نارگيل (Cocos nucifera) يكی از مهمترين اعضای خانواده نخلها (Aracaceae) ميباشد. درخت چندساله است و تنوع زيادی در بين نخل های نارگيل وجود دارد. ارقام نارگيل بر اساس ارتفاع به دو دسته پابلند و پاكوتاه طبقه بندی می شوند، ارقام پاكوتاه عموما گلدهی اوليه سريعتری دارند و خودگرده افشان هستند. ارقام پابلند گلدهی اوليه آهسته تری دارند و دگرگرده افشان هستند.
ارقام پاكوتاه، عملكرد پایين و مقاومت كمتری به شرايط نامناسب محيطی دارند. اين ارقام سالانه خوشه های بيشتری توليد می كنند و ميوه آنها كوچكتر است اما در برابر بيماری كشنده زردی فيتوپلاسمایی نسبت به ارقام پابلند مقاومتر هستند. علاوه بر ارتفاع، از نظر رنگ ميوه ( سبز، زرد و نارنجی)، شكل ميوه (گرد، كشيده)، ضخامت پوسته، الگوی گلدهی، اندازه و ضخامت گوشت و ميزان آب اختلاف زيادی بين آنها وجود دارد.
منشاء ، توزيع و سطح توليد
درخت نارگيل در مناطق گرمسيری جهان يافت می شود. هر چند تنوع بيشتر آن در جنوب شرقی آسيا و مالزی نشان می دهد كه اين منطقه مبدأ پيدايش نارگيل بوده است. نارگيل در بيش از 85 كشور كشت می گردد. اندونزی با ميزان توليد 18300000 تن بزرگترين توليدكننده نارگيل در جهان می باشد.
فيليپين، هند، برزيل و سريلانكا از نظر ميزان توليد نارگيل در رتبه های بعد از اندونزی قرار دارند. كشت نارگيل در ايران، در استان سيستان و بلوچستان انجام می شود. سطح زير كشت اين محصول در ايران 45/5 هكتار و با ميزان توليد آن 310/5 تن می باشد.
ارزش غذایی
درخت نارگيل از جنبه غذایی ميوه، فيبر و چوب ارزشمند و به عنوان درخت زندگی توصيف شده است. ميوه تازه آن در مرحله نارس (سبز) و بالغ مورد استفاده قرار ميگيرد. از ميوه سبز آن برای آب نارگيل استفاده می شود كه حاوی قند و پتاسيم فراوان، ويتامين ب و ث است.
آب نارگيل به علت وجود هورمن های گياهی به ويژه اكسين و سايتوكينين كه محرک رشد و تقسيم سلولی می باشند، در كشت بافت گياهی نيز كاربرد دارد. هسته تازه ميوه بالغ دارای 35 تا 64 درصد آب، 22 تا 44 درصد روغن 9 تا 14 درصد كربوهيدرات و 5 ميلی گرم در 100 گرم ويتامين ث می باشد.
نيازهای اقليمی
نخل نارگيل با محدوده وسيعی از شرايط آب و هوايی و خاكی سازگار است. نارگيل جهت رشد مطلوب به آب و هوای گرم با دمای 7 ±27 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبی 80 تا 90 درصد نياز دارد. درخت نارگيل در مناطق با دمای پایینتر رشد آهسته تری دارد. در مناطق استوايی تا ارتفاع 600 متر از سطح، دريا درختان رشد مطلوبی دارند.
در دمای زير 15 درجه سانتيگراد، گياهان ميتوانند زنده بمانند اما سقط جنين در گل آذين رخ ميدهد. شرايط آب و هوايی گرمسيری برای رشد نارگيل مناسب است. توزيع مناسب بارندگی و يا آبياری منظم برای رشد نارگيل اهميت دارد، نارگيل به ميانگين بارندگی سالانه حداقل 1500 ميليمتر در طول سال نياز دارد. نارگيل به شوری مقاوم است و اسيديته بين 5 تا 8 را تحمل می كند.
تكثير
نارگيل از طريق بذر تكثير می شود رشد آن آهسته است و قبل از رسيدن به سن باردهی به دوره طولانی جهت رشد نياز دارد. سن باردهی نارگيل با توجه به نوع واريته، حاصلخيزی خاک و شرايط اقليمی بين 3 تا 5 سال متغير است. بذرها در نارگيل ركود نداشته و به تيمار خاصی جهت جوانه زنی نياز ندارند.
