طرح توجیهی کشت و بسته بندی خاکشیر و تخم شربتی (زمستان 1401)

طرح توجیهی کشت ، فرآوری و بسته بندی خاکشیر و تخم شربتی
خاکشیر ایرانی با نام علمی Descurainia Sophia که با نام‌های flixweed و tansy mustard نیز شناخته شده است از خانواده Brassicaceae است و بیشتر در فصول گرم به عنوان نوشیدنی که خنک کننده هست مورد استفاده قرار می‌گیرد. تخم شربتی، تخم گیاه ریحان کوهی (با نام علمی Ocimum album L یا Ocimum basilicum L) است که با نام های بادروج و بادرود نیز شناخته می‌شود. این گیاه مانند ریحان است اما برگهای زبرتر و بوی کمتری دارد.

خلاصه مالی طرح توجیهی کشت فرآوری و بسته بندی خاکشیر و تخم شربتی

رديف	عنوان شاخص اطلاعاتی	ميزان
1	ضریب ميزان ارائه خدمات در نقطه سربسر	38  درصد
2	ظرفیت تولید	100  تن
3	میزان سرمایه کل موردنیاز اجرای طرح	44,307 میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 430 میلیون و 700 هزار تومان)
4	میزان سرمایه ثابت	40,528 میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 5 میلیون و 800 هزار تومان)
5	میزان سرمایه در گردش	3,779 میلیون ریال (معادل 377 میلیون و 900 هزار تومان)
6	نرخ برگشت سرمایه	36  درصد
7	مدت زمان برگشت سرمایه	2.8  سال
8	سود خالص	16,055 میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 605 میلیون و 500 هزار تومان)
9	سود ناخالص	41,949 میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 194 میلیون و 900 هزارتومان)
10	هزینه خرید مواد اولیه	1,591 میلیون ریال (معادل 159 میلیون و 100 هزار تومان)
11	هزینه های عملیاتی سالانه موردنیاز طرح	20,001 میلیون ریال (معادل 2 میلیاردو 100 هزار تومان)
12	ارزش افزوده خالص طرح	37,209 میلیون ریال (معادل 3 میلیارد و 720 میلیون و 900 هزار تومان)
13	ارزش افزوده ناخالص طرح	40,330 میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 33 میلیون تومان)
14	هزینه های نگهداری و تعمیرات (نت) سالانه طرح	700 میلیون ریال (معادل 70 میلیون تومان)
15	هزینه های استهلاک طرح	3,528 میلیون ریال (معادل 352 میلیون و 800 هزارتومان)
16	سرمایه موردنیاز جهت رهن سوله	4,000  میلیون ریال (معادل 400 میلیون تومان)
17	سرمایه موردنیاز خرید تجهیزات	54,128 میلیون ریال (معادل 5 میلیارد و 412 میلیون و 800 هزار تومان)
18	هزینه های متغیر طرح	40,061 میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 6 میلیون و 100 هزار تومان)
19	سرمایه موردنیاز تامین وسایل حمل و ­نقل شهری	4,263 میلیون ریال (معادل 426 میلیون و 300 هزارتومان)
20	ارزش فروش محصولات سالانه طرح	100,000 میلیون ریال (معادل 10 میلیارد تومان)
21	هزینه های ثابت طرح	16,322 میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 632 میلیون و 200 هزارتومان)
22	تعداد پرسنل ستادی و اجرایی موردنیاز	11  نفر
23	هزینه های قبل از بهره برداری طرح	630 میلیون ریال (معادل 63 میلیون تومان)
24	هزینه های حاملهای انرژی و ارتباطات (سوخت، آب شرب، برق ، تلفن و …)	1,843 میلیون ریال (معادل 184 میلیون و 300 هزارتومان)
25	میزان حقوق سالانه پرسنل ستادی و اجرایی طرح	15,096 میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 509 میلیون و 600 هزار تومان)
26	نسبت افزوده ناخالص به ارزش کل فروش سالانه	67  درصد
27	نسبت افزوده خالص به کل فروش سالانه	62  درصد
28	نسبت افزوده خالص به سرمایه گذاری کل	79  درصد
29	سرانه سرمایه ثابت	6,341 میلیون ریال (معادل 634 میلیون و 100 هزار تومان)
30	سرانه سرمایه گذاری کل	7,214 میلیون ریال (معادل 721 میلیون و 400 هزار تومان)
31	نسبت سود خالص به کل فروش سالانه	33  درصد
32	سرانه ارزش کل فروش سالانه	9,091 میلیون ریال (معادل 909 میلیون و 100 هزارتومان)
33	نسبت سود خالص به سرمایه ثابت	48  درصد
34	مقدار NPV	12,336 میلیون ریال (معادل 1 میلیاردو 233 میلیون و 600 هزار تومان)
35	مقدار NPV/I	7  درصد
36	میزان IRR در حالت عادی	30  درصد
37	میزان IRR در حالت بدبینانه	8  درصد

