طرح توجیهی پرورش درخت کائوچو

کائوچو دارای نقش بسیار مهمي در زندگي بشر امروز است و از آن در ساخت كالاهاي مختلفی بهره مي گیرند. هر ساله بیش از 21 میلیون تن در جهان تولید و پرورش درخت کائوچو صورت می گیرد كه تقریباً 42 درصدشان از انواع كائوچوي طبیعي و مابقي از انواع سنتزي یا مصنوعي حاصل از تركیبات نفتي هستند. كائوچوهای طبیعي و مصنوعي با وجود تشابهات عدیده اي كه دارند اما از جنبه برخي ویژگي ها متفاوتند و كاربردهاي نسبتاً متمایزي دارند. امروزه عمده ترین مقدار كائوچوی طبیعی را از گیاهان زیر بدست مي آورند :

• گیاه كائوچوی كوچک
• درختچه كائوچوی هندی
• پرورش درخت کائوچو خام

درخت كائوچو خام از جمله درختان بزرگ بومي آمریكاي جنوبي است و بعنوان منبع اصلي كائوچوی طبیعي شناخته مي گردد درحالیكه گیاه كائوچوی كوچک و درختچه كائوچوی هندی داراي منشأ شرق آسیا هستند.

گیاه كائوچوی كوچک

گیاه كائوچوی كوچک از خانواده ” piperaceae ” از گیاهان مطلوب خانگي است كه تا ارتفاع یک متر رشد مي یابد. این گیاه داراي برگ هاي براق ، سبزرنگ و كشیده است. آن نیز همانند درختچه كائوچوي هندي براحتي پرورش مي یابد و نیازمند توجه و مراقبت چنداني نیست. گیاه مزبور خواهان شرایط روشنایي با نور غیر مستقیم و سطوح متوسطي از رطوبت است.

دماي ایده آل براي رشد بهینه این گیاه در حدود 85 – 60 درجه فارنهایت مي باشد. آبیاری به شیوه غبارپاشي (misting) را بویژه در طي ماه هاي تابستان براي حفظ رطوبت كافي مي توان انجام داد. خاک بستر باید غني از مواد آلي باشد و از رطوبت كافي براي رشد گیاه كائوچوي كوچک بهره مند گردد.

این گیاه نیازمند رطوبت بالنسبه بیشتري در طي فصل رشد است اما آبیاري مازاد به هیچ وجه توصیه نمي شود. در اینگونه مواقع باید قبل از انجام آبیاري اقدام به فروبردن انگشت در خاک گلدان نمود تا از میزان واقعي رطوبت بستر مطلع گشت. در صورتیكه خاک را خشک احساس نمودید آنگاه مي بایست بلافاصله به آبیاري مبادرت ورزید و براي این منظور بهتر است از آب ولرم بهره گیرید.

مراقب باشید كه از میزان آبیاري در ماه هاي زمستان كاسته بکاهید. گیاه كائوچوي كوچک نیازمند كود كافي براي رشد مناسب است لذا بهترین زمان براي كوددهي را ماه هاي آوریل لغایت جولاي مي دانند. در صورتیكه مراقبت هاي ضروري لازم و بموقع صورت پذیرند آنگاه گیاه كائوچوي كوچک و درختچه كائوچوي هندي جملگي مي توانند نقش بارزي بعنوان گیاهان خانگي ایفا نمایند.

شپشک آرد آلود از مهمترین آفاتي است كه به گیاه كائوچوي كوچک هجوم مي آورد درحالیكه درختچه كائوچوي هندي در معرض آفاتي چون : كنه تارعنكبوتي (spider mite) ، تریپس (thrips) و انواع سپرداران  (scale insects) است بنابراین باید بطور منظم نسبت به بازبیني گیاه بویژه برگ هایش همّت گمارید تا بموقع از حضور آفات مطلع گردید.

درختچه كائوچوی هندی

درختچه كائوچوی هندی از خانواده ” Moraceae ” بطور گسترده اي بواسطه شاخه و برگ هاي خارق العاده زیبا و كم نظیرش بعنوان “گیاه خانگي” پرورش مي یابد. گیاه مزبور از نباتات بومي كشورهاي : مالزي، اندونزي، نپال، بوتان، برمه (میانمار)، چین (یانن) و نواحي شمال شرقي هندوستان است.