در شرايط معمول، حدود 90 درصد بذرها جوانه ميزنند. جهت كشت، بذرها بايد به پهلو در گودالی كم عمق قرار گيرند، به طوريكه يک سوم بذر با خاک پوشيده شود. بذر بايد به طور منظم آبياری شود تا از خشک شدن آن جلوگيری گردد. جوانه زنی بذر معمولا بعد از 3 ماه اتفاق ميافتد ، اما ممكن است تا 6 ماه نيز به طول انجامد.
توليد نهال
جهت كشت، بذر بايد به بلوغ كامل رسيده باشد. ميوه ها بايد اندازه متوسط و شكل طبيعی داشته باشند. بذرها در ارقام پابلند 2-3، ماه و در ارقام پاكوتاه، حداكثر يک ماه پس از برداشت كشت می شوند. در ارقام پابلند از بذر درختان 20 ساله و در ارقام پاكوتاه از بذر درختان 12 ساله استفاده می گردد.
بذور بايد عاری از بيماری باشد. جهت خزانه كشت بذر و احداث خزانه نارگيل ميتوان از فضای باز با سايبان مصنوعی و يا زير سايه انداز درختان بلند باغ استفاده نمود. خزانه بايد دارای خاكی با زهكشی مناسب باشد، بذرها در فاصله40 ×30 سانتيمتر طی ارديبهشت تا خرداد ماه كشت می شوند.
از خزانه گياهچه های با كيفيت مناسب جهت كشت در باغ انتخاب می شوند. در ارقام پابلند، دانهال های قوی يكساله با ارتفاع بيش از 100 سانتيمتر و قطر طوقه 10 سانتيمتر، حاوی 6 -5 برگ مناسب هستند. در ارقام پاكوتاه ، ارتفاع و قطر گياهچه ها به ترتيب بايد بيش از 8 و 80 سانتيمتر باشد.
به طور كلی گياهچه های يكساله برای كشت بايد انتخاب شوند. در كشت گلدانی گياهچه نارگيل، محيط كشت مناسب ، خاک و شن می باشد. اضافه كردن كود زيستی به محيط كشت گلدان سبب ايجاد گياهچه قوی ميشود.
عمليات كاشت و داشت درخت نارگيل
خاک مناسب برای كشت نارگيل بايد حداقل دارای 1/2 متر عمق و زهكشی مناسب باشد. قبل از كشت بايد زمين تسطيح و علف های هرز آن از بين برده شوند. آماده سازی زمين جهت كشت نارگيل به نوع بافت خاک و فاكتورهای محيطی بستگی دارد ، زمان كشت نهال ها آبان تا فروردين ماه می باشد. عمق چاله برای كشت نهال نارگيل حدود 60 سانتيمتر در نظر گرفته می شود.
در زمان كشت نهال، طوقه گياه (حد فاصل ريشه و ساقه) و برگچه ها بايد بيرون از خاک باشند از برگ های نارگيل ، برای محافظت گياهان تازه كشت شده در برابر باد استفاده می كنند. فاصله كشت به سيستم كشت و نوع خاک بستگی دارد. فاصله مناسب برای كاشت، 7/5 تا 8 متر است.
در صورت كشت گياهان ديگری مانند موز بين درخت های نارگيل ، فاصله بين درختان نارگيل 10 متر در نظر گرفته می شود. اندازه گودال كشت در خاكهای لومی 1×1×1 متر می باشد اما در خاكهای شنی ابعاد آن نبايد از 0/75*0/75*0/75 متر بيشتر باشد.
| فاصله كشت نهال نارگيل در زمين اصلی | |
| سيستم كشت | فاصله كشت |
| مثلثی | 7/6 متر |
| مربعی | 7/6*7/6 متر ، 8*8 متر و 9*9 متر |
| منفرد | فاصله بين درختان روی رديف 5/6 متر، فاصله بين دو رديف 9 متر |
| دو رديفه | فاصله بين درختان روی رديف و فاصله بين دو رديف 5/6 متر ، فاصله بين جفت رديف 9 متر |
كوددهی
درخت نارگيل در محدوده وسيعی از انواع خاكها ( لومی، شنی، آبرفتی، رسی) رشد می كند اما خاک مناسب برای آن رسوبات آبرفتی رودخانه با زهكشی مطلوب می باشد. برای رشد مناسب به خاكی با زهكشی مطلوب و ظرفيت نگهداری بالای آب نياز دارد.
