یا گوشتی می باشد و متعلق به خانواده “کرفسیان” یا “آرالیاسه” و جنس “پاناکس” است.

دستورالعمل پرورش گیاه جین سینگ

این گیاه خواهان شرایطي است تا ریشه هایش بخوبي رشد یابند و به بالاترین وضعیت در پایان 10 – 5 سالگي برسند لذا این موضوع كشاورزاني را مي طلبد كه تصمیم به كاشت چنین گیاهان دیربارور داشته باشند و كلیه مخاطرات و بیماري هایش را بپذیرند و چشم به آینده داشته باشند تا ریشه ها را پس از یک انتظار 10 – 5 ساله در بالاترین درجه كمیت و كیفیت برداشت كنند.

جین سینگ را علاوه بر مصارف دارویی ميتوان در پاسیو، حیاط، باغ و جنگل مصنوعي بعنوان یک گیاه زینتی كشت نمود. گل هاي حیرت انگیز و بادوام آن بر زیبايی سایه انداز درختان قدیمي و مناظر جنگل هاي مصنوعي كه بصورت آبشاري در شیب صخره اي تپه ها احداث شده اند، مي افزایند. این گیاه شهرتش را بعنوان یک معجون شفابخش و مادۀ درمانگر بدون دلیل كسب نكرده است.

پرورش این گیاه بسیار بیشتر از یک سرگرمي مطرح است زیرا مي تواند توانایی های طبیعت را در جهت سلامتي انسان بكار گیرد. جین سینگ یک گیاه معمولي براي پرورش در مزارع نیست بلكه متمایل به زیستن در مناطق جنگلی انبوه مي باشد لذا همواره زمانی به رشد بهینه و مطلوب دست مي یابد كه در سایه سار درختان رفیع و هم پیمان با آنان همانند زیستگاه های طبیعی اش پرورش یابد.

براي پرورش در گلدان، حیاط و باغ باید شرایط سایه را برایش فراهم ساخت. این شرایط بویژه زمانی فراهم می شوند كه به یک جنگل پُر درخت در بخشي از املاک خویش دسترسي داشته باشید. این گیاه نیازمند شرایطی با 80 درصد سایه اندازی و خاک عمیق با بافت لومي غني جهت رشد بهینه است. هوموس حاصل از تجزیه مواد آلی برای تقویت بستر كاشت بسیار مناسب است. بعلاوه اراضی رشد گیاه باید بخوبی زهكش شوند.

استراتیفه كردن بذور

زمانیكه اقدام به برداشت گیاه جین سینگ مي شود باید ابتدا بذورش از روي بوته ها جمع آوري گردند سپس بذور حاصله را در شن مرطوب به مدت یكسال بخوابانند. این فرآیند به حفظ بذور از دست شكارچیان طبیعی كمک می كند و فرصت كافي براي تكامل جنین و آمادگی جهت رشد را فراهم می سازد.

پس از یكسال اقدام به درآوردن بذور از درون جعبه حاوي شن و بذر مي كنند زیرا در این زمان آمادگي كاشتن را یافته اند. بذور زمستانه شده (استراتیفه) را مي توان از پائیز تا اوایل بهار (سپتامبر تا مارس) كشت نمود. بذور كاشته شده در بهار جوانه زده و سبز مي گردند.

ساقه زایی از بذر

گیاه جین سینگ برای رشد و نمو نیازمند شرایط محیطی ویژه ای است. بسیاري از كشاورزان ترجیح می دهند كه گیاه را از طریق بذورش پرورش بدهند. كشاورزان بذور این گیاه را در ضمن پروسه ای موسوم به زمستانه شدن یا استراتیفیكاسیون تحت تیمارهاي گرما و سرما در محیط هایی با رطوبت زیاد طی چندین ماه قرار می دهند.

در این حالت نیز اغلب بذور مگر در پایان سال اول جوانه نخواهند زد. زمانیكه جوانه زدن بذور آغاز گردد ، هر گونه جابجایي بوته هاي جوان مي تواند به آنها صدمه وارد سازد و باعث هدر رفتن بذور گردد.

ساقه زایی از ریشه ها

بذور جین سینگ براي جوانه زني نیازمند تحریک از طریق زمستانه شدن مي باشند زیرا این بذور در شرایط زمستانه شدن طبیعي غالباً پس از 2 سال انبار كردن به مرحله جوانه زني مي رسند. بسیاری از اقوام سنتي كاربرد ریشه هاي 3 – 2 ساله را براي ازدیاد گیاه ترجیح مي دهند.

ریشه هاي آن براي این منظور باید بصورت كامل جهت رشد دادن حفظ گردند زیرا برخلاف گیاهاني نظیر ریشه “گل مُهر طلا” مي باشند كه ریشه هایش را به قطعات داراي ریشه چه تقسیم مي نمایند. بهترین زمان برای نشاء ریشه ها در بهار و پائیز است اما مرسوم است كه آنها را در ماه هاي مارس و آوریل درست قبل از آغاز جوانه زني غرس مي نمایند.

در پائیز هنگامي كه میوه ها مي رسند و بر روي زمین مي ریزند، بهترین زمان نشاء ریشه هاي گیاه است. این ریشه ها همواره با دست برداشت مي شوند. آنها بسیار ظریف و حساس هستند لذا باید مواظبت نمود كه در طي فرآیند نشاء كردن (جابجایي) دچار مشكل نگردند. بنابراین ریشه هاي مزبور را در پائیز مي كارند سپس آنرا به حال خود رها مي سازند تا در بهار سبز شوند.

شرایط مناسب رشد

این گیاه بیشترین رشد و نمو را در محوطه هاي كاملاً سایه حائز رطوبت فراوان انجام مي دهد. جین سینگ وحشي در جنگل هاي خزان كننده یا برگریز مركب از درختان چترک و زنجبیل وحشي به بالاترین میزان رشد دست مي یابد. بسیاري از كشاورزان كوشش مي كنند تا شرایط بهینه رشد را براي گیاه فراهم سازند بطوریكه خاک بستر داراي مواد آلي فراوان و شرایط سایه اندازي كافي باشد.

شته ها و جوندگان غالباً براي گیاه ایجاد مشكل مي نمایند ضمن اینكه پوسیدگي هاي ریشه و تاج نیز از جمله بیماري هاي رایج آن بشمار مي آیند اما معمولاً بزرگترین معضل پرورش آن را برداشت هاي غیرمجازي تشكیل مي دهند كه توسط اشخاص غریبه انجام مي گیرند.

پرورش در شرایط طبیعی

تمسک به شرایط طبیعی رشد می تواند شرایط رشد بهینه را برای گیاه فراهم گرداند تا از صرف هزینه هاي استقرار و مصرف قارچكش ها امتناع شود زیرا ریشه های آن در چنین شرایطی بخوبی رشد مي یابند و بالغ مي گردند. به هر حال پرورش بدون محوطه سازی همواره مخاطره آمیز بوده است زیرا محصول ممكن است توسط افراد غیر مجاز برداشت شود و یا توسط جوندگان به یغما برود.

محل پرورش جین سینگ ممكن است مناسب نباشد و باعث هجوم بیماری های گیاهی شود. در صورتیكه مكان یابي محل پرورش به نحو صحیح صورت پذیرد بطوریكه الگوی پرورش مشابه حالت طبیعي باشد آنگاه شكلی از كشاورزی بروز مي یابد كه در هماهنگي با جنگل و شرایط رشد وحشی آن است و درآمد مطمئن را برای پرورش دهندگان تضمین می كند زیرا چنین فرآیندی كاملاً طبیعي و مشابه حالت وحشی رشد گیاه خواهد بود.

اولین گام برای پرورش را انتخاب محل مناسبی برای رشد آن تشكیل می دهد. شرایط مناسب خاک و رطوبت و از جمله شیب های شمالی و شرقی با حداقل 75 درصد سایه اندازی می توانند كاملاً مطلوب باشند.

همچنین بهترین رشد را در خاک هاي مرطوب با زهكشي مطلوب برجا مي گذارد. البته وضعیت مرطوب بودن و زهكش داشتن خاک در تضاد با یكدیگر قرار دارند اما یقیناً چنین خاک ها و شرایطي در طبیعت وجود دارند.

بهر حال خاک هایي كه داراي زهكشي عالي هستند براي پرورش این گیاه ضرورت دارند لذا باید از كاشتن این گیاه در خاک هاي رسي و باتلاقي اجتناب ورزید. بهترین سایه اندازی براي رشد جین سینگ توسط درختان عمیق ریشه و برگ ریز نظیر : صنوبرها از جمله صنوبر، تبریزي و سپیدار و همچنین بلوط ها ایجاد می گردد.

رشد موفقیت آمیز گیاه جین سینگ غالباً در جنگل های مملو از گیاهان علفی همچون :

1. گل شیپوری آمریكایی
2. گیاه خون ریشه
3. گیاه مُهر سلیمان
4. سرخس ها، صورت می گیرد.

بنابراین در مواردی كه سطح جنگل عاری از گیاهان علفی باشد، احتمالاً هیچگونه گیاه جین سینگی در آنجا نخواهد روئید.

در شیوه الگوبرداري از شرایط وحشي رشد جین سینگ به كاشتن بذور استراتیفه این گیاه در پائیز پس از آغاز برگریزان مي پردازند. همواره توصیه مي گردد كه فقط از بذور استراتیفه براي كاشت استفاده گردد.

براي این منظور بذوري كه به تازگي برداشت شده اند و موسوم به بذور تازه یا بذور سبز هستند را براي مدتي درون شن مرطوب مي خوابانند تا زمستانه گردند و آماده جوانه زدن شوند.

كاشت بذور استراتیفه بدین معنی است كه آنها فقط در یک دوره كوتاه آسیب پذیرند و امكان بقاء فراوانی دارند زیرا بزودی جوانه زده و سبز خواهند شد درحالیكه بذور غیر استراتیفه برای 18 ماه همانند شرایط طبیعی بدون جوانه زدن درون خاک و در معرض انواع صدمات خواهند ماند.

پاكسازي سطح زمین در برخي شرایط براي كاشت گیاه الزامي است. اگر بستر كاشت به قدر كفایت سایه اندازي مي شود بنابراین فضاي رشد باید عاري از رقابت علف هاي هرز با بوته هاي جوان گیاه جین سینگ گردد. از حضور دستجات متراكم علف هاي هرز بپرهیزید.

بستر كاشت را بیش از حد لزوم پریشان و آشفته نسازید زیرا باعث گسترش بیماري هاي قارچي خواهد شد. تنها ابزارهایي كه براي كاشت بذور در شرایط وحشي ضرورت دارند عبارتند از : فوكای باغبانی و شن كش هستند. معمولاً توصیه مي گردد كه بذور گیاه را در بسترهایي به عرض 5 فوت و طول بیش از 50 فوت بكارند.

بسترها را می توان با راهروهایی به عرض 3 فوت از همدیگر مجزا ساخت. بسترها باید به حالت سربالایی و سرپائینی در گسترۀ شیب ها احداث گردند تا گردش هوا و آب در اطراف بوته های گیاه جین سینگ بخوبي انجام پذیرند.

برای این منظور ابتدا با شن كش نسبت به جمع آوری شاخه ها و برگهای نیمه پوسیدۀ سطح خاک جنگل اقدام مي كنند سپس توسط فوكا به ایجاد جویچه هاي باریكي با فاصله 18 اینچ مي پردازند كه تماماً به سمت پائین سراشیب مي باشند. بذور را با دست به فواصل 3 اینچ از همدیگر درون جویچه ها مي كارند.

در حدود یک اونس (معادل 35 گرم) یا 500 عدد از بذور براي كاشت 3 جویچه در بسترهایي به پهناي 5 فوت و طول 50 فوت لازم است. روي بذور را با خاک سطحي به ضخامت 1/5 اینچ (3/75 سانتی متر) می پوشانند سپس سطح خاک را می فشارند تا بذور بخوبي استقرار یابند.

بعنوان آخرین مرحلۀ كاشت بهتر است توسط شن كش حدود یک اینچ (یک اینچ معادل دو و نیم سانتیمتر است) از برگ هاي پوسیده را بعنوان مالچ بر بستر كاشته شده بازگردانند. پس از وقوع باران هاي طوفاني هیچكس نخواهد توانست محل كاشت بذور گیاه جین سینگ را مشخص و آشكار سازد و مكان كاشت آنها كاملاً بفرم طبیعي و همسان با محیط اطراف مي گردد.

بذور استراتیفه كاشته شده در بهار آینده جوانه خواهند زد. گیاهچه هاي سبز شده همانند بوته های توت فرنگی داراي برگ هاي سه برگچه ای بر روي ساقه هایی به طول تقریبی 1 اینچ (2/5 سانتیمتر) خواهند بود. البته برخي از بذور كاشته شده نیز هیچگاه جوانه نخواهند زد و برخي دیگر از آنان نیز توسط جوندگان خورده خواهند شد.

جمعیت بوته هاي هر بستر در طي 7 سال آتي بواسطه مصائب طبیعي نسبتاً كاهش مي یابند تا حدي كه سرانجام به جمعیتي در حدود جمعیت بوته های جین سینگ بحالت وحشی می رسند. پس از كاشت گیاه در شیوه تقلید شرایط طبیعي تقریباً نیازي به عملیات داشت تا زمان برداشت محصول یعني حدود 10 – 7 سال آتي نخواهد بود بنابراین بوته ها پس از سبزشدن در طبیعت رها مي گردند.

گیاهان سبز شده در ابتدا بر بستر شخم خورده و لخت رشد مي یابند اما در ادامه باید به رقابت با علفهای هرز براي جذب آب و عناصر غذایي خاک بپردازند. اینگونه شرایط پُر تنش به گستردگی ریشه های گیاه لغایت مرحله برداشت می انجامد.

برداشت و انبارداری

برداشت ریشه های گیاه جین سینگ تحت شرایط مصنوعي حداقل پس از سال چهارم انجام مي گیرد درحالیكه برداشت در شرایط رشد وحشی بستگی به آب و هوا دارد و غالباً پس از سال 6 – 5 صورت می پذیرد.

برداشت ریشه ها را باید با دقت اجرا كرد و از بروز آسیب به هر یک از بخش های منشعب ریشه ها اجتناب ورزید زیرا ریشه های كامل و بی عیب بسیار با ارزش تر از ریشه های قطعه قطعه یا زخمی هستند. كندن ریشه ها بصورت كامل و سالم نسبتاً دشوار است زیرا ریشه های طویل گیاه با ریشه های گیاهان جنگلی درهم آمیخته اند.

هر 2000 متر مربع زمین نیازمند 10 پوند (1 پوند برابر 453 گرم) بذر جین سینگ برای كاشتن است ولیكن آنها ممكن است به 200 – 0 پوند ریشه های خشک پس از 10 – 6 سال بینجامند. ریشه های برداشت شده را كاملاً مي شویند و در برابر گرما و شرایط تهویه مناسب خشک می نمایند.

توصیه می كنند كه ریشه های برداشت شده را در سایه و با جریان طبیعي هوا خشک گردانند. ریشه های خشک شده را در انبار خشک با تهویه مناسب نگهداری می نمایند. البته ریشه باید درون محفظه هایی به دور از گزند جوندگان و دماي بالاتر از یخزدگی حفظ گردند.

کاربردهای دارویی

این گیاه دارای موارد متعدد استفاده داروئی و پزشكی است. كاربرد جین سینگ به 5 هزار سال پیش مي رسد بطوریكه چینی ها آنرا بطور وسیع می كاشته اند و در تهیه داروهای گیاهی شرقی برای درمان بیماران بهره می گرفته اند و دارای مزه بسیار خوب و فواید بیشماری است.

جدا از جنبه های دارویی اش احتمالاً از آن در ابتدا بعنوان یک ماده غذایی بهره می جسته اند. امروزه مشخص شده است كه مقادیر بسیار كم آن نیز از خواص درمانی برخوردارند.

برگ های آن نیز فوایدی مشابه ریشه هایش دارند. برگ هایش اگرچه ارزش دارویی چندانی ندارند اما گاهاً همانند ریشه ها مورد استفاده قرار می گیرند، البته این بخش از گیاه مزبور نیز بصورت خشک بفروش می رسد. داروسازان سنتی برای ریشه های گیاه جین سینگ آسیایی و آمریکایی فواید متعددی را برمی شمارند که از جمله آنها عبارتند از :

• محرک
• درمان دیابت نوع دوم
• مقوی باء
• نارسائی های جنسی مردان
• آن را با غلظت های کم بعنوان یكی از اجزاء اصلی در نوشابه های انرژی زا و یا جوشانده ها از جمله قهوه گیاه جین سینگ می افزایند
• در داروهای تقویت موی سر و لوازم آرایش
• جوشانده آن برای درمان برای درمان فشار خون بالا ، كاهش قندخون و ناراحتی های غدد فوق كلیوی
• افزایش قدرت هضم و كاهش باكتری ها
• دارای اثرات مفیدی در آبستنی و درمان پاركینسون است