این گیاه از محدود گیاهان داخل منازل است كه بسادگي پرورش مي یابد و نیازمند مراقبت و نگهداري چنداني نمي باشد. برگ هاي كلفت و براق درختچه كائوچوي هندي مي توانند احساس زیبایي و شكوه را به فضاي دروني ساختمان ها مبذول دارند. درخت کائوچو هندی از گیاهان گروه “انجیر هندی” یا “انجیر معابد” است و بطور کلی جزو انجیرها محسوب می شود.

این گیاه تا ارتفاع 40 – 30 متر و ندرتاً تا 60 متر با تنه ای ستبر به قطر 2 متر رشد می کند. تنه گیاه بصورت هوایی و ایستاده رشد می کند و ریشه های نگهدارنده آنرا در خاک استقرار می بخشند تا شاخه های وزینش را تاب آورد. درختچه کائوچوی هندی دارای برگ های تخم مرغی براق به طول 35 – 10 سانتیمتر با عرض 15 – 5 سانتیمتر است.

برگ ها در گیاهان جوان اندکی بزرگترند، بگونه ای که طول آنها به 45 سانتیمتر می رسد. گیاهان مسن از برگ های کوچکتر با طول 10 سانتیمتر برخوردارند. برگ ها از ناحیه مریستم انتهایی ساقه ها تولید می شوند بطوریکه برگ های جدید نسبتاً بزرگترند. برگ ها به موازات بالغ شدن به حالت افراشته در می آیند و غلاف آنها از گیاه ریزش می یابد و همزمان یک برگ غیر بالغ جدید و غلافدار از کنار برگ فعلی شروع به رشد می کند.

موفقیت پرورش درخت كائوچو هندي در محیط هاي خانگي بستگي به بكار گیري متعادل نور و آبیاري دارد. پرورش آن در صورت سازگاری با محیط بهیچوجه دشوار نیست. عموماً این گیاه شرایط روشنایي متوسط را مي پسندد و نیازي به آبیاري زیاد ندارد.

بهترین مكان براي پرورش درختچه کائوچو هندی درون ساختماني آنها در موقعیت هاي نورگیر است تا از نور خورشید بصورت غیر مستقیم برخوردار گردند زیرا حرارت کمتر را ترجیح می دهند مثلا گلدان های آنها را می توان در جوار پنجره هاي پرده دار قرار داد. این گیاه در شرایط نورهای کم شدت به تولید برگ های بزرگتری مبادرت می ورزد.

دماي ایده آل روزانه براي رشد اینگونه گیاهان حدود 80 – 70 درجه فارنهایت و دماي شبانه مناسب حدود 65 درجه فارنهایت است. درختچه کائوچوی هندی قادر به رشد تا ارتفاع 40 – 30 متر هستند لذا بهتر است از گلدان هایي با اندازه كوچک تا متوسط براي رشدشان بهره گیرید تا بدین ترتیب از رشد محدودتري برخوردار شوند.

در صورتیكه ریشه ها بیشتر از فضاي گلدان رشد یافتند آنگاه باید آنها را به گلدان بزرگتري انتقال دهید. درخت کائوچو هندی نیازمند آب كافي در طي فصل رشد است گواینكه باید از آبیاري اضافي اجتناب گردد زیرا در صورت قرارگرفتن درختچه در شرایط آب اضافي به زرد یا قهوه اي شدن برگ ها تمایل مي یابد آنچنانكه بزودي آنها را از دست مي دهد.

درخت کائوچو هندی در صورت عدم دریافت نور و آبیاري كافي نیز اقدام به ریزش برگ ها خواهد نمود بنابراین گلدان ها ضمن برخورداري از رطوبت كافي باید از شرایط زهكشي مناسب بهره مند باشند. ایجاد تعادل مناسب در عوامل اصلی رشد گیاهان یعنی نوردهی و آبیاری برای این درختچه حائز اهمیت است زیرا عوامل مذکور بشدت بر نقش همدیگر در شادابی گیاه تأثیر می گذارند.