كوددهی منظم از سال اول كشت جهت رسيدن به عملكرد مطلوب ضروری می باشد. برای هر نخل نارگيل 20 تا 50 كيلوگرم كود آلی در سال نياز است. ميزان كود پيشنهاد شده برای نخل نارگيل به شرح زير می باشد:
| توصيه كودی جهت كشت درخت نارگيل |
|||||
| سن گياه | ميزان كود | سولفات آمونيوم | اوره | سوپر فسفات | پتاس |
| 3 ماه | 1/10 میزان کود کامل | 165 | 75 | 95 | 115 |
| 1 ساله | 1/3 میزان کود کامل | 550 | 250 | 320 | 380 |
| 2 ساله | 2/3 میزان کود کامل | 1100 | 500 | 640 | 740 |
| 3 سال به بعد | کود کامل | 1650 | 750 | 950 | 1140 |
آبياری
نياز آبی نخل نارگيل با توجه به نوع خاک و شرايط آب و هوايی متفاوت می باشد. عموما، درخت بالغ 600 تا 800 ليتر آب هر 4 تا 7 روز يكبار نياز دارد. آبياری در تشتک به شعاع 1/8 متر و عمق 10 تا 20 سانتيمتر صورت ميگيرد. آبياری قطره ای بهترين روش آبياری نارگيل است.
در طی تابستان فواصل آبياری كمتر شده و هر 4 روز يكبار آبياری انجام می شود. همچنين به منظور حفظ رطوبت و كاهش رشد علف هرز ، كاربرد مالچ در اطراف درختان ضروری است. از برگ خرد شده نارگيل به عنوان ماچ ميتوان استفاده كرد.
گرده افشانی و رشد و نمو ميوه
درخت نارگيل يک پايه است و روی يک گل آذين هر دو گروه گلهای نر و ماده را توليد می كند گلدهی روی نخل 4 تا 5 ساله ظاهر می شود. گل آذين آن دارای 1 تا 2 متر طول می باشد. گل آذين نارس (اسپاديكس) در اسپات پوشيده شده است. هر رشته گل آذين حاوی گلهای نر و ماده می باشد.
گلهای ماده در انتهای گل آذين قرار گرفته اند. تنها يک يا چند عدد گل ماده روی هر رشته وجود دارد و تعداد بسياری گل نر كوچكتر در بالای آن قرار دارد. معمولا 50 عدد گل ماده و هزاران گل نر در يک گل آذين موجود است. تعداد گل ماده بستگی به رقم دارد، ارقام پابلند دگرگشن (دگر گرده افشان) هستند، در حالی كه ارقام پاكوتاه عموما خودگشن (خود گرده افشان) هستند.
باتوجه به گلدهی درخت در طول سال، زنبورعسل برای گرده افشانی آن مناسب می باشد و بهتر است در باغات نارگيل برای ارقام پابلند كندوی زنبور عسل گذاشته شود. ارقام پاكوتاه 4 -2، سال پس از كشت ولی ارقام پابلند 5-7 سال بعد از كشت به گل ميروند.
ميوه نارگيل شفت فيبری می باشد، ميوه بالغ در حدود 1 تا 2 كيلوگرم وزن، 15 تا 20 سانتيمتر قطر و 20 تا 30 سانتيمتر طول دارد و به صورت گرد يا كشيده می باشد. برونبر، بيرونی ترين بخش ميوه است و ميان بر فيبری را پوشش ميدهد. برونبر ميوه ، مومی و سبز، زرد يا قرمز مايل به قهوه ايی رنگ است كه در ميوه بالغ به رنگ قهوه ايی يا خاكستری تبديل می شود.
ميان بر ميوه، فيبری و درون بر آن، چوبی، سخت و به رنگ قهوه ايی تيره است 6 تا 8 ماه پس از تلقيح تخمک، آندوسپرم شروع به نمو كرده و به صورت مايع ژله ای شكل در می آيد و بعدا تبديل به آندوسپرم جامد می شود. ميوه، در مرحله سبز (نابالغ) يا بالغ مصرف ميگردد.
ميوه نابالغ برای مايع آندوسپرمی استفاده می شود و غنی از قند، پتاسيم و ويتامينها می باشد. از زمان گلدهی تا بلوغ كامل ميوه در ارقام پابلند، 12 تا 13 ماه طول ميكشد ، ولی در ارقام پاكوتاه اين مدت كمتر می باشد. در شش ماه اول به سرعت آندوسپرم رشد كرده و پر آب ميشود، پس از آن سخت، ضخيم و قهوه ای رنگ می گردد.
ميوه در طی 5 تا 6 ماه به حداكثر اندازه خود ميرسد. در فرايند بلوغ، ميزان قند در آندوسپرم مايع از 1 درصد (در ماه های اول بعد از شكوفايی گل) به 5 تا 8 درصد (6 تا 8 ماه بعد از شكوفايی گل) افزايش می يابد، سپس در مرحله بلوغ كامل در ارقام پابلند به 2 درصد كاهش می يابد. در مراحل اوليه رشد ميوه، قندها به شكل گلوكز و فروكتوز می باشند.
