طرح توجیهی احداث باغ مرکبات ویرایش پاییز 1403

هدف از ارائه طرح توجیهی ، برآورد هزینه احداث و راه اندازی باغ مرکبات در زمین به مساحت 10 هکتار ، براورد سود و درامد باغ مرکبات همچنین بررسی مدت زمان برگشت سرمایه ، نرخ بازگشت سرمایه و بررسی توجیه پذیری اقتصادی طرح و سایر آیتم های مالی و اقتصادی بیزینس پلن میباشد.

مرکبات از خانواده Rutaceae و زیرخانواده Aurantioideae، گیاهانی بوته ای و به شکل درختچه هایی با شاخ و برگ متراکم یا درختی هستند. گل هایشان سفید مایل به ارغوانی است و هر گل از 4 تا 8 گلبرگ ضخیم سفید، قرمز یا ارغوانی رنگ (برحسب رقم)، 4 تا 5 کاسبرگ و 16 تا 32 پرچم تشکیل شده است.

گلهای مرکبات به خاطر معطر بودن و داشتن شهد فراوان، توجه حشرات بویژه زنبورعسل را به خود جلب می کنند. مرکبات گروه بزرگی از میوه ها را دربرمی گیرد و شامل انواع : پرتقال (Citrus sinensis)، نارنگی (C. reticulate)، لیمو (C. aurantifolia)، لمون (C. limon)، گریپ فروت (C. paradise) و دارابی (C. grandis) می شود.

خلاصه اطلاعات مالی طرح توجیهی احداث باغ مرکبات ویرایش پاییز 1403
رديف	عنوان شاخص اطلاعاتی	ميزان
1	محصولات باغ مرکبات	پرتقال ، نارنگی و لیمو شیرین
1	ضریب ميزان ارائه خدمات در نقطه سربسر	22 درصد
1	مساحت زمین طرح	10 هکتار
2	کل سرمایه موردنیاز اجرای طرح	129,416 میلیون ریال (معادل 12 میلیاردو 941 میلیون تومان)
3	میزان سرمایه ثابت	126,356 میلیون ریال
4	میزان سرمایه در گردش	3,060 میلیون ریال
5	نرخ برگشت سرمایه	41 درصد
6	مدت زمان برگشت سرمایه	2.4 سال (دو سال و چهار ماه)
7	سود خالص	53,136 میلیون ریال
8	سود ناخالص	100,801 میلیون ریال
9	هزینه خرید مواد اولیه	6,699 میلیون ریال
10	هزینه های عملیاتی سالانه طرح	28,267 میلیون ریال
11	ارزش افزوده خالص طرح	88,523 میلیون ریال
12	ارزش افزوده ناخالص طرح	96,826 میلیون ریال
13	هزینه های نگهداری و تعمیرات (نت)	2,302 میلیون ریال
14	هزینه های استهلاک طرح	7,043 میلیون ریال
15	سرمایه موردنیاز جهت تامین ابنیه	14,910 میلیون ریال
16	سرمایه خرید تجهیزات	15,855 میلیون ریال
17	هزینه های متغیر طرح	15,230 میلیون ریال
18	سرمایه تامین وسایل حمل و ­نقل شهری	16,884 میلیون ریال
19	ارزش فروش محصولات سالانه طرح	107,500 میلیون ریال
20	هزینه های ثابت طرح باغ مرکبات	20,072 میلیون ریال
21	تعداد پرسنل ستادی و اجرایی	6  نفر
22	هزینه های قبل از بهره برداری طرح	1,260 میلیون ریال
23	هزینه های حاملهای انرژی (سوخت، آب شرب، برق و …)	1,673  میلیون ریال
24	میزان حقوق سالانه پرسنل ستادی و اجرایی	15,274 میلیون ریال
25	نسبت افزوده ناخالص به ارزش کل فروش سالانه	90 درصد
26	نسبت افزوده خالص به کل فروش سالانه	82 درصد
27	نسبت افزوده خالص به سرمایه گذاری کل	68 درصد
28	سرانه سرمایه ثابت	21,059 میلیون ریال
29	سرانه سرمایه گذاری کل	21,569 میلیون ریال
30	نسبت سود خالص به کل فروش سالانه	49 درصد
31	سرانه ارزش کل فروش سالانه	17,917 میلیون ریال
32	نسبت سود خالص به سرمایه ثابت	42 درصد
33	مقدار NPV	64,433 میلیون ریال
34	مقدار NPV/I	38 درصد
35	میزان IRR در حالت عادی	48 درصد
36	میزان IRR در حالت بدبینانه	34 درصد