مقدار آبیاري آنها را در طي ماه هاي زمستان یعني دوره دورمانسي كاهش دهید بطوریكه در این مدت فقط 2 – 1 دفعه آبیاري در هر ماه كفایت نماید.توصیه می گردد که سطح برگ ها را بطور منظم با پارچه مرطوب یا پاشش قطرات آب از گرد و خاک بزدائید. در صورتیکه برگ ها وضعیت اُفت بخود بگیرند اما هنوز ریزش نکرده باشند، بهتر است به آبیاری کافی اقدام کنید تا کم کم به وضعیت عادی برگردند.

بهترین زمان كاربرد كودها بمنظور تقویت خاک بستر در فصول بهار و اوایل تابستان است. برای این منظور باید عناصر غذایی گیاهان که بصورت تجارتی عرضه می شوند، بمیزان 1/2 رقیق نموده سپس به گلدان ها بیفزائید. انجام هرس اصولاً براي اصلاح وضعیت ظاهري درختچه کائوچوی هندی صورت مي پذیرد ولیكن همزمان به ترقي رشد آنها مي انجامد.

براي این منظور ميتوان بخش هاي فوقاني و در حال رشد درخت کائوچو هندی را قطع نمائید و بدینگونه ارتفاع گیاه را كنترل كنید. در مواردي كه داشتن ظاهر بوته اي مطلوبتان باشد، باید بنحوی هرس نمائید كه تولید شاخه هاي جانبي تشویق گردند. در زمان هرس بمنظور حذف برگ ها و شاخه هاي خشك و زوال یافته، باید از چاقوي تیز یا قیچي باغباني بهره گیرید.

این گیاه در صورت زخمی شدن مبادرت به جاری ساختن مقادیر زیادی شیره گیاهی از محل شکاف یا بریدگی می نماید لذا توصیه می گردد. که محل های زخم هرس را با موادی نظیر : “Roottone” یا “Hormonex” پوشش دهید زیرا این مواد باعث تسریع تولید “کالوس” و ترمیم زخم ها می گردند.

زمانیکه ساقه ای بمنظور هرس قطع می گردد، احتمالاً تعدادی شاخه جدید از آن نقطه ظاهر خواهند شد و گیاه بصورت پهن تر و بوته ای در می آید. بهترین موقع اجراي هرس درخت کائوچو هندی در ضمن دوره دورمانسي گیاه یعنی اواخر زمستان تا اوایل بهار است. رشد افقی شاخه ها احتمالاً نشاندهندۀ عدم کفایت نور دریافتی توسط گیاه است.

برای رفع این معضل بهتر است از لامپ های مهتابی آویزان یا لامپ های جریانی برای ترقی رشد عمودی درختچه کائوچوی هندی استفاده کنید. همچنین بتدریج با بکارگیری قیم هایی می توانید ساقه های موجود را بحالت قائم تربیت نمائید ولیکن برای این منظور نیازی به ایجاد فشار در تسریع دستیابی به چنین وضعیت مطلوبی نمی باشد زیرا ممکن است به درختچه آسیب برسانید.

درختچه کائوچوی هندی تمایل بسیاری به ریزش برگ ها در اثر برخی عوامل محیطی دارد. این موضوع بویژه زمانی رُخ می دهد که شاخه های جدید از گره های برگدار قدیمی برویند. ایجاد یک خراش سطحی بر بالای گره های قدیمی ساقه ها توسط چاقوی تیز و تمیز می تواند باعث ترغیب و تسریع فرآیندهای رشد جدید از آن نقطه گردد.

ولیکن دقت شود که خراش های سطحی را تبدیل به بریدگی های عمیق نکنید. درخت کائوچو هندی نسبت به جابجایی و تغییر مکان بویژه انتقال از اتاق های گرم به اتاق های خنک بسیار حساس است لذا این گیاه خانگی را هیچگاه در نزدیکی منابع تولید گرما و یا محل های کوران هوا قرار ندهید.

1- گرده افشانی و میوه دهی 

گل هاي درخت كائوچو هندي همانند سایر اعضاء جنس “فیكوس” نیازمند حضور زنبورهاي بسیارریز موسوم به ” fig wasp ” جهت گرده افشاني از طریق مساعدت در گشودن گل ها هستند زیرا در صورت عدم حضور چنین گرده افشان هایی امكان موفقیت عمل لقاح وجود ندارد.