پس از طی اين مرحله، ساكارز در مقادير كم نمايان ميشود و بعد از ماه ششم، در ميوه بالغ ، ميزان آن به 1 تا 2 درصد افزايش می يابد، در صورتيكه ميزان قندهای احياء به 1 درصد كاهش می يابد. طی 3 ماه اول رشد ميوه، ميزان روغن در اندوسپرم جامد بسيار ناچيز است و در ميوه بالغ به 35 تا 40 درصد وزن تر ميوه ميرسد.
شاخص های بلوغ ميوه
مهمترين شاخص بلوغ ميوه، طول دوره از زمان گلدهی ميباشد كه برای برداشت ميوه نابالغ بين 6-7 ماه است. پوست ميوه در اين مرحله سبز رنگ ميباشد. در زمانی كه ميوه بالغ مصرف شود، اين زمان 11 تا 13 ماه است. رنگ پوست ميوه در اين زمان از سبز به قهوه ای تغيير مييابد. برداشت زودتر از موعد سبب كاهش كيفيت، نرم شدن ميوه و كدری روغن ميوه ميگردد.
عوامل پيش از برداشت مؤثر در كيفيت ميوه
عوامل قبل از برداشت نقش مهمی در كيفيت پس از برداشت ميوه دارند. از بين اين عوامل، نور و تغذيه نقش مهمتری در كيفيت نارگيل دارند. ميوه نارگيل برای رشد و نمو وكيفيت مناسب نياز به نور كافی دارد. شدت نور كم، سبب ايجاد درون بر نازک به خصوص در اواخر بلوغ ميشود.
از بين عناصر غذايی، پتاسيم و گوگرد در كيفيت نارگيل نقش مهمتری دارند. اين گياه به پتاسيم كافی برای توليد قند در ميوه نياز دارد. همچنين، كمبود گوگرد سبب ايجاد ميوه نرم می شود با در نظر گرفتن خودگرده افشان بودن ارقام پاكوتاه ، در صورت دگرگرده افشانی مواد معطر ميوه كاهش مييابد.
آفات و بيماری ها
سوسک كرگدنی ( Oryctes rhinoceros )
اين آفت در اوايل مرحله استقرار درخت های جوان نارگيل باعث تلفات بيش از 20 درصد ميگردد. سوسک كرگدنی بالغ ، از طريق نفوذ به مركز تاج به بافتهای جوان و در حال رشد صدمه وارد كرده و از شيره آنها تغذيه می كند.
برگهای در حال نمو را برش داده و وقتی برگها رشد كرده و ظاهر شوند، آسيب به شكل برش های V شكل در برگ يا سوراخ هايی در رگبرگها نمايان می شود برای كنترل آن استفاده از تله نوری و كاربرد طعمه مسموم با ليندين 25 درصد و سوين 85 درصد توصيه شده است.
موريانه
موريانه باعث آسيب به دانهال ها و پژمردگی آنها به خصوص در مراحل اوليه رشد ميگردد. موريانه به ريشه، تنه و برگها حمله ميكند و در تنه نخلهای ضعيف دالان هایی ايجاد كرده و باعث آسيب به آن می شود. از بنزيل هگزاكلريد 10 درصد به ميزان 65 كيلوگرم در هكتار برای مبارزه با آن استفاده ميگردد.
پوسيدگی جوانه
عامل بيماری قارچ Phytophthora palmivora ميباشد. نخلهای جوان به اين بيماری حساستر هستند ، به ويژه زمانی كه درجه حرارت پایین (زير 24 درجه سانتيگراد) و رطوبت نسبی بالا (94 تا 100 درصد) باشد. علائم اوليه آن زردی يک يا دو برگ جوانتر می باشد. لكه های سياه بر روی برگها ظاهر ميشود. آلودگی به برگهای مسن تر سرايت كرده و باعث نقاط آفتاب سوخته در برگ ميگردد.
در اثر اين بيماری، قسمت هايی از گياه پوسيده شده و بوی بدی منتشر ميشود. بعلاوه توليد برگ و ظهور آن متوقف شده و خسارت بسياری به گياه وارد ميگردد. در مراحل اوليه بيماری، حذف بافتهای آلوده از تاج به همراه قسمتی از بافتهای سالم و استفاده از بردوكس در كنترل آن مؤثر است. بدين منظور، محلول پاشی با مخلوط بردوکس 1 درصد به برگها و حذف قسمت های آلوده و سوزاندن آن ها توصيه شده است.
بيماری زردی كشنده
عامل بيماری ، شبه مايكوپلاسمايی است. علائم عمومی آن ريزش ميوه های نارگيل پيش از مرحله بلوغ، زردشدن برگهای جوان و سياه شدن گل آذين می باشد. درخت های آلوده 4 تا 6 ماه بعد از ظهور علائم از بين ميروند. علی رغم تلاش های صورت گرفته ، روش كنترل كارآمدی برای آن مشخص نشده است.
كنترل حشرات ناقل بيماری و ميزبان های گياهی اهميت به سزايی در كنترل بيماری دارد. كاربرد منظم تتراسايكلين، استفاده از ارقام مقاوم ، حذف و سوزاندن درختان آلوده در كنترل آن نقش مؤثر است.
بيماری كدنگ – كدنگ
در اثر اين بيماری، خراش هایی به شكل گرد در ميوه ها و نقاط زردی بر روی برگهای جوان و گل آذين ظاهر ميگردد. اين لكه های زرد گسترش يافته و ميزان توليد ميوه كاهش مييابد و توليد اسپات و ظهور گل آذين جديد متوقف ميشود. در نهايت كل تاج گياه زرد رنگ يا برنزه شده و اندازه و تعداد برگها كاهش می يابد. اين بيماری در نهايت سبب مرگ گياه ميگردد. مدت زمان لازم از ظهور بيماری تا مرگ برای نخلهای 22 و 44 ساله به ترتيب 7/5 و 15/9 سال تخمين زده شده است.
معمولا نخلها فقط بعد از رسيدن به سن گلدهی به اين بيماری دچار ميشوند. در مواردی كه ندرتا درخت های جوانتر بيمار ميشوند، رشد در آنها متوقف شده و قادر به توليد گل آذين نخواهند بود. روش كنترلی برای اين بيماری شناخته نشده است. كنترل آن از طريق حذف گياهان آلوده به منظور جلوگيری از گسترش بيماری می باشد. همچنين رقم مقاومی برای اين بيماری گزارش نشده است.
بلايت خاكستری برگ
قارچ Pedtalotiopsis palmarum عامل بيماری است. بيماری بلايت خاكستری نارگيل عمدتا درخت های بالغ را تحت تأثير قرار ميدهد. آلودگی باعث ايجاد نقاط بيضی شكل زرد متمايل به قهوه ای بر روی برگچه ها ميگردد. برگهای آلوده به رنگ خاكستری تغييريافته و خشک ميشوند.
در اثر بيماری تعداد برگها كاهش می يابد و در نتيجه عملكرد نيز كم ميشود. مديريت بيماری از طريق حذف برگهای مسن آلوده و سوزاندن آنها، محلول پاشی تاج با بردو 1 درصد، استفاده از غلظت بالاتر پتاس (بيش از 25 درصد) همراه با غلظت پيشنهاد شده NPK و افزايش ميزان كود حيوانی صورت ميگيرد.
برداشت، انبارداری و فرآوری
برداشت ميوه توسط كارگر صورت مي گيرد. در صورتی كه هدف ، برداشت ميوه نابالغ باشد ، زمانی كه يكی از ميوه های خوشه به مرحله مناسب رسيد، همه ميوه ها در خوشه همزمان برداشت می شوند. پس از برداشت ، ميوه ها در سايه نگهداری شده تا از آفتاب حفظ شوند ، سپس در انبار قرار ميگيرند.
برای استفاده مناسب از فضای انبار پوست رويی ميوه برداشته و تميز می شود. سطح روی ميوه توسط واكس كارنوبا و پارافين پوشيده شده تا از كاهش وزن ميوه جلوگيری شود. سپس ميوه توسط پوشش پلاستيكی پی وی سی پوشانده می شود. انبارداری در دمای 13 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبی 50 درصد صورت می گيرد.
در هر كارتن 9 تا 12 ميوه (8 كيلوگرم) قرار داده می شود. حداكثر زمان نگهداری ميوه در انبار با دمای سرد تا 2 ماه ميباشد. يكی از مشكلات انبارداری نارگيل سرمازدگی است كه در دمای زير 13 درجه سانتيگراد رخ ميدهد و سبب قهوه ای شدن قسمت بيرونی پوست می شود.
ميوه هايی كه پوست رويی برداشته مي شود، حساس به قهوه ای شدن هستند كه بايد در واكس، قارچكش و يا محلول اسكوربيک اسيد غوطه ور شوند از فرآوری ميوه، روغن نارگيل، شيره نارگيل، ژله، پودر و آب نارگيل توليد می شود.