طرح توجیهی کامل پرورش ماهی خاویاری (تابستان 1401) + word و pdf

طرح توجیهی جامع پرورش ماهی خاویاری + آموزش کامل
با توجه به نرخ روزافزون رشد جمعيت در جهان آبزیان يكی از با ارزش ترين منابع توليد پروتئين و مواد مغذی در رژيم غذايی بسياری از كشورها محسوب می شوند. به دليل معروفيت علامت تجاری خاويار ايران با خاويار توليد از آب لب شور دريای خزر انتظار می رود كه بيش از 90 درصد توليد ماهی خاویاری در منابع آب دريای خزر تحقق يابد.

خلاصه اطلاعات طرح توجیهی پرورش ماهی خاویاری
رديف	عنوان شاخص اطلاعاتی	ميزان
1	ظرفیت تولید گوشت ماهیان خاویاری	30  تن
2	ظرفیت تولید خاویار	2  نن
رديف	عنوان شاخص اطلاعاتی	ميزان
1	ضریب ميزان ارائه خدمات در نقطه سربسر	22  درصد
2	میزان سرمایه کل مورد نیاز اجرای طرح	46,618  میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 661 میلیون و 800 هزار تومان)
3	میزان سرمایه ثابت	43,660  میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 366 میلیون تومان)
4	میزان سرمایه در گردش	2,959  میلیون ریال (معادل 295 میلیون و 900 هزار تومان)
5	نرخ برگشت سرمایه	44  درصد
6	مدت زمان برگشت سرمایه	2.3  سال
7	سود خالص	20,634  میلیون ریال (معادل 2 میلیارد و 63 میلیون و 400 هزار تومان)
8	سود ناخالص	37,493  میلیون ریال (معادل 3 میلیارد و 749 میلیون و 300 هزار تومان)
9	هزینه خرید مواد اولیه	7,507  میلیون ریال (معادل 750 میلیون و 700 هزار تومان)
10	هزینه های عملیاتی سالانه مورد نیاز طرح	9,399  میلیون ریال (معادل 939 میلیون و 900 هزار تومان)
11	ارزش افزوده خالص طرح	33,531 میلیون ریال (معادل 3 میلیارد و 353 میلیون و 100 هزار تومان)
12	ارزش افزوده ناخالص طرح	35,916  میلیون ریال (معادل 3 میلیارد و 591 میلیون و 600 هزار تومان)
13	هزینه های نگهداری و تعمیرات (نت) سالانه طرح	769  میلیون ریال (معادل 76 میلیون و 900 هزار تومان)
14	هزینه های استهلاک طرح	2,070  میلیون ریال (معادل 207 میلیون تومان)
15	سرمایه مورد نیاز جهت تامین ابنیه	23,363  میلیون ریال (معادل 2 میلیارد و 336 میلیون و 300 هزار تومان)
16	سرمایه مورد نیاز خرید تجهیزات	2,436  میلیون ریال (معادل 243 میلیون و 600 هزار تومان)
17	هزینه های متغیر طرح	11,083  میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 108 میلیون و 300 هزار تومان)
18	سرمایه مورد نیاز تامین وسایل حمل و ­نقل شهری	3,675  میلیون ریال (معادل 367 میلیون و 500 هزار تومان)
19	ارزش فروش محصولات سالانه طرح	45,000  میلیون ریال (معادل 4 میلیارد و 500 میلیون تومان)
20	هزینه های ثابت طرح	6,199  میلیون ریال (معادل 619 میلیون و 900 هزار تومان)
21	تعداد پرسنل ستادی و اجرایی مورد نیاز	4  نفر
22	هزینه های قبل از بهره برداری طرح	315  میلیون ریال (معادل 31 میلیون و 500 هزار تومان)
23	هزینه های حاملهای انرژی و ارتباطات (سوخت، آب شرب، تلفن، برق و …)	808  میلیون ریال (معادل 80 میلیون و 800 هزار تومان)
24	میزان حقوق سالانه پرسنل ستادی و اجرایی	4,422  میلیون ریال (معادل 442 میلیون و 200 هزار تومان)
25	نسبت افزوده ناخالص به ارزش کل فروش سالانه	80   درصد
26	نسبت افزوده خالص به کل فروش سالانه	75   درصد
27	نسبت افزوده خالص به سرمایه گذاری کل	72   درصد
28	سرانه سرمایه ثابت	10,915  میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 91 میلیون و 500 هزار تومان)
29	سرانه سرمایه گذاری کل	11,655  میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 165 میلیون و 500 هزار تومان)
30	نسبت سود خالص به کل فروش سالانه	46   درصد
31	سرانه ارزش کل فروش محصولات سالانه	11,250  میلیون ریال (معادل 1 میلیارد و 125 میلیون تومان)
32	نسبت سود خالص به سرمایه ثابت	47   درصد
33	مقدار NPV	28,690  میلیون ریال (معادل 2 میلیارد و 869 میلیون تومان)
34	مقدار NPV/I	42  درصد
35	میزان IRR در حالت عادی	55  درصد
36	میزان IRR در حالت بدبینانه	39  درصد