میوه ها شامل انجیرهاي كوچک و تخم مرغي شكل به رنگ سبز متمایل به زرد به طول 1 سانتیمتر و خوراكي هستند. میوه هاي مزبور فقط در مواقعي حاوي بذور مي شوند كه گونه هاي مختلف زنبورهاي ریز گرده افشان حاضر و فعال باشند.

2- كاربردهای درختچه كائوچوی هندی 

* پُل زنده
ساكنین محلي بخش هایي از كشور هندوستان اقدام به هدایت ریشه هاي بسیار بلند درخت كائوچو هندي بر فراز پرتگاه ها مي نمایند تا بتدریج به یک پل زنده جهت عبور و مرور افراد محلي تبدیل گردند.

* گیاه زینتی
از درخت كائوچو هندي یا “فیكوس الاستیكا” در بسیاري از نقاط جهان بعنوان گیاه زینتي استفاده مي كنند. این گیاه در اقالیم فاقد یخبندان از جمله مناطق استوایی تا نواحي مدیترانه اي بعنوان گیاه “خارج ساختمان” ولي در اقالیم سرد بعنوان گیاه “درون ساختمان” كاربرد پرورش می یابد.

این گیاه در منطقه “هاوایي” نیز كاشته مي شود اما در آن نواحي از زنبورهاي كوچک گرده افشان كه از مقتضیات طبیعي گرده افشاني درخت كائوچو هستند، هیچگونه اثري نیست. درخت كائوچو شرایط روشنایی شدید را ترجیح مي دهد ولي تحمل گرما را ندارند.

گیاه مذكور تحمل زیادي در برابر خشكي دارد اما شرایط مرطوب و زهكش دار را در مناطق گرمسیري مي پسندد. هیبریدهاي زینتي این گیاه از جمله ” Robusta ” را كه از ” F . elastica ” حاصل شده اند، داراي برگ هایي پهن تر ، ایستاده تر و سفت تر نسبت به انواع وحشي هستند و تنوّع بیشتري در رنگ هایشان دارند.

* شیرابه گیاهی
شیرابه اي سفید رنگ موسوم به “لاتكس” از گیاه “فیکوس الاستیکا” حاصل می آید که قابل نگهداری در ظروف جداگانه است. از لاتکس مزبور برای تهیه لاستیک یا کائوچو بهره می گیرند اما نباید آنرا با شیرابه حاصل از درخت کائوچو هندی “پارا رابر” که اصلی ترین منبع تولید شیرابه تجارتی برای تهیه کائوچو است، اشتباه گرفت. این شیرابه می تواند باعث معضلاتی برای چشم و پوست گردد و در صورت بلعیدن غالباً مرگ آور است.

* شیوه ازدیاد
درخت كائوچو هندي در شرایط خانگی بخوبی سازگاری می یابد. اینگونه گیاهان زیبا را بسهولت می توان تکثیر نمود و برایگان در اختیار دوستان و خویشاوندان قرار داد. درختچه مزبور غالباً مرتفع می گردد لذا نیازمند هرس خواهد بود. پس از اجرای هرس نباید شاخه های حذف شده را هدر داد زیرا از آنها می توان برای ازدیاد گیاه بهره گرفت. اكثر درختچه هایی كه كشت و كار مي گردند، از طریق غیر جنسي ازدیاد مي یابند. آنها به روش های “قلمه زني” و یا “خوابانیدن هوایي” تكثیر مي شوند.

الف – روش قلمه زنی :

موفقیت در تکثیر درختچه کائوچوی هندی روش قلمه زنی بستگی به تهیه قلمه های مناسب از پایه مادری دارد. قلمه ها باید در حدود 6 اینچ طول و حداقل دارای 2 سری از برگ ها باشند. در مرحله اول به حذف برگ های زیرین قلمه ها اقدام می گردد و در صورت امکان قلمه ها را در مایع یا پودر حاوی هورمون ریشه زا فرو ببرید.