نواحی مرکبات خیز ایران را می توان در سه منطقه زیر خلاصه کرد :

1. سواحل دریای خزر (استان های مازندران، گیلان و گلستان) که در عرض جغرافیایی 37 درجه شمالی قرار دارد و جزء مناطق نیمه گرمسیری نیست،اما نزدیکی به دریای خزر باعث ایجاد اقلیمی مناسب برای احداث باغ و کشت مرکبات شده است. میزان بارندگی سالیانه این منطقه بین 800 تا 1200 میلیمتر و دوره خشکی تابستانه آن 30 تا 60 روز است. نوار ساحلی دریای خزر شامل مناطق کوهپایه، دشت و ساحل است. از مشکلات نواحی کوهپایه می توان به کمبود آب، عمق کم خاک، آبشویی و فرسایش خاک و خسارت سرما در برخی سال ها اشاره کرد. در نواحی دشت و ساحلی نیز مشکلاتی از قبیل سطح ایستابی بالا، اسیدیته (pH) بالا و اراضی آهکی در برخی مناطق و سرمای شدید زمستانی در برخی سال ها وجود دارد.
2. ناحیه مرکزی (استان های فارس، کرمان،کرمانشاه، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان): این منطقه در عرض جغرافیایی 33 درجه شمالی قرار دارد و از مشخصات بارز آن می توان به خشکی هوا، پایین بودن مقدار بارندگی (100 تا 300 میلی متر) و پراکنش نامنظم آن، کم بودن روزهای ابری، تابستان های بسیار گرم همراه با وزش بادهای گرم و فراوانی گرد و غبار، اسیدیته بالا و آهکی بودن خاک در برخی مناطق و پایین آمدن کیفیت آب در سال های اخیر اشاره کرد. قسمت عمده تولید مرکبات نوار مرکزی مربوط به استان های فارس و کرمان است.
3. نوار ساحلی جنوب (هرمزگان و سواحل دریای عمان): این بخش در عرض جغرافیایی پایین تر از 23درجه شمالی قرار دارد و فاقد یخ بندان زمستانی و دارای تابستان های بسیار گرم است. بالابودن اسیدیته و املاح موجود در خاک و آب به همراه بالابودن رطوبت نسبی هوا باعث شده است تا محدودیت فراوانی برای انتخاب رقم و پایه مرکبات در این بخش از کشور وجود داشته باشد. بر این اساس پرورش انواع لایم و لیمو به سایر انواع مرکبات ترجیح داده می شود.

فیزیولوژی باردهی باغ مرکبات

زمان گل دهی باغ مرکبات به شدت تحت تأثیر عوامل محیطی بویژه دما و رطوبت خاک است. اغلب گونه های مرکبات در نواحی نیمه گرمسیر با زمستان های سرد، فقط یک بار در سال و در اوایل بهار گل می دهند. در این نواحی گل انگیزی در اواخر پاییز صورت می گیرد. گل ها، در جوانه های جانبی، روی شاخه های رویشی سال قبل (هر دو رشد بهاره و تابستانه) ظاهر می شوند.

در نواحی گرمسیری و ساحلی ممکن است درختان در طول سال چندین بار گل دهند یا اینکه دوره گل دهی بسیار طولانی داشته باشند. بارندگی یا آبیاری بعد از یک دوره خشکی طولانی (حداقل 30 روزه) و همچنین بیماری ها ممکن است سبب گل دهی مرکبات در این مناطق شود. در بیش تر مواقع میوه های سالهای اول و دوم (برای امکان نمو بیش تر درخت) باید حذف شوند.