معرفی ماهی خاویاری

ماهیان خاویاری که از باارزش ترین ماهیان تجاری جهان می باشند، بیشتر از 310 میلیون سال است که با سازگاری با محل زیستشان توانسته­ اند نسل خود را حفظ نمایند. در زمان­های گذشته این ماهیان در تمام نیمکره شمالی زمین پراکنده بوده ولی به علت از بین رفتن زیستگاه و تغییرات اکولوژیک محیط زیست و همچنین صید بی رویه و … تنها محدود به دریای خزر، آزوف، اورال و دریای سیاه شده ­اند.

هرچند بطور محدود و پراکنده در اروپا و آمریکا نیز گونه ­هایی از آنها یافت می شود. در این میان دریای خزر به لحاظ موقعیت ممتاز خود مامن و زیستگاه اصلی تاس ماهیان به شمار می رود. بطوریکه 90 درصد صید جهانی ماهی خاویاری در این دریا صورت می گیرد.

گونه های پرورشی ماهیان خاویاری در ایران

انواع گونه ها برای پرورش :

1. فیل ماهی  2. ماهی سیبری  3. قره برون یا تاس ماهی ایرانی  4. شیپ  5. استرلیاد  6. ازون برون

سیستم های پرورشی

پرورش ماهی خاویاری در اروپا در سیستمهای Race way یا آبراه­ه ای و حوضچه ­های با آب جاری  به  صورت متراکم، سیستمهای برگشتی (سیستم مدار بسته) یا فوق متراکم اجرا می شود.

استخرها با سرعت تعویض کم آب نیز از دیگر محیط های پرورشی است که مورد استفاده قرار می گیرد و به خصوص برای استخرهای خاکی که سرمایه گذاری کمی لازم است تراکم ذخیره سازی از سیستمهای قبلی کمتر است. به علت رفتار ماهی (تغذیه از کف)، استخرهای خاکی، ممکن است به ترفندهایی نیاز داشته باشند.

در بیشتر موارد، تاس ماهیان با جیره­ های غذایی تجاری فرموله شده مخصوص قزل آلا تغذیه می شوند. در روسیه محیط ها و روشهای متنوعی برای پرورش ماهیان خاویاری وجود دارد که می تواند آنرا بشرح زیر بیان نمود :

1. استخرهای با آب گرم دفعی از تاسیسات صنعتی
2. استخرهای سنتی پرورش ماهی کپور معمولی
3. کانالهای دراز
4. قفس های پرورشی مستقر در آبهای شیرین و یا لب شور
5. پرورش در تانکها
6. پرورش در سیستم گسترده

تجربیات زیادی در این خصوص در کشورمان وجود ندارد اما بر اساس اقداماتی که بطور فراوان توسط متخصصین روسی در آب بندان ها و دریاچه های شوروی سابق انجام گرفته می توان فاکتورهای ذیل را برای معرفی بچه ماهیان خاویاری به منابع آبی جهت پرورش در سیستم گسترده عنوان داشت :

1. وجود منابع فراوان غذای زنده (زئوپلانکتونها، بنتوزها و همچنین سایر منابع غذایی طبیعی ماهیان خاویاری شامل ماهیان کوچک، صدف ها، نرمتنان و…)
2. فقدان سایر گونه های ماهی که رقیب غذایی ماهیان خاویاری باشند. تمام گونه های رود کوچ این ماهیان قابل معرفی به دریاچه های آب شیرین و یا لب شور خواهند بود و در آنجا به بلوغ جنسی خواهند رسید.