متعاقباً قلمه ها را در خاک مرطوب و زهکش دار درون گلدان ها قرار می دهند. موقتاً می توان روی قلمه های درخت کائوچو هندی را با وسایل شفافی نظیر صفحات پلاستیکی پوشانید ولیکن بهتر است برگ های قلمه ها با صفحات پلاستیکی تماس نیابند.

گاهاً در صورت ضرورت می توان نیمی از اندازه برگ ها را حذف نمود و فقط برگ های نصف شده را بر ساقه ها باقی گذارد. گلدان حاوی قلمه ها را در محل گرم و حائز نور مستقیم خورشید قرار می دهند. قلمه های مذکور طی 3 – 2 هفته ریشه دهی می کنند و آنگاه می توان پوشش شفاف را برداشت.

ب – روش خوابانیدن هوایی :

شیوه دیگر ازدیاد درختچه کائوچوی هندی را خوابانیدن هوایی تشکیل می دهد. قلمه ها را در این طریقه بر روی درختچه مادری باقی می گذارند تا ریشه دهی نمایند سپس آنها را از زیر ناحیه ریشه دهی قطع می کنند و در گلدان مجزایی می کارند. اولین مرحله ازدیاد بطریقه خوابانیدن چنین است که باید ساقه های مناسبی را برای تولید گیاه جدید برگزید.

ساقه های مورد نظر باید در حدود 12 اینچ طول داشته باشند اما از ساقه های طویل تر نیز می توان استفاده نمود. تمامی برگ های محدوده ریشه زایی باید حذف گردند. آنگاه با دقت و توسط یک چاقوی تیز نواری از پوست ساقه به پهنای 1 اینچ را از تمامی محیط ساقه بریده و حذف می کنند تا حلقه ای بر گرداگرد ساقه درخت کائوچو هندی حاصل آید.

متعاقباً شیره گیاهي از محل زخم جریان خواهد یافت. بخش های آسیب دیدۀ اطراف محل بریدگی پاکسازی می شوند ولی بافت های سخت باقی خواهند ماند. گاهاً اقدام به قرار دادن قطعه ای به اندازه خلال دندان در داخل شکاف می نمایند تا شکاف مجدداً بهم نیاید و ترمیم نگردد. متعاقباً محل بریدگی را با هورمون های ریشه زا آلوده می سازند.

سپس محل بریدگی را با “خزه اسفاگنوم” مرطوب می پوشانند و سطح خزه ها را با یک لایه پلاستیکی پوشش می دهند. مطمئن شوید که تمامی سطوح خزه ها را پوشانده اید تا از رطوبت موجود بخوبی محافظت گردد. مواظب باشید که رطوبت خزه ها حفظ شود. گیاه در طی 3 – 2 هفته به تولید ریشه های جدید از محل بریدگی خواهد پرداخت.

بعد از اینکه ریشه ها بخوبی توسعه یافتند، نسبت به قطع ساقه اصلی از زیر محل بریدگی اقدام می شود. بدینگونه گیاه جدید با دقت از پایه مادری جدا گردیده و در گلدان تازه ای غرس می شود. تمامی این اقدامات زمانی ثمربخش خواهند بود که مراقبت های لازم از نهال های جوان درخت کائوچو هندی بعمل آیند.

پرورش درخت کائوچو خام

اصلي ترین منبع لاتكس تجارتی كائوچو را درختان para rubber تشکیل می دهند كه عضوي از خانواده “فرفیون” یا “شیر سگ” مي باشند. از این گونه گیاهي بطور وسیع بهره مي برند زیرا تحت شرایط كشت بخوبی رشد مي یابد و مدیریت بهینه پرورش درخت کائوچو با واكنش درختان در جهت تولید لاتكس فراوان از محل زخم ها تا چندین سال توأم مي گردد.

مواد طبیعی جایگزین كائوچو

موضوع “لاستیک صمغی” برای لاستیک های طبیعی حاصل از گیاهان در راستای متمایز کردن آنها از انواع صنعتی یا مصنوعی بکار می رود. بسیاري از گیاهان صمغ زا به تولید فرم های مختلف لاتكس غني از پلیمرهاي “ایزوپرین” مي پردازند اما از آنها به آساني نمي توان پلیمرهایي مشابه درختان ” para rubber ” بدست آورد زیرا :

1. نیازمند فرآیندهاي پیچیده تري براي تولید لاستیک هستند.
2. روند جمع آوري لاتكس با دشواري صورت مي گیرد.