موارد مهم در احداث باغ مرکبات

مرکبات در سن 10 تا 22 سالگی به حداکثر توانایی خود در میوه دهی می رسند. درخت سالم مرکبات تعداد بسیار زیادی گل می دهد، اما ذخایر غذایی درخت اجازه تبدیل تمام آن ها را به میوه نمی دهد. علاوه براین، اگر تمام یا بخش اعظم گل ها به میوه تبدیل شود، درخت تحمل فیزیکی لازم برای نگهداری این حجم عظیم از میوه را نخواهد داشت.

بنابراین، درصد زیادی از گل ها در همان ابتدای دوران گل دهی ریزش می کنند و به میوه تبدیل نمی شوند و تعداد انبوهی از میوه های تازه تشکیل شده نیز در همان مراحل اولیه نمو از درخت جدا می شوند. به این ترتیب، مثاً در لمون ها فقط هفت درصد و در پرتقال ها گاهی کم تر از یک درصد جوانه های گل به میوه قابل برداشت تبدیل خواهند شد.

شرایط اقلیمی لازم برای احداث باغ میوه

آب و هوا را می توان مهم ترین عامل در انتخاب محل باغ درختان میوه دانست. به همین دلیل باید پیش از تصمیم گیری درباره تعیین محل باغ، تمام عوامل تشکیل دهنده اقلیم شامل طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، پستی و بلندی زمین و قابلیت عبور هوا در محل مورد نظر بررسی شوند. بنابراین عوامل اقلیمی مؤثر در انتخاب محل باغ مرکبات شامل درجه حرارت، بارندگی، رطوبت نسبی، باد و خاک است. که در فایل طرح توجیهی تمامی موارد شرح داده شده است.

سرفصل های طرح توجیهی احداث باغ مرکبات

• تاريخچه
• فصل اول) تعاريف و معرفی محصول تولید شده
• مشخصات گیاه شناسی
• فیزیولوژی باردهی
• ملاحظات اقلیمی (درجه حرارت، بارندگی، رطوبت نسبی، باد، خاک)
• احداث باغ مرکبات
• فاصله کاشت
• گودال برداری
• هرس نهال قبل از کاشت
• کاشت نهال
• استقرار بادشکن
• انتخاب رقم
• مدیریت گرده افشانی
• معرفی ارقام و پایه ها
• پرتقال تامسون ناول، پرتقال والنسیا، پرتقال مورو، پرتقال هاملین، پرتقال مارس
• نارنگی انشو، کلمانتین کادوکس، پونکن(یونسی)، یاشار، کینو، مینئولا تانجلو، پیج، اورلاند تانجلو
• لیمو شیرین
• تولید نهال مرکبات
• کشت بذر
• عملیات پیوندزنی
• تغذیه باغ های مرکبات
• توصیه کودی قبل از کاشت درخت
• روش های مصرف کودهای شیمیایی (پخش در تمام سطح، نواری یا خطی، کپه ای (چال کود)، کودآبیاری، تغذیه برگی(محلول پاشی))
• آبیاری
• مقدار آب موردنیاز سالانه برای آبیاری مرکبات
• فصل آبیاری مرکبات
• برنامه ریزی برای آبیاری باغ
• روش های آبیاری (آبیاری سطحی (یا ثقلی)، آبیاری شلنگی، روش های آبیاری قطره ای)
• مزایا و معایب آبیاری قطره ای
• اسیدشویی در سیستم قطره ای
• نوار آبیاری قطره ای (تیپ)
• برداشت و عرضه مرکبات
• زمان مناسب برداشت
• عوامل ایجادکننده زخم در پوست میوه هنگام برداشت
• نکات فنی مهم در زمان و نحوه برداشت میوه
• اصول نقل و انتقال
• نگهداری مرکبات
• شرایط سردخانه برای نگهداری پرتقال ها
• شرایط سردخانه برای نگهداری نارنگی ها
• شرایط سردخانه برای نگهداری لیمو ها
• استفاده از انبار معمولی (انبار سرد)
• سورتینگ (درجه بندی) و بسته بندی میوه مرکبات
• بازاریابی و فروش و صادرات
• فرآوری و مصارف
• فصل دوم) محاسبات مالی اجرای طرح احداث باغ مرکبات
• محاسبه سرمايه ثابت مورد نياز طرح
• سرمايه مورد نياز جهت ابتياع زمين
• سرمايه مورد نياز جهت محوطه ­سازی
• سرمايه مورد نياز جهت ساخت و سازهای واحد کشاورزی
• سرمايه مورد نياز جهت تامين؛ نصب و راه ­اندازی تاسیسات
• سرمايه مورد نياز جهت تامين وسايل حمل و نقل کارگاهی و شهری
• سرمايه مورد نياز جهت تامين وسايل اداری ، آزمایشگاه و پشتيبانی
• سرمايه مورد نياز جهت تامين , نصب و راه اندازی تجهيزات
• سرمایه مورد نیاز خرید انشعابات موردنیاز
• هزينه­ های قبل از بهره ­برداری
• جمع بندي تعیین میزان سرمایه ثابت مورد نیاز اجرای طرح
• محاسبه هزینه ­های عملیاتی سالانه مورد نياز طرح
• هزینه ­های حقوق و مزايای سالانه کارکنان
• هزینه­ های سالانه حامل­ های انرژی و ارتباطات
• هزینه­ های سالانه استهلاک
• هزینه ­های سالانه نگهداری و تعمیرات (نت)
• هزینه ­های سالانه اداری و پشتیبانی
• جمع ­بندی تعیین میزان هزینه ­های عملیاتی سالانه مورد نیاز اجرای طرح
• محاسبه سرمایه­ در گردش مورد نياز طرح
• هزینه­ های خرید سالانه مواد اولیه مورد نیاز
• جمع ­بندی تعیین میزان سرمایه در گردش مورد نیاز اجرای طرح
• محاسبه سرمايه کل موردنياز طرح احداث باغ مرکبات
• ارزش محصولات توليد شده
• متوسط ارزش سود خالص در طول يک سال کاری
• متوسط ميزان برگشت سرمايه نسبت به سود خالص
• مدت زمان برگشت سرمايه
• تعیین نقطه سربسری
• تجزيه و تحليل شاخص­ های (نسبت­های) مالی طرح
• فصل سوم) محاسبه شاخص­ های تصمیم ­گیری و تحلیل اقتصادی
• محاسبه ارزش فعلی خالص طرح
• تحلیل حساسیت