شرایط پرورش 

1. دمای مناسب آب جهت پرورش 15 تا 27 درجه سانتی گراد می باشد، بدیهی است كه در دمای زیر 6 درجه سانتیگراد تغذیه متوقف و رشد بطئی می گردد و بهترین دمای رشد برای این گونه 21-19 درجه سانتی گراد می باشد.
2. میزان شوری مناسب آب بین 10-4 گرم در لیتر آب است لیكن در شوری های حدود 18 گرم نیز پرورش انجام شده است
3. میزان اكسیژن محلول مناسب 8-6 میلی گرم در لیتر آب، دی اكسید كربن به میزان كمتر از 10 میلیگرم در لیتر آب استخر و PH آب بین 7 تا 5/8 می باشد.
4. وجود آب به میزان 30-50 لیتر در ثانیه، متراكم جهت تولید 10-5 تن ماهی در سال كافی می باشد.

مراحل اجرای طرح توجیهی

• شروع به کار و طراحی یک مزرعه پرورش اصولی را می طلبد که رعایت آنها منجر به دستیابی حداکثری تولید می شود؛ مواردی از جمله :
• جانمايی دقیق و صحیح محل احداث پروژه
• استفاده از طراحی استخرهای پرورش به شيوه مدار بسته
• استفاده از آب برگشتی تا حداکثر ممکن
• استفاده از حداقل مصرف انرژی
• طراحی بر اساس ماژولهای جداگانه (به دلیل امکان احداث چند مرحله ای، مدیریت آسانتر، عدم تسری بیماری احتمالی به تمام مزرعه و …
• هوادهی قبل از ورود آب به استخر
• جلوگیری از ریز شده مواد جامد معلق در استخرها
• جداسازی آب غلیظ و رقیق در خروجی هر استخر
• استفاده از فیلتراسیون چند مرحله ای (هیدرولیکی – فیزیکی – بیولوژیکی – شیمیایی)
• نزديكی مزرعه پرورش ماهی خاویار به بازارهای مصرف
• استفاده از آب چاه و دوری از آلودگيهای و استرس های رودخانه ای

تغذیه ماهیان خاویاری

ماهیان خاویاری در سرتاسر زندگی خود گوشتخوار می باشند، لاروهای آنها زئوپلانکتونخوار پلاژیک هستند. در حالیکه در ماهیان جوان و بالغ این امر دارای اشتقاق شده و محدوده وسیع تری از تغذیه فیلتری و استفاده از موجودات کفزی، نرمتنان و سختپوستان، لارو حشرات و دیگر بی مهرهگان کفزی را در بر گرفته و در اکثر ماهی بخش عمده ای از رژیم غذایی آنها را تشکیل می دهند.

با توجه به اینکه اکثر ماهیان خاویاری دارای خصوصیات بیولوژیک منحصر به فرد نیازهای غذایی این ماهیان از لحاظ خصوصیات تغذیه ای با سایر ماهیان گوشتخوار پرورشی دارای تفاوت های قابل ملاحظه ­ای می­ باشد. ترکیب مواد مغذی موردنیاز ماهیان خاویاری در سنین مختلف به شرح زیر می باشد :

سن	پروتئین (درصد)	چربی (درصد)	هیدرات های کربن (درصد)
لارو از تغذیه فعال تا 3 گرم	53-55	19-75	6-8
بچه ماهی از 3 گرم تا 50 گرم	40-45	10-11	14
بچه ماهی از 50 گرم تا 100 گرم	40	10	14
ماهی پرواري از 100 گرم تا 3 کیلوگرم	35-40	7-9	20-25

میزان مصرف پروتئین به تامین انرژی موردنیاز بستگی دارد بهترین غذا غذایی است که انرژی حاصل از پروتئین 40 تا 65 درصد کل انرژی حاصل از غذا را تشکیل دهد. فرمول غذایی که هم اکنون در مراکز تکثیر و پرورش شیلات ایران بر اساس آزمایشات مختلف با ضریب تبدیل 62/1-1 بدست آمده به شرح زیر می باشد :

ماده غذایی	درصد	ماده غذایی	درصد	ماده غذایی	درصد
پودر ماهی	62/34	میزان	1	آرد ذرت	6
آنتی اکسیدانت	02/0	روغن	1	ویتامین	1
لیستین	3	آرد گندم	7/13	پودر گوشت	10
پودر سویا	10	پودر خون	5	مخمر	14

توضیح اینکه این غذا بصورت پلت خشک بوده که بر اساس سفارش به کارخانه هاي سازنده غذا تهیه می شود. بدیهی است با انجام تحقیقات بیشتر امکان بهبود کیفیت غذا و پایین آوردن ضریب تبدیل غذا قابل پیش بینی می باشد. البته به منظور رعایت مسائل زیست محیطی حتی الامکان غذای مورد استفاده بچه ماهیان غذای خشک کنسانتره بوده که مورد تائید ارگان های مرتبط شیلات ایران می باشد.