برخي از این گیاهان مواد بازارپسندی بشرح زیر تولید می کنند :

1. ماده “گوتا- پرچا” (gutta-percha) نوعي صمغ لاستیک مانند است كه از شیره درختان بومي آسیاي جنوب شرقي بویژه ” palaquium gutta ” و ” payena sp ” حاصل مي گردد که در دندان سازي و عایق بندي لوازم برقي مصرف مي شود.
2. ماده “چیكل” (chicle) نوعي صمغ یا شیره درختي حاصل از گیاهان ” Manilkara ” و ” Sapodilla ” است كه براي تهیه آدامس كاربرد دارد.

تولید جهانی کائوچوی طبیعی

در حدود 21 میلیون تن کائوچو در سال 2005 میلادی تولید گردید که تقریباً 42 درصد آنها طبیعی بوده اند. قسمت اعظم کائوچوی تولیدی از انواع سنتزی با منشأ نفتی هستند لذا بهایش تحت تأثیر قیمت جهانی نفت خام قرار می گیرد.

امروزه قاره آسیا اصلی ترین منبع تولید کائوچوی طبیعی جهان محسوب می گردد بطوریکه تقریباً 94 درصد آنرا در سال 2005 میلادی فراهم ساخت. سه کشور عمده که به تولید جهانی کائوچوی طبیعی می پردازند عبارت از : تایلند، اندونزی ( 2/4 تن) و مالزی می باشند که جمعاً در حدود 72 درصد کل تولیدات این محصول را فراهم می سازند.

پرورش درخت کائوچو طبیعی بطور گسترده ای در کشورهای بومی این گیاه یعنی منطقه آمریکای جنوبی صورت نمی گیرد زیرا به شدت از جانب بیماری “بادزدگی برگی” و بسیاری از غارتگران طبیعی تهدید می گردد.

پرورش درخت کائوچو

پرورش درخت کائوچو معمولاً در مقیاس وسیعی صورت می گیرد. خاک ایستگاه های پرورش آنها باید زهکش دار و هوادیده باشد. در این اراضی خاک های زیر حضور دارند :

1. خاک “لاتریت” : خاک های سرخ فام حاوی مقادیر زیاد آلومینیم و هیدروکسیدهای آهن
2. خاک های “لاتریتیک” : انواع خاک های آجری رنگ
3. خاک های “سدیمنتاری” : شامل خاک های رسوبی
4. خاک های “نان لاتریک رد”
5. خاک های “آلوویال” : خاک های آبرفتی

شرایط اقلیمی مناسب برای رشد بهینه و پرورش درخت کائوچو عبارتند از :

1. بارندگی سالانه بمیزان 2500 میلیمتر با پراکنش مناسب بطوریکه :
   اولاً هیچگاه فصل خشک حادث نگردد.
   ثانیاً حداقل 100 روز بارانی در سال وقوع یابد.
2. دما در حدود 34 – 20 درجه سانتیگراد با میانگین ماهانه 28 – 25 درجه سانتیگراد
3. رطوبت نسبی محیط در حدود 80 درصد
4. میزان تابش خورشید حدوداً 2000 ساعت در سال با متوسط روزانه 6 ساعت
5. عدم وقوع بادهای شدید.

در پرورش درخت کائوچو بسیاری از ارقام تجارتی آنها از طریق کلون سازی برای دستیابی به عملکرد های بالا تکثیر گردیده اند. اینگونه کلون ها از عملکرد سالانه بیش از 2000 کیلوگرم کائوچوی خشک در هکتار در شرایط بهینه برخوردار می شوند.

جمع آوری لاتکس درخت کائوچو

در برخی مناطق تولید و پرورش درخت کائوچو نظیر ایالت “کیرالا” در هندوستان به دلیل وفور میوه نارگیل از نصفه های پوستۀ میوه هایش برای جمع آوری لاتکس استفاده می گردد اما در سایر مناطق از ظروف پلاستیکی، آلومینیمی یا لعابی بدین منظور بهره می گیرند. کاربران ظروف جمع آوری لاتکس را با سیم هایی به دور تنه آن متصل می سازند.