معرفی خاکشیر و مشخصات رویشی

خاکشیر ایرانی با نام علمی Descurainia Sophia که با نام‌های flixweed و tansy mustard نیز شناخته شده است از خانواده Brassicaceae است و بیشتر در فصول گرم به عنوان نوشیدنی که خنک کننده هست مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاه خاکشیر در خراسان با نام khobbah نیز شناخته می‌شود.

خاک شیر ایرانی یک علف هرز و ژنی از خانواده خردل است و یک گونه دارد، علاوه بر این 26 گونه خاکشیر تلخ با نام Erysium و 12 گونه شبیه خاکشیر با نام علمی Sisymbrium در ایران وجود دارد که برخی از آن‌ها مصرف دارویی دارند. دانه‌ها و بذرهای آن قهوه‌ای مایل به قرمز است و از طریق بذرها تولیدمثل می‌کند، ساقه آن قایم و ارتفاع آن به 90 سانتی متر نیز می‌رسد.

خاکشیر بومی اوراسیا، از پرتغال تا چین و شمال آفریقا است. معمولا در اواخر پاییز و اوایل بهار به صورت سالانه دیده می‌شود (منظور از سالانه یعنی کل عمر گیاه در یک سال طی می‌شود) و دارای گل‌های زرد کمرنگ است .این گیاه از طریق بذر تولیدمثل می‌کند و با مناطق خشک نیز سازگاری دارد.

کاربردهای گیاه خاکشیر

گیاه خاکشیر جزء گیاهان دارویی به حساب می‌آید که به خواص آن اشاره خواهد شد. دانه خاک شیر به طور سنتی برای درمان تپش قلب، واریس، بواسیر، یبوست و التهاب پوست استفاده می‌شود. خاصیت‌های ضد التهاب، ضد درد و ضد تب آن به خاطر اثرات آنتی اکسیدانی آن است.

از دانه‌های آن روغنی استخراج می‌شود که حاوی اسیدهای چرب است. دانه خاک شیر طبیعت گرم و مرطوب دارد به این معنی که در طب سنتی از شربت سرد خاکشیر به همراه کاسنی و شکر به عنوان خنک کننده و از شربت گرم آن به عنوان ملین استفاده می‌شود.

نحوه کاشت خاکشیر و میزان برداشت خاکشیر

خاکشیر گیاهی یک ساله و دو ساله و از تیره شب بویان است این گیاه که در اکثر مناطق کشور بصورت خودرو در کنار جاده ها و باغ ها و در زمین های کشت نشده رشد می کند. با این حال خاکشیر در برخی استانها کشت می شود.

نحوه کاشت خاکشیر

خاکشیر هم بصورت  آبی و هم بصورت دیم کشت می شود و می توان این محصول را در فصل بهار یا پاییز کشت نمود.

۱-جهت کاشت خاکشیر بصورت آبی بهتر است در فصل پاییز دانه های رسیده خاکشیر را در خاک سبک کشت کنید. و در فصل پاییز ۲ بار آبیاری کنید. در فصل بهار بهتر است برای بالا بردن راندمان محصول بوته های اضافی را خارخ کنید و تراکم بوته ها را مناسبتر نمایید.

۲-کشت خاکشیر بصورت دیم هم انجام می شود. کشت دیمی خاکشیر حتما در پاییز انجام شود زیرا کشت بهاره باعت تاخیر در زمان برداشت می شود و این باعت می شود که در گرمای تیر ماه هنگام برداشت ریخت و ریز محصول زیاد شود.

نحوه برداشت خاکشیر

فصل برداشت خاکشیر با توجه به شرایط آب و هوایی در استانهای مختلف متفاوت است و از اواسط اردیبهشت شروع شده و تا مرداد ماه ادامه دارد.

برداشت خاکشیر هم بصورت دستی و مکانیزه انجام می گیرد (خاکشیر برداشت شده به روش دستی از کیفیت بسیار بالاتری برخوردار است زیرا در این روش بوته های نارس و کال تا هنگام رسیدن کامل چیده نمی شود و خاکشیر برداشت شده به این روش کاملا رسیده و زرین است) و این کیفیت باعث تفاوت در قیمت انواع خاکشیر ایرانی می شود.