پساب حاصله نیز پس از عبور از سیستم های فیلتراسیون با رعایت استانداردهای زیست محیطی از مزرعه خارج خواهد شد. همان طوری که قبلاً ذکر شد پرورش اینگونه در سیستم تراکم صورت گرفته و در حد امکان پرورش آن در سیستم های نیمه متراکم و گسترده نیز وجود دارد. در حال حاضر پرورش این ماهیان در سیستم متراکم با تراکم 15 کیلوگرم در متر مربع در شرایط کشور صورت می گیرد،

در صورت استفاده از سیستم های هوادهی و… امکانات افزایش با تراکم تا 25 کیلوگرم در متر مربع نیز وجود خواهد داشت. با وجود نیاز اکسیژنی بالا (6-8 میلی گرم در لیتر) ماهیان خاویاري نسبت به سایر ماهیان با نیاز اکسیژنی مشابه از مقاومت بالاتری برخوردار است و خوشبختانه بیماري هاي زیادي به خلاف گونه های سردآبی در مورد این ماهیان گزارش نشده است.

وضعیت تجارت ماهیان خاویاری (گوشت، خاویار و سایر محصولات جانبی)

خاویار
خاویار به عنوان مهمترین و عمده ترین محصول ماهی خاویاری مورد توجه در تجارت جهانی است. با توجه به ارزش بالای خاویار و افزایش قیمتی که هر ساله براي این محصول در بازار بوجود می ­آید درآمدزایی عمده ­ای برای کشورهای درگیر تجارت آن ایجاد کرده است بطوریکه تجارت خاویار در سطح خرده فروشی سالیانه به یک میلیارد دلار بالغ می شود.

تقاضای بازار جهانی برای گوشت و سایر فرآورده های این ماهیان خصوصا بچه ماهی و تخم لقاح یافته (محموله های زنده) رو به افزایش است. البته مهمترین گونه هایی که جهت دستیابی به خاویار و گوشت مدنظر بوده اند عمدتا گونه هایی می باشند که از محیط های طبیعی صید می شوند.

اگرچه فرانسه در یک مورد با ارایه سیصد تن گوشت تاس ماهی سیبری پرورشی به بازار نقش فعالی در هدایت و افزایش گوشت تاس ماهیان داشته است. اما مهمترین گونه هایی که در بحث تولید و صادرات جهانی خاویار در یک دوره پنج ساله قرار داشته اند به طور عمده شامل ازون برون، تاس ماهی ایرانی و روسی می باشد.

سهم این ماهیان در تجارت جهانی و عرضه خاویار در بازار تقریبا معادل 46 درصد اوزن برون (خاویار سوروگا)، 31 درصد آسترا و 23 درصد مابقی فیل ماهی یا بلوگا، کالوگا و تاس ماهی آمور است. در بین کشورهای عمده عرضه کننده خاویار طی این دوره در سطح جهان، روسیه 4/39 درصد، ایران 3/39 درصد، قزاقستان 12 درصد، آذربایجان 2/3 درصد، رومانی 6/2 درصد، چین 5/2 درصد و بلغارستان 1 درصد از مجموع میزان صادرات خاویار را به خود اختصاص داده اند.

مابقی سهم درآمد خاویار در بازار جهانی بین کشورهای دیگر شامل کانادا، آمریکا و فرانسه تقسیم شده است. در این میان قیمت خاویار فیل ماهی (بلوگا) بعنوان گرانترین خاویار جهان که توسط ایران صادر شده است افزایش قابل توجه ای داشته است.

گوشت و سایر فرآورده های جانبی
در حال حاضر گوشت تاس ماهیان به طور فزاینده ای توسط مصرف کنندگان در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفته است. گوشت این ماهیان به دلیل ثبات بالا، رنگ سفید و … بسیار قابل توجه است. گوشت با میزان بالای پروتئین، چربی کم و بدون استخوان درگوشت از عوامل فزاینده استقبال از آن در بازارهای جهانی است.

