طرح پرورش گوسفند رومانوف ، گوسفند زایشی و چندقلوزا

در پرورش گوسفند، به شرط تامين شدن احتياجات غذايی مادر و نوزاد، دوقلو يا چندقلوزايی بسیار مطلوب خواهد بود. لازمه تداوم و افزايش توليد بره و بزغاله، افزايش بازده توليدمثل گله های گوسفند و بز می باشد. در پرورش گوسفند و بز، محصول اصلی، گوشت است. مهمترين عامل در افزايش توليد گله ها، افزايش توليد بره و بزغاله به ازای هر راس دام مولد می باشد. بنابراین به کار گرفتن راهكارهايی برای افزايش نرخ بره و بزغاله زايی از اهميت بسيار زيادی برخوردار است. گوسفند رومانوف جز به صرفه ترین و بهترین گوسفندان گله گوشتی – زایشی است. رومانف یک ‌نژاد زودرس بوده و بره‌های این ‌نژاد در سن چهار ماهگی نیز خصوصیات بلوغ از خود نشان می‌دهند.

افزايش نرخ بره زايی نه تنها موجب فشار برمراتع نمی شود، بلكه آن را كاهش می دهد، برای نمونه با دو برابر كردن نرخ بره زايی سالانه، از راه های مختلف (افزايش دوقلوزایی و كاهش فاصله زايش ها يعنی سه زايش در دو سال) می توان همين تعداد بره ای كه در حال حاضر در كشور توليد می شود را با نيمی از جمعيت فعلی گله های داشتی توليد كرد، بدين ترتيب نيمی از ميش ها و ماده بزها از مراتع خارج می شوند. ضمن اينكه با كاهش هزينه ها و ثابت ماندن درآمد ناخالص، درآمد خالص دامداران افزايش می یابد.

نام نژاد: گوسفند رومانوف
منشاء: روسيه
وزن قوچ بالغ: 80-90 كيلوگرم
وزن ميش بالغ: 70-80 كيلوگرم
افزايش وزن روزانه (در مورد بره های سه قلو و بیشتر از سه قلو): 264 گرم
میانگین چند قلوزایی: 289 درصد (نرخ چندقلوزایی در زایش های ماه مهر به طور متوسط 280 درصد و در زایش های ماه فروردین تا مرز 350 درصد نیز می رسد.)

با این حال این گوسفند جزو گوسفندان چندقلوزا و گوشتی است ولی گوسفند گوشتی سنگسری مختص تولید گوشت است و می تواند انتخاب خوبی باشد. که محصول گوشت آن تقریباً 60% وزن گوسفند پیش از ذبح شدن می باشد.

دو راه برای افزايش بازده توليد مثل گوسفند و بز

1. افزايش نرخ چندقلوزايی
2. افزايش تعداد زايش در واحد زمان (سه زايش در مدت دو سال) كه در مجموع به افزايش تعداد بره ها و بزغاله های توليدی به ازای هر راس ميش در طول سال منجر می شود.

گوسفند رومانوف

یک نوع گوسفند روسی است که اصل ‌نژاد آن متعلق به دره ولگا، در شمال غرب مسکو است. این گوسفند یک ‌نژاد خالص بوده و از تلاقی نژاد‌ها به‌وجود نیامده است. نژاد رومانف به آب و هوای سرد و خوراک محلی عادت دارد. رومانف‌ها یکی از نژادهای گوسفندان دم کوتاه شمال اروپا می‌باشند. گوسفند رومانوف خالص در زمان تولد سیاه رنگ با لکه‌ای سفید بر روی پیشانی می‌باشد، ولی با رشد بره پشم سفید رنگ مایل به خاکستری از زیر لایه موی سیاه بیرون می‌زند و گوسفند خاکستری رنگ می‌گردد ولی لکه سفید روی پیشانی را حفظ می‌کند و بسته به زیر نژاد، کم و بیش موی مشکی از سینه تا پشت به صورت حلقه بیرون می‌زند و خطی سیاه همانند تاج گل دور گردن حیوان ظاهر می‌گردد که ظاهری منحصر به فرد، مخصوصاً به قوچ این نژاد می‌بخشد.