مقدار برداشت خاکشیر در هکتار

میزان برداشت خاکشیر در هکتار با توجه به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف متفاوت است. ولی بطور متوسط حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ کیلو قابل برداشت است. با این حال مقدار برداشت خیلی بشتر یا کمتر از متوسط هم گزارش شده است.

معرفی تخم شربتی

تخم شربتی، تخم گیاه ریحان کوهی (با نام علمی Ocimum album L یا Ocimum basilicum L) است که با نام های بادروج و بادرود نیز شناخته می‌شود. این گیاه مانند ریحان است اما برگهای زبرتر و بوی کمتری دارد.

همچنین در هوای گرم عطر و طعم خود را تا حد زیادی از دست می‌دهد؛ بنابراین به عنوان سبزی خوردن کاربرد ندارد. بذر این گیاه در درست کردن شربتها استفاده می‌شود و به همین دلیل در زبان عامه تخم شربتی خوانده می‌شود.

شربت حاصل، یکی از نوشیدنی‌های سنتی ایران است که بیشتر در فصل گرما و به‌ صورت خنک مصرف می‌شود و از آب، شکر قوام آمده و تخم شربتی درست می‌شود. همچنین می‌توان گلاب، زعفران یا آب لیمو به آن افزود. تخم شربتی دارای موسیلاژ است و اگر در آب ریخته شود، دور آن لعابی به رنگ خاکستری شکل می‌گیرد.

ریحان کوهی با بادروج، که به عربی حوک گفته می‌شود، یکی دانسته شده است. بادروج در طب سنتی و کتب فقهی بسیار ستوده شده و خواص بسیاری برای آن ذکر شده است. اما در اینکه این گیاه همان ریحان کوهی است شُبهاتی وجود دارد و گاهی نیز آن را برابر ریحان فرض کرده‌اند.

امروزه عطاری‌ها هم تخم ریحان و هم تخم ریحان کوهی را به عنوان تخم شربتی عرضه می‌کنند زیرا تخم ریحان نیز با قرار گرفتن در آب لعابدار می‌شود و شباهت زیادی به تخم شربتی دارد فقط از آن بزرگتر است.

اما در طب سنتی خواص متفاوتی برای این دو دانه ذکر می‌شود. به تازگی دانه چیا نیز به بازار عرضه شده است که مانند تخم شربتی با خیس شدن لعابدار می‌شود. اما این دانه، برخلاف تخم ریحان، هم خانواده تخم شربتی نیست، ضمن اینکه در طب سنتی خواص تخم شربتی را ندارد.

نحوه کشت و فرآوری تخم شربتی

قبل از این که اقدام به کشت تخم شربتی کنید باید توجه داشت که این گیاه رشد زیادی دارد و فضای زیادی را اشغال می‌کند و ممکن است به اندازه یک درخت کوچک، نیاز به فضا داشته باشد.

پس ‌قبل از کشت باید فضای مناسبی را انتخاب کرد. گیاه تخم شربتی از راسته گیاه نعناع است اما مانند نعناع کوتاه رشد نمی‌کند و ممکن است بسیار بلندتر از آن باشد یا حتی از گیاهانی مانند رزماری و مریم گلی بلندتر رشد کند. گیاه سالانه تخم شربتی حدود ۱.۷۵ متر رشد دارد و طول برگ‌های آن از ۴ سانتی‌متر تا ۸ سانتی‌متر می‌رسد.

که پهنای این برگ‌ها ۳ الی ۵ سانتی‌متر است. این گیاه متعلق به دسته نعنائیان است که گل‌های آن به رنگ بنفش و سفید هستند و به صورت خوشه‌ای رشد می‌کنند. در اصل، منشا گیاه تمرکز مکزیکو و جنوب آن و گواتمالا است اما در مکان‌های مختلف زمین کشت می‌شود و بولیوی، پاراگوئه و آرژانتین بیشترین تولید را دارند‌ که تخم شربتی بولیوی بهترین کیفیت را دارد‌.

پس از رشد کامل گیاه و افتادن گلبرگ‌ها می‌توان برداشت را آغاز کرد و برداشت به این صورت است که پس از زدن سر گل‌ها و جداسازی قسمت بالایی گیاه یعنی گل‌ها، باید اقدام به خشک کردن آن کرد. خشک کردن باید در محلی انجام شود که جریان هوا وجود دارد تا به عمل خشک‌ کردن کمک کند.