بسته بندی میوه مرکبات

به منظور سهولت در کار بسته بندی، طراحی مناسب میز بسته بندی و وسایل نشستن و ایستادن برای دسترسی آسان به میوه و جعبه سینی اهمیت زیادی دارد. موقعیت جعبه باید تا حد امکان نزدیک به شخص بسته بند باشد، چون این فرد می تواند زیر جعبه را نگاه کند و میوه را در جای مناسب قرار دهد. در واحدهای خودکار، میوه پس از اندازه گیری و سورت، برداشته می شود و در جعبه بسته بندی می شود.

بازاریابی و فروش میوهای باغ مرکبات

بازاریابی مرحله ای کلیدی در تقویت سود حاصل از باغ است. نبود بازار مناسب برای عرضه محصول سبب تردید تولیدکننده برای تولید میوه با کمیت و کیفیت بیش تر می شود. معمولاً تولیدکننده بیش ترین انرژی خود را صرف تولید محصول می کند و با بازار و عرضه محصول آشنایی کم تری دارد. در این مرحله معمولاً خریداران واسطه نقش بازی می کنند که یا محصول را قبل از برداشت (سردرختی) یا بعد از برداشت از تولیدکننده خریداری می کنند. تولیدکننده به دلایلی چون تردید درباره قیمت در زمان برداشت میوه، تأخیر در پرداخت توسط خریدار، هزینه بالای انتقال و نگه داری و اطلاعات کم درباره بازاریابی، میوه را به صورت سردرختی می فروشد.