تولید مثل

1. رومانوف در 3 تا 4 ماهگی به بلوغ می‌رسد و در هر فصلی به جفتگیری می‌پردازد. به همین دلیل جداسازی بره نر در 8 تا 10 هفتگی صورت می‌گیرد.
2. در گله‌های آزاد گوسفند رومانوف زایش در 7 ماهگی نیز دیده شده است.
3. برخلاف دیگر نژادهای گوسفندان که در هر شکم یک یا گاهی دو بره می‌زایند، میش رومانف در هر زایش 2، 3، 4، 5 یا 6 بره تولید می‌کند.
4. در بسیاری از نقاط جهان رکورد 14 بره در دو زایش متمادی یک میش ثبت شده است.
5. دوران آبستنی این گوسفند تقریباً 144 روز بوده و از همه گوسفندان دیگر کوتاهتر می‌باشد. میش این نژاد، در صورت مدیریت درست خوراک به راحتی از پس شیردهی به بره‌های خود بر می‌آید و به ندرت و در زایشهای 5 قلو به بالا فقط نیاز به کمک دارد.
6. قوچ رومانف از زمان بلوغ زودرس خود (10 تا 20 هفته) در تمامی فصلها آماده و قادر به جفتگیری می‌باشد و توانایی باردارسازی 60 تا 70 میش را دارا می‌باشد.

فصل توليدمثل در گوسفند و بز و باورهای اشتباه در خصوص آن

گوسفند و بز ، حيوانات روزكوتاه هستن؛ به عبارتی در بخشی از سال كه طول روز در حال كوتاه شدن است، دستگاه تناسلی آنها بيشترين فعاليت را داشته و رفتار فحلی و جفتگيری شديدتری نشان می دهند. آغازكننده چرخه سالانه توليدمثل در گوسفند و بز، بلندترين روز سال يعنی اول تيرماه هر سال است كه پس از آن روزها شروع به كوتاه شدن می كنند و كوتاه شدن روز و به موازات آن بلند شدن شبها پيامی به مغز حيوان می فرستد كه مفهوم آن فرا رسيدن زمان مناسب برای جفتگيری گوسفند رومانوف است. معمولا ٧۰ روز بعد از اول تيرماه كه مصادف با دهه اول شهريور ماه است، تخمدان ميش به اوج فعاليت خود می رسد. اين به این معناست كه قبل از آن هم تخمدان فعاليت خودش  رو  آغاز كرده ولی اين فعاليت، حداكثر شدت خودش را نداشته است.

زمانبندی جفت دهی (قوچ اندازی-كل اندازی)

• رفتار جفتگيری در گوسفند و بز در تمام طول سال وجود ندارد. برخلاف گاو كه در تمام طول سال امكان جفتگيری يا تلقيح مصنوعی دارد، گوسفند و بز در حالت طبيعی فقط در بخشی از سال رفتار فحلی و جفتگيری نشان می دهند.
• صرف نظر از جزئيات موجود و تفاوت های نژادي و اقليمی، فصل توليد مثل در گوسفند و بز در حالت كلی از نيمه تابستان تا نيمه زمستان است.

نکات مهم در تولید مثل گوسفند رومانوف

یک نکته در تولید مثل رومانوف اینست که از دهم خرداد الی هشتم شهريور، دوره بحرانی بوده و بايد قوچ ها و نربزها، از گله جدا نگه داشته شوند و اگر نياز به چرا بود، نرهای يک طايفه يا روستا، توسط نرچران چرانده و شبها جدای از ميش ها و ترجيحاً در فاصله بيش از ٢۰۰ متري ميش ها در جهت باد، بطوری كه بوی آن ها به ميش ها نرسد، نگهداری شوند.

از هشتم شهريور تا ٢۰ بهمن ماه قوچ ها را در گله نگه داريد تا میشها بسته به وضعيت فيزيولوژيک و متابوليک خود، فرصت آبستن شدن در اين بازه زمانی رو داشته باشند. بدين ترتيب نرخ قصری در گله به كمترين حد ممكن خواهد رسيد. ميش هايی كه طی اين فرصت طولانی آبستن نشوند، قطعاً مشكل جدی در توليدمثل دارند و بايد از گله حذف شوند. توصيه می شود تا آخر آبان همه قوچ ها در گله باشند و بعد از آن تا ٢۰ بهمن ماه حداقل دو راس از بهترين قوچ ها در گله باشند تا در صورت عدم آبستنی يا برگشت فحلی، امكان آبستنی وجود داشته باشد.

پشم گوسفند

پشم گوسفند رومانوف محکم و سرمایه‌ساز است. پشم پوشش مضاعف دارد. قطر متوسط الیاف لایه‌های داخلی 20.9 میکرومتر است در حالی که ضخامت پوشش خارجی (پشم بره‌ گی) 71.9 میکرومتر می‌باشد. میانگین وزن پشم هرگوسفند حدود 4.5 کیلوگرم است. پشم نهایی که مخلوطی از پشم‌ خاکستری و اندکی موی سیاه است برای ساخت فرش، سفره و آویختن از دیوار بکار می رود.

خصوصیات نژاد رومانوف

1. چند قلوزایی(2.7 درصد)
2. چهار روز بعد از بدنیا آمدن شروع به خوردن علوفه می کنند.
3. دمبه در گوسفند رومانوف مشاهده نمی شود.
4. پراکندگی چربی در کل لاشه می باشد و تجمیع یافته نیست..
5. در 4 ماهگی به سن بلوغ جنسی می رسد.
6. ضریب تبدیل بالایی دارد که 267 گرم می باشد.
7. مادران خوبی برای بره های خود می باشند.

باروری بسیار خوب و بالاترین میزان چندقلوزایی، فصل تولیدمثل بسیار طولانی، امکان تولیدمثل در تمام طول سال، سازگاری و عادت کردن به آب و هوای سرد و خوراک محلی جزو برخی از ویژگیهای خوب رومانوف هستند.

1. لازم است ذکر شود گوسفند رومانوف، نژادی خالص است بدون دستکاری ژنتیکی یا مخلوط کردن نژادهای دیگر، و ژنی متفاوت با دیگر نژادهای خالص و میکس دیگر دارد، و به همین دلیل گزینه‌ ای مناسب جهت بهینه‌سازی گله‌های داشتی و گوشتی می‌باشد.
2. این گوسفند یک نژاد گوشتی، بی‌دنبه، چندقلوزا و زودرس است و بهره‌وری بالا و قابلیت مادری مناسبی دارد.
3. استفاده اصلی رومانوف جهت اصلاح گله گوشتی می‌باشد.
4. این گوسفند برای پرواربندی هم مناسب هستند.