پس از خشک شدن گل‌ها و تغییر رنگ آن‌ها زمان آن می‌رسد تا با له کردن و سائیدن گل‌ها، تخم از آن جدا شود. این کار بسیار آسان است و به دلیل این که این گل‌ها خاری ندارند می‌توان با دست تخم را از قسمت‌های اضافی جدا کرد.

روش دیگری هم وجود دارد که می‌توان با قرار دادن یک کیسه در زیر گل‌ها با تکان دادن هر گل، اقدام به جداسازی دانه‌ها کرد و برای زمانی قابل استفاده است که کشت وسیع باشد.

موارد استفاده

• جویدن تخم شربتی
• استفاده در آب جوش یا چای
• استفاده در میلک‌شیک یا آب میوه
• پاشیدن روی انواع غذاها، سوپ یا وعده‌های صبحانه مانند مربا
• افزودن به خمیر نان

انواع مختلف تخم شربتی

به طور کلی دو نوع از تخم شربتی کشت می‌شود که به صورت رنگ سیاه و رنگ سفید شناخته می‌شوند.

تقریبا می‌توان گفت از نظر خواص هر دو نوع یکسان هستند اما بعضی از افراد مایل‌ هستند ترکیبی از هر دو را استفاده کنند تا به تمامی خواص آن دست یابند. تخم سفید کمی پروتئین بیشتری دارد و در تخم سیاه، میزان فیبر بیشتر است.

خواص تخم شربتی

تخم شربتی جزو مواد مغذی سالم بین تمام مواد غذایی شناخته شده است. این دانه گیاهی سرشار از مواد مغذی است که می‌تواند برای سلامت بدن و مغز انسان مفید باشد. در ادامه چند خاصیت از این تخم را که توسط مطالعات مختلف به اثبات رسیده است، ذکر می‌کنیم.

1_ حاوی مواد مغذی به همراه کالری بسیار کم

بر خلاف اندازه آن، می‌توان ادعا کرد این تخم سرشار از مواد مغذی است و در ۲۸ گرم آن یعنی یک اونس، دارای ترکیبات زیر است.

فیبر:۱۱ گرم

پروتئین:۴ گرم

چربی:۹ گرم (که ۵ گرم امگا ۳ هستند)

کلسیم:۱۸ درصد از میزان روزانه

منگنز:۳۰ درصد از میزان روزانه

منیزیم:۳۰ درصد از میزان روزانه

فسفر:۲۷ درصد از میزان روزانه

علاوه بر این‌ها، این دانه دارای میزانی از روی، نیاسین، پتاسیم، تیامین و ویتامین ب ۲ است.

2_ سرشار از آنتی‌اکسیدان.

3_ تقریبا تمامی کربوهیدرات موجود در تخم شربتی را فیبر تشکیل می‌دهد.

4_ سرشار از پروتئین‌های باکیفیت

5_ پروتئین و فیبر تخم شربتی ممکن است در کاهش وزن مفید باشد.

6_ تخم شربتی از نظر چربی امگا ۳ غنی است.

7_تخم شربتی ممکن است در مقابل مشکلات قلبی مفید باشد.

8_تخم شربتی غنی از مواد مغذی لازم برای استخوان‌ها است.

9_ مفید برای کاهش قند.

فواید تخم شربتی برای سلامتی

کنترل دیابت

نشاسته و کربوهیدرات موجود در دانه چیا در مقایسه با رژیم غذایی معمولی به آرامی آزاد میشوند و در نتیجه برای بیماران دیابتی ایده آل هستند چرا که سطح قند خون بلافاصله پس از خوردن آنها افزایش نمی یابد.

آزاد شدن آهسته تر قند به جریان خون میتواند به جذب مطلوب این قندها توسط هر یک از سلولهای بدن کمک کند. از این رو اعتقاد بر این است که نیاز به انسولین کاهش می یابد.

بالاترین منبع اسیدهای چرب امگا ۳

دانه های چیا منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳، جدا از انواع خاصی از ماهی ها، هستند. اسیدهای چرب امگا ۳ اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز بدن هستند و به فعال شدن بسیاری از عملکردهای بدن کمک می کنند. آنها همچنین در کنترل بیماری، پوکی استخوان، زوال عقل مربوط به پیری، و خستگی، در میان بسیاری از بیماری های دیگر کمک می کنند.