تولیدکنندگان نیز باید دقت کنند که خریدار کلی میوه ممکن است مشکلاتی برای صاحب باغ ایجاد کند. این مشکلات عبارت اند از: برداشت دیر محصول و تأثیر روی باردهی سال بعد، پرداخت مبلغ قرارداد با تأخیر، احتمال کسر از قیمت فروش به دلیل ریزش میوه یا آسیب برف و سرمازدگی و…، یا اینکه باغدار براورد دقیقی از محصول خود نداشته باشد و ضرر کند. عرضه مستقیم به بازار دارای محاسنی چون قیمت بالای میوه، بی نیازی به خریدار عمده و فروش محصول با حجم کم است. در مقابل، دارای مشکل هایی چون تقبل هزینه های برداشت و حمل و نقل، تردید درباره قیمت در زمان عرضه به بازار و تأخیر در پرداخت توسط خریدار است.

بسته به درجه زیان در هر یک از این مسیرها، باغدار باید محصول خود را در اسرع وقت بفروشد. در صورت داشتن امکانات انتقال و بازاریابی بهتر است به طور مستقیم در بازار عرضه کند. هرچه مسیر و چرخه عرضه به بازار کوتاه تر باشد، مطمئناً تولیدکننده سود بیش تری میبرد. وجود تعاونی های باغداران و تشکل های قانونی در کنار تولیدکنندگان مرکبات، میزان ریسک تولیدکننده مرکبات را کاهش می دهد. این تعاونی ها خود می توانند مسیر عرضه به بازار، قیمت و حتی عقد قرارداد را تعریف و اجرایی کنند.

صادرات میوه مرکبات

عمده مشکل صادرات مرکبات در ایران عواملی چون تولید کم، کیفیت پایین و نبود تکنولوژی های مناسب پس از برداشت شامل سورتینگ، بسته بندی، وسایل نقلیه و کشتی های یخچال دار است. مرکبات ایران قابلیت صادرات به کشورهای آسیای مرکزی و حوزه خلیج فارس را دارند.

فرآوری و مصارف میوه های باغ مرکبات

باقی ماندن میوه روی درخت و رسیدگی بیش ازحد، مشکلاتی در پی دارد که فراوری میوه یکی از مناسبترین راه حل ها برای آن است. فراوری میوه به حفظ قیمت میوه طی دوره تراکم برداشت و عرضه کمک می کند. صنایع فراوری به میوه های هم شکل و هم اندازه نیاز دارند. در این صنایع، میوه های پوست نازک ولی سفت به پوست نرم ها ارجحیت دارند.نارنگی ها نسبت به پرتقال ها به شرایط خاصی به منظور فراوری از نظر نقل و انتقال و آماده سازی نیاز دارند.

عمده محصول مرکبات شامل آب میوه، کنسانتره، مارمالاد، برگه و موادجانبی مانند روغن های ضروری و دی-لیمونن است. علاقمندی به آب میوه مرکبات به دلیل طعم خوشایند، طراوت بخش و ارزش غذایی (ویتامین ث،اسید فولیک و فیبرهای رژیمی) آن است. بعد از استخراج آب میوه، محصول به جامانده کیسه های آب میوه به دو صورت تر و خشک است و از بذور میوه نیز روغن بذر استخراج می شود.

از پوست میوه ترکیبات متنوعی مانند روغن پوست، کاروتنوئید، ماس، هسپریدین، پکتین و پوست خشک شده (مصرف دام) به طور مستقیم از پوست فراوری می شود و در گام بعدی از ماس ترکیب هایی چون الکل و مخمر غذایی استخراج می شود. از روغن پوست نیز ترکیب هایی چون ترپن، روغن ترپن، آلفا لیمونن و برخی طعم دهنده ها به دست می آید.

درآمد باغ مرکبات

سود و درامد حاصل از احداث باغ مرکبات ، به عوامل مختلفی مثل ، مساحت زمین باغ ، طیف و تعداد میوه های مدنظر برای کاشت ، نحوه آبیاری ، تجهیزات ، تعداد پرسنل بهمراه حقوق مزایای آنها ، کیفیت میوه باغ و قیمت فروش و غیره … بستگی دارد. طبق این طرح توجیهی سود خالص برابر با 53,136 میلیون ریال و سود ناخالص حدود 100,801 میلیون ریال و ارزش فروش سالانه محصولات شامل پرتقال ، نارنگی و لیموشیرین 107,500 میلیون ریال براورد شده.