طرح توجیهی کاشت و پرورش فلفل سیاه
فلفل سیاه از جمله محبوب ترین ادویه جات جهان محسوب می شود بطوریکه در برخی اقوال آن را “سلطان ادویه ها” نامیده اند. بعلاوه آن را بواسطه درآمدزائی و قابلیت تبادلات بین المللی با عنوان “طلای سیاه” نیز می شناسند. این گیاه بومی مناطق جنوبی کشور هند است امروزه کاشت آن عمدتا در مناطق دیگری از هند نظیر : کرالا، تامیل نادو، کارناتاکا، کونکان، پوندیچری آندامان و جزایر نیکوبار صورت می گیرد.
فلفل سیاه در بسیاری کشورهای گرمسیری جهان نظیر : هند، برزیل، میانمار (برمه)، اندونزی، مالی و ماداگاسکار در سطوح گسترده ای کشت می شود. این موضوع در حالی است که ایالت های جنوبی هند از جمله کرالا که دارای اقالیمی به شدت مرطوب هستند، جایگاه حدود 90 درصد تولید جهان می باشند. کشور هند بعنوان بزرگترین تولید کننده، مصرف کننده و صادر کننده این گیاه در جهان شناخته می شود.
گیاهشناسی
فلفل سیاه با نام علمی Piper nigrum از خانواده Piperaceae گیاهی چندساله و همیشه سبز می باشد، کاشت آن در مناطق گرم و مرطوب با بارندگی زیاد انجام می گیرد و به عنوان یک گیاه دارای ساقه های رونده مایل به رشد بر روی داربست ها، دیرک ها و یا بالا رفتن از درختان است و با وجود دارا بودن ریشه های هوایی به عنوان گیاه انگل یا پارازیت شناخته نمی شود.
بوته های آن دارای ساقه های رونده (vine) است. این گیاه دارای برگ های کشیده و نوک تیز (قلبی شکل) همانند گیاه “بتل برگی” می باشد بطوریکه برگ هایش با آرایش متناوب بر روی ساقه های روندۀ طویل مستقرند. این گیاه از سیستم ریشه دهی کم عمق بهره می برد آنچنانکه فقط تعداد کمی از ریشه های جانبی آن قادر به نفوذ تا عمق 2 متری خاک هستند.
همچنین دارای گل های کوچک سفید رنگ دو جنسی (هرمافرودیت) است. گل هایش با توجه به تراکم اولیه به شکل سنبله دیده می شوند ولیکن تدریجا در طی مراحل رشد به شکل خوشه در می آیند. بوته های فلفل سیاه دارای سه نوع ساقه رونده یا “رانر” به شرح زیر هستند :
- ساقه اصلی یا “رانر اولیه” که منجر به تشکیل ساقه طویل دائمی می شود و سایر رانرهای گیاه از آن منشعب می شوند.
- رانرهای ثانویه عبارت از نوساقه های بلند با سطح مقطع مدور و میانگره های طویل هستند. آنها تا ارتفاع زیادی صعود می کنند سپس بواسطه عدم استحکام بر سطح زمین می افتند.
- رانرهای ثالثه شامل شاخه های ستبر و کوتاه هستند که به حالت افقی از محورهای اولیه و ثانویه گیاه توسعه می یابند.
گل ها و خوشه های آن در مقابل برگ ها و منحصراً بر روی رانرهای ثانویه ظاهر می گردند. میوه هایش را سته های مدوری به قطر 10 – 4 میلی متر تشکیل می دهند که در قالب خوشه های طویل مشاهده می شوند. هر سته دارای یک بذر منفرد به قطر 6 – 3 میلیمتر است که با گوشت و پوست میوه پوشش می یابد.
کاشت فلفل سیاه
کاشت و پرورش آن نسبتا دشوار است ولیکن این دشواری برای تهیه ادویه ای محبوب، گران بها و بسیار ضروری که در برخی اقوال آن را “طلای سیاه” نامیده اند، می تواند ثمربخش و مطلوب تلقی گردد. بوته هایش در مناطقی از جهان به خوبی رشد می یابند، که علاوه بر برخورداری از رطوبت نسبی بالا هیچگاه با دماهای کمتر از 16 درجه سانتی گراد مواجه نگردند.
محققین بر اساس استاندارد منطقه بندی اراضی کشاورزی وزارت کشاورزی آمریکا (USDA hardiness Zone) برای مناطق 11 – 10 مناسب دانسته اند. بوته های آن را اصولاً بر روی قیم ها و حائل هایی پرورش می دهند.
در چنین وضعیتی ریشه های هوایی گیاه در هوا آویزان و معلق می مانند. این گیاه پس از رشد کافی در طی ماههای تابستان به تولید سنبله های کوچکی با گل های سفید می پردازد که متعاقبا به میوه های سته تبدیل می گردند.
مکان مناسب جهت کشت
انتخاب محل مناسب برای نیل به موفقیت در کاشت گیاه حائز اهمیت بسیاری است :
- محل مناسب برای کاشت باید از قدرت نگهداری رطوبت کافی برخوردار باشد.
- مکان کاشت باید از دمای با ثباتی در حدود 30 – 24 درجه سانتیگراد بهره ببرد گواینکه فلفل سیاه می تواند در طیف دمایی 40 – 10 درجه سانتیگراد بقاء یابد و به رشد ادامه دهد. این گیاه بهترین رشد را در اقالیم گرم و مرطوب با دمای اپتیمم 30 – 20 درجه سانتیگراد بروز می دهد.
- مکان های نیمه سایه که در بخشی از طول روزها از تابش آفتاب برخوردار هستند، در قیاس با مکان های کاملاً آفتابگیر برای رشد گیاه مناسب ترند لذا در صورت کاشت بوته های آن در مکان های کاملاً باز و آفتابگیر بهتر است از سایبان هایی با قابلیت فیلتر کردن 50 درصد از نور خورشید سود جویند.
خاک مناسب برای کاشت
در بسیاری از انواع خاک ها نظیر :
- لومی قرمز
- لوم رسی
- و لوم شنی
کشت می شود، اما بهترین خصوصیات رشد را در خاک های حاصلخیز با بافت رسی متوسط و قابلیت حفظ رطوبت کافی بروز می دهد. خاک های بکر سرشار از هوموس و دارای زهکش برای کاشت و پرورش آن بسیار ایده آل هستند.
راندمان تولید
راندمان محصول در کشورهای مختلف متفاوت است. میزان محصول فلفل خشک در هند حدوداً 500 – 400 کیلوگرم در هکتار می باشد درحالیکه امروزه در ویتنام، مالزی و برزیل به رکوردهایبیش از 1500 کیلوگرم در هکتار نیز دست یافته اند.
پایداری تولید محصول
کشاورزان هندی که به کاشت این گیاه می پردازند طی سال های اخیر در تلاش برای دستیابی به کشاورزی پایدار از طرق زیر بوده اند :
- سازگاری بیشتر با طبیعت
- حفظ سلامتی خاک
- حفاظت از میکروفلور محیط زیست
- کاهش مصرف نهاده های کشاورزی
کیفیت و استاندارد محصول
بذور آن نباید بیش از 15 – 12 درصد رطوبت داشته باشند. بالا بودن کیفیت محصول تولیدی یقینا موجب تسهیل در فروش آن خواهد بود.
فرآوری محصول
فرآوری محصول بسیار ساده است. فرآوری موجب تغییر شکل میوه های خام به شکل محصول موردنظر میگردد. فرآوری فلفل سیاه را با دقت فراوان برای نیل به اهداف زیر انجام می دهند :
- جلوگیری از حضور آلودگی ها
- افزایش دوره نگهداری
- ارتقاء ارزش افزوده
به دلیل اینکه به مصارف انسانی رسانیده می شود لذا جلوگیری از بروز آلودگی های ماکرو و میکرد در مراحل زیر دارای اهمیت بیشتری است:
- مرحله برداشت
- مرحله فرآوری
- مرحله بسته بندی و انبارداری
مهمترین اشکال عرضه محصول فرآوری شدۀ این گیاه عبارتند از :
- زبانک های بدون آب
- پودر یا آرد
این گیاه دارای ترکیبات مختلفی با خواص گوناگون است که خلاصه آنها در جدول زیر آمده است :
| پیپرین | فیبر |
| آنتی اکسیدان ها | روغن های فرار |
| مواد ضد افروختگی بدن | اژنول |
| مواد ضد میکربی | آنزیم لیپاز |
| ترکیبات ضد سرطان | عناصر معدنی |
موارد استفاده
الف) بعنوان ادویه و چاشنی جهت طعم دهی مواد غذائی
ب ) بعنوان مواد داروئی جهت درمان یا تسکین بیماریها
پ ) در ترکیب عطرها و خوشبو کننده ها
ت ) در فرمولاسیون حشره کش ها
مهمترین موارد مصرف آن عبارتند از :
- حدوداً 75 درصد مصرف جهانی این قبیل فلفل ها را فلفل سیاه و 25 درصد مابقی را فلفل های سفید و سبز تشکیل می دهند.
- صنایع فرآوری گوشت نزدیک به 40 – 35 درصد کل تولید را به مصرف می رساند. این گیاه امروزه بیشترین کاربرد را به عنوان چاشنی برای پنهان سازی طعم گوشت های نمک سود و فرآوری شده در صنایع غذائی یافته است.
- بذور خشک آن حاوی حدود 2 درصد روغن فرار هستند که برای تهیه سُس سالاد و تولید انواع سوسیس کاربرد یافته اند.
- روغن آن را از تقطیر سته هایش بدست می آورند.
- میزان روغن موجود در سته های آن در حدود 4 – 2 درصد است.
- محلول رزینی آن را از حل کردن پودر این نوع فلفل در حلال عصاره گیری بدست می آورند.
- برخی فرهنگ ها از عصاره آن برای کاربردهای ادویه ای و داروهایی سنتی سود می جویند.
- در هند برای درمان نارسائی های گوارشی استفاده می برند.
- برای درمان عوارض مزمن بیماری مالاریا سود می جویند.
- در طب سنتی چین برای درمان بیماری صرع کمک می گیرند.