تامین کلسیم بالا

میزان کلسیم موجود در دانه های چیا بیشتر از آنچه در شیر کم چرب یافت می شود، میباشد. بنابراین، خوردن روزانه کمی از دانه های چیا برای پیشگیری از کمبود کلسیم توصیه می شود. کلسیم برای بهبود عملکرد بدن ضروری است و برای سلامتی استخوان و دندان، کمک به کاهش پوکی استخوان، ضعیف شدن مفصل و انعطاف پذیری کلی بدن نیز مفید است.

بهبود سلامت دستگاه گوارش

میزان فیبر بالای موجود در دانه های چیا برای تنظیم حرکات روده مفید است و همچنین به حفظ سلامت کلی دستگاه گوارش کمک می کند. دانه های چیا باعث می شود که مدت زمان بیشتری سیر بمانید، در نتیجه میل به پرخوری کاهش می یابد.

وزن شما را تحت کنترل در می آورد

دانه های چیا دارای مقدار زیادی فیبر، پروتئین خوب، سطح کربوهیدرات متوسط و اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. این مواد مغذی، وقتی ترکیب میشوند، می توانند نقش مهمی در کنترل وزن فرد در دراز مدت داشته باشند.

دوستدار قلب

دانه های چیا به عنوان خوراکی دوست داشتنی برای قلب محسوب می شوند. و دلیل این است که این دانه ها غنی ترین منبع اسیدهای چرب امگا ۳ در جهان گیاهان هستند. اسیدهای چرب امگا ۳ چربی های خوبی هستند که از قلب محافظت می کنند و با کاهش سطوح اسید های چرب امگا -۶ (کلسترول بد) و حفظ سلامت سیستم قلب و عروق، از ابتلا به بیماری های قلبی جلوگیری می کنند.

سطوح پایین کلسترول

دانه های چیا به عنوان منبع مهم اسید آلفا لینولنیک و اسیدهای چرب امگا ۳ شناخته می شوند. این اسید های چرب برای سلامتی بسیار ضروری هستند، چرا که آنها به طور قابل توجهی سطح کلسترول را کاهش می دهند.مطالعات نشان می دهند مصرف تخم شربتی باعث افزایش کلسترول HDL یا سطح کلسترول خوب می شود، اما سطح کلسترول کل را کاهش می دهد.

کنترل فشارخون

مصرف منظم تخم شربتی همانند مصرف داروی منظم برای فشار خون بالا اثر مشابهی دارد. نتایج پژوهشی نشان دادند که دانه های چیا فشار خون سیستولیک را تا ۴ ± ۶ درجه کنترل میکنند. همچنین باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ می شوند.

خواص ضد التهابی

دانه های چیا دارای سطوح بالای اسید آلفا لنولنیک هستند که به راحتی می توانند به اسیدهای چرب امگا ۳ تبدیل شوند و به عنوان یک کنترل کننده ایده آل در نظر گرفته شوند. این اسیدهای چرب التهاب در مفاصل و شریان ها را کنترل می کنند. برآورد شده است که مصرف روزانه حدود ۴ گرم اسید آلفا لنولنیک برای جلوگیری از آرتریت کافی است.

تخم شربتی به عنوان خوراک طیور

مطالعه ای که اخیرا توسط آیرزا و همکاران او پیرامون تغذیه طیور انجام شد، نشان داد تغذیه این حیوانات با تخم شربتی به عنوان علوفه بهتر خواهد بود. افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا -۳ در حیوانات نیز باعث ایجاد فواید بیشتر به افرادی که در نهایت گوشت این حیوانات را مصرف می کنند، میشود.

بررسی کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول

مصرف محصول در کشور ما به علت وجود کشاورزی خوب , بسیار بالا می باشد و قطعا میتوان عنوان کرد که هیچ جایگزینی جهت میوه وجود ندارد.

اهمیت استراتژیکی کالا در دنیای امروز

محصول مورد بررسی جزء محصولات استراتژیک به حساب می آیند چرا که کشاورزی و رشد آن جزء ملاکهای رشد و توسعه کشورها می باشد.

کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده محصول

کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده محصول ، کشورهای دارای کشاورزی می باشند که در این میان کشور ایالات متحده – کشورهای آفریقایی – کشورهای خاورمیانه بیشترین تولید و مصرف محصول را دارا هستند.

شرایط صادرات

محدودیتی جهت صادرات محصول وجود ندارد اما در حال حاضر بیشتر تمرکز بر روي بازار داخلی می­باشد که خواستار عرضه متنوع و بهتر محصول است.