سیم ها باید حالت فنری داشته باشند تا همزمان با رشد درختان متسع گردند. لاتکس از طریق یک لوله ناودانی شکل که به داخل پوست درخت فرو برده اند، به درون ظرف سرازیر می شود. صمغ گیری معمولاً در صبحگاهان انجام می گیرد زیرا فشار داخلی درختان در بالاترین میزان قرار می گیرد.

یک صمغ گیر ورزیده در سیستم “نیم گردشی” به صمغ گیری هر درخت در 20 ثانیه موفق می گردد لذا معمولاً در هر روز می تواند مسئولیت صمغ گیری 650 – 450 اصله درخت را برعهده گیرد. صمغ گیری درختان بصورت یکروز در میان و یا دو روز در میان انجام می گیرد ولیکن زمانبندی اینکار را گاهاً با طول و تعداد شکاف های ایجادشده بر پوست درختان تنظیم می کنند.

لاتکس حاوی 40 – 25 درصد کائوچوی خشک است لذا از ایجاد شکاف های مستقیم در تنه درخت خودداری می شود زیرا چنین عملی باعث صدمه لایۀ کامبیومی می شود و ترمیم پوست به حالت بدشکل انجام می پذیرد که نتیجتاً موجب بروز اشکال در صمغ گیری های بعدی خواهد شد.

از هر محل برش در طول زندگی درخت کائوچو به تعداد 3 – 2 مرتبه برای صمغ گیری استفاده می شود. دورۀ زندگی اقتصادی درخت بستگی به شیوۀ صمغ گیری دارد زیرا صمغ گیری باعث زوال پوست تنه درختان کائوچو می گردد. یک روش استاندارد مرسوم در مالزی با صمغ گیری یکروز در میان باعث زوال سالانه 25 سانتیمتر از پوست آن بصورت قائم می گردد.

لوله های لاتکس پوست درختان بحالت مارپیچی در جهت راست صعود می کنند لذا برش های صمغ گیری به طرف چپ ایجاد می گردند تا لوله های بیشتری را قطع نمایند. درختان زخم خورده به خروج لاتکس بصورت قطره ای به مدت 4 ساعت ادامه می دهند سپس معمولاً محل بریدگی دلمه می بندد و لوله های خروج لاتکس در پوست درخت مسدود می گردند.

در پرورش درخت کائوچو ،صمغ گیرها پس از اتمام اولین مرحله از کار روزانه به صرف صبحانه می پردازند آنگاه به جمع آوری مایع لاتکس تا اواسط روز ادامه می دهند. برخی درختان ممکن است به چکاندن لاتکس همچنان تداوم بخشند و مایعات حاصله بصورت غلنبه ای در داخل ظروف صمغ گیری درآیند که در ضمن صمغ گیری های آتی جمع آوری خواهند شد.

همچنین مقداری از لاتکس کائوچو در محل بریدگی تنۀ درختان لخته می گردند که موسوم به “لخته درختی” هستند. مجموع “لخته درختی” و “لخته فنجانی” در حدود 20 – 10 درصد کائوچوی خشک تولیدی را تشکیل می دهند. لاتکس هایی که بر روی زمین مجاور طوقه درختان می چکند موسوم به “لخته های زمینی” مي باشند كه بطور دوره ای جمع آوری می شوند و برای تولید مواد نازل تر فرآیند می گردند.

حمل و نقل لاتکس کائوچو

لاتکس طبیعی کائوچو را از کارخانه های جنوب شرقی آسیا، آمریکای جنوبی و شمال آفریقا به کمک کشتی ها در سراسر جهان توزیع می کنند. چون بهای کائوچوی طبیعی بنحو بارزی فزونی می یابد لذا شیوه انتقال با کشتی می تواند هزینه کمتری را به ازای هر واحد وزنی تحمیل کند. بکارگیری شیوه های مناسب ترابری کائوچو می تواند متأثر از عوامل زیر باشد :

1. مقصد حمل لاتکس
2. دسترسی به انبارهای ذخیره سازی
3. وضعیت امکانات حمل و نقل

در تجارت بین المللی لاتکس کائوچو غالباً از کانتینرهای اقیانوسی با حجم 20 فوت مكعب بهره می گیرند ولیکن برای ذخیره سازی لاتکس در کارخانجات و انبارها از مخازن کوچکتری سود می جویند.

موارد کاربرد کائوچو

لاستیک طبیعی ، کائوچوی هندی یا کائوچو شامل پلیمرهای پایداری از ترکیبات آلی “ایزوپرین” و مقادیری از ناخالصی ها به همراه آب است. اشکال “پلی ایزوپرین” که برای تهیه کائوچوی طبیعی استفاده می شوند، بعنوان “الاستومرها” دسته بندی می گردند. امروزه کائوچو طبیعی را اصولاً بفرم لاتکس از برخی درختان بدست می آورند.

لاتکس ماده کلوئیدی چسبنده و شیری رنگي است که از محل شکاف های پوست ساقه جاری می گردد و طی فرآیندی موسوم به “صمغ گیری” درون ظروف جمع آوری می شود. لاتکس حاصله را بدواً تصفیه می کنند تا برای فرآیندهای تجاری آماده شوند. لاستیک حاصله دارای خواصی نظیر : انبساط، ارتجاع و ضد آب هستند.

از لاستیک طبیعی در بسیاری از تولیدات و کاربردها بصورت مجرد یا در ترکیب با سایر مواد بهره می گیرند. کائوچوی طبیعی خاصیت ارتجاعی بسیار خوبی دارد درحالیکه کائوچوی سنتزی از ویژگی مقاومت بیشتر در مجاورت عوامل محیطی از جمله : روغن ها، حرارت، مواد شیمیایی و تشعشع ماوراء بنفش خورشید (UV) بهره مي برد.

عمل آوری لاستیک عبارت از ترکیب کردن و طی مراحل سخت سازی کائوچوی مایع توسط گوگرد و حرارت موسوم به “ولکانیزاسیون” درون قالب های مربوطه است. اولین کاربرد کائوچو توسط سرخپوستان قوم “اولمک” در مکزیک انجام گرفت ولیکن آنها تجارب خویش را به افراد قوم مسلط “مایا” منتقل ساختند.

آنها لاتکس کائوچو را می جوشاندند تا نوعی توپ ورزشی سنتی حاصل آورند. امروزه هر ساله در حدود 25 میلیون تن کائوچو تولید می گردد که 42 درصدشان را کائوچوی طبیعی تشکیل می دهد ولیکن مابقی از نوع کائوچوی سنتزی حاصل از منابع نفتی هستند. در حدود 70 درصد کائوچوی طبیعی دنیا را برای ساخت تایرها مصرف می کنند.

سایر محصولات برجسته ای که از لاتکس کائوچو حاصل می آیند عبارتند از : دستکش های جراحی، کاندوم، بادکنک، بالن های لاستیکی، نوارهای نقاله، محصولات دریایی، برف پاک کن وسایل نقلیه، مداد پاک کن، نوار لاستیکی درب و پنجره، شیلینگ، کمربند، واشر و درزگیر، کف پوش، پادری، زیر گلدانی، حصیر، ضربه گیر صنعتی، دستکش (خانگی، پزشکی، صنعتی) و غیره.

دستکش ها و بادکنک های اسباب بازی از بزرگترین مصرف کنندگان کائوچو محسوب می گردند اگر چه برای چنین مواردی از لاتکس های کنسانتره بهره می گیرند. بیشترین میزان وزنی کائوچوی صنعتی برای تولید چسب های موکت و کاغذ بکار می روند.

الیاف حاصل از لاتکس کائوچو موسوم به ” elastic ” در صنایع برای تولید قماش یا بافته های مصنوعی بکار می روند زیرا بخوبی طویل می شوند و قابلیت ترمیم و بازیابی دارند. البته این الیاف از قابلیت رنگ پذیری بسیار کمی بهره مندند.

تجزیه میکروبی کائوچو

لاستیک های طبیعی نسبت به تجزیه میکروبی حاصل از فعالیت هاي طیف وسیعی از باکتری ها حساسند.