شرايط خوب برای پرواربندی گوسفند رومانوف

1. اگر مقدار زيادی علوفه (يونجه، شبدر، اسپرس و كاه) داريد كه حمل آن به شهر صرف نمی كند میتوانيد تعداد مناسبی گوسفند رومانوف خريداری و با استفاده از علوفه موجود پرواربندی کنید.
2. اگر محل دامداری و سكونت شما كنار كارخانه قند واقع شده ميتوانيد با استفاده از تفاله چغندر و ملاس كارخانه با مقدار هزينه كمتری پرواربندی كنيد.
3. اگر آغل مناسبی در كنار كشتارگاه شهر بزرگی داريد می توانيد از اين محل برای پرواربندی استفاده كرده و گوسفندان پروار خودتون رو به قيمت مناسب تری به مرور به كشتارگاه بفرستيد.
4. اگر تعدادی گوسفند داشتی داريد كه بايد حذف و فروخته شوند، بهتر است آن ها را پروار كرده و بفروشيد.
5. اگر باغ يا سبزی كاری يا زراعتی داريد كه برگ درخت يا برگهای اضافی سبز آن مصرف ندارند، می توانيد پرواربندی كنيد و برای باغ و زراعتتان نيز كود مناسبی توليد نمائيد.
6. اگر سر راه كوچ ايلات واقع شده ايد و در محل اقامت شما علوفه خوب بعمل می آید می توانيد گوسفندان لاغر ايلات رو خريده و پروار نمائيد.

پروار بندی مرتعی

اين روش توسط دامداران روستايی و عشايری كه دارای گله های داشتی هستند، صورت میگیرد و معمولاً درمورد بره ها انجام شده و دركشورهايی نظير استراليا و نيوزلند كه مراتع از كيفيت و كميت بهتری برخوردارن هم اين روش مرسوم است. در اين روش دام های جوان پس از پايان دوره شيرخوارگی از مراتع ييلاقی تعليف نموده و بعد از رسيدن به وزن موردنظر به بازار عرضه می شوند. البته به دليل فقدان كميت و كيفيت مناسب مراتع غالباً دام ها به وزن مطلوب و نهايی توليد نمی رسند و معمولاً گله داران، اين دام ها رو به پرواربندان حرفه اي به منظور قرارگرفتن در يک دوره فشرده پروار می فروشند. اين روش در برخی از مناطق آذربايجان – زاگرس مشاهده می شود.

پرواربندی مرتعی- پس چری

اين روش توسط آن دسته از دامدران روستايی كه دارای گله های داشتی با امكانات مكفی برای دسترسی به انواع پسچر و معمولاً در مناطقی كه دارای نژادهای پيش رسمی باشند، صورت می گيرد. در اين روش دام ها پس از بازگشت از مراتع ييلاقی بر روی پسچر انواع نباتات زراعی و باغی تا اواسط و اواخر پاييز تعليف می شوند و پس از رسيدن به وزن تقريباً مناسب جهت كشتار يا پروار مجدد توسط پرواربندان حرف های (دامهای جوان تر) به بازار عرضه می شوند. در اين روش دام ها با وزن مطلوب تری نسبت به روش اول عرضه می شوند.

پرواربندی با تغذيه دستی

اين روش عمدتاً توسط پرواربندان حرفه ای، فاقد گله های داشتی كه ممكن است تعدادی از آنها فاقد پروانه فعاليت نيز باشند، صورت می گیرد. در اين روش دامهای نر و ماده حذفی (ندرتاً) و دام های جوان نر و ماده مازاد بر تركيب گله توسط پرواربندان حرفه ای از دامداران پرورش دهنده گله های داشتی خريداری و با توجه به نوع دام، نژاد، وزن، سن دام و غيره بين ٧۰ تا ١٢۰ روز با خوراک دستی در سيستم بسته تغذيه و پس ازاتمام دوره پروار، روانه كشتارگاه می شوند. اين پرواربندان معمولاً خواهان نژادهای پيش رس و مستعد، با افزايش وزن روزانه بالا بوده و خوراک دام مورد نياز توسط پرواربند توليد و يا از بازار تهيه می شود.

پرواربندی با شير

اين شيوه در مورد بره ها انجام شده و بيشتر در واحدهايی كه به روش صنعتی و نيمه صنعتی مبادرت به پرورش و نگهداری دام می کنند، صورت می گیرد كه در ايران به دليل غالب بودن سيستم سنتی پرورش گوسفند، گران بودن و توليدات اندک شير گوسفند در يک دوره شيرواری به ندرت و در تعداد اندكي از واحدهای داشتی انجام می شود.