مقدار فیله مفید در فیل ماهی پرورشی 1/53 درصد و در تاس ماهی ایرانی (قره برون) 47 درصد می باشد این میزان بطور متوسط در انواع تاس ماهی 49 درصد می باشد که در مقایسه با میزان استاندارد فیله در سایر ماهیان یک نسبت اقتصادی مناسب است.

گوشت این ماهیان نظیر سایر آبزیان به اشکال مختلف: ماهی زنده، لاشه تازه به همراه یخ، ماهی سر و دم زده، فیله، استیک یا به اشکال فرآوری شده شامل دودی، نمک سود شده، کنسرو و یا فرآورده های خمیری قابل عرضه به بازار است. در عرضه ماهی، ماهیان به نسبت کوچک تر بهتر به فروش می رسند. ماهی کامل را می توان در بسته بندی های معمولی یا تحت خلاء به بازارهای داخلی یا خارجی معرفی نمود.

فرآورده های خمیری مانند سوسیس، کالباس و کتلت از دیگر محصولات گوشتی ماهیان خاویاری است. گوشت این ماهیان به دلیل محتوای کم چربی و نداشتن استخوان برای تولید فرآورده های خمیری بسیار مناسب است. کیسه شنا برای تولید چسب ماهی و آیزین گلاس مورد استفاده قرار می گیرد.

پوست برای تهیه چرم و غضروف برای استخراج ژلاتین و همچنین تهیه سوپ نخاع برای تهیه یک نوع غذای گرانقیمت بنام زیگا و همچنین باله ها و امعا و احشای ماهی جهت تهیه پودر ماهی از دیگر محصولات جانبی است که در مزارع پرورش ماهیان خاویاری بعنوان محصول جانبی قابل توجه بوده و می تواند با یک مدیریت صحیح بعنوان بخشی از درآمد مزرعه نیز مدنظر قرار گیرد.

همچنین فروش محصولات بیولوژیک (زنده) نیز یکی از جنبه هایی است که متأسفانه تاکنون در کشورمان مورد غفلت قرار گرفته است. این محموله ها که می تواند ارز آوری بالایی را نصیب کشور نماید طیف وسیعی از محصولات و فرآورده هایی نظیر اسپرم منجمد، تخمهای لقاح یافته، لاروهای نورس و بچه ماهیان جوان انواع تاس ماهیان، گونه های خالص بومی و نیز انواع هیبرید را شامل می شود.

امروز تاس ماهیان در بازارهای ماهیان زینتی به دلیل شکل زیبا و قدیمی این ماهیان، اهمیت والایی یافته اند بطوریکه در سهمیه تجارت این ماهیان که از طرف CITES در هر سال منتشر می شود، مواردی علاوه بر سهمیه صادرات خاویار و گوشت به چشم می خورد که از آن جمله می توان به بچه ماهیان انگشت قد نسل اول یا پرورشی، ماهی زنده برای مصارف خوراکی و تحقیقاتی و تخمهای زنده لقاح یافته اشاره نمود.

سرفصل های طرح توجیهی پرورش ماهی خاویاری :

• مقدمه
• فصل اول (تعاريف و معرفی خدمات ارائه شده) :
• دلايل انجام مطالعات فنی و اقتصادی
• بررسی محصولات تولیدی
• معرفی محصول
• خصوصیات مواد اولیه مورد نیاز
• کد آیسیک محصولات تولیدی
• تعرفه گمرکی
• استانداردهای مربوطه
• شرایط واردات
• شرایط صادرات
• وضعیت فعلی تولیدکنندگان داخلی
• تعیین حداقل ظرفیت تولید
• موازنه عرضه و تقاضا
• فصل دوم (بررسی فنی طرح توجیهی) :
• تشریح کلی روش تولید
• شرح وظایف قسمتهای مختلف واحد تولید
• تشریح وسایل حمل و نقل موردنیاز
• تعیین نقاط قوت و ضعف تکنولوژی فعلی کشور
• اهمیت استراتژیک ایجاد این صنعت
• اطلاعات محورها و زمان­بندی اجرای طرح (نمودار گانت)
• افق برنامه ­های میان­ مدت و بلندمدت اجرای طرح
• فصل سوم (محاسبات مالی اجرای طرح) :
• محاسبه سرمایه ثابت موردنیاز طرح 
• سرمایه موردنیاز ابتیاع زمین
• سرمایه موردنیاز محوطه ­سازی
• سرمایه موردنیاز جهت ساخت و ساز ابنیه و کاربری­ ها
• سرمایه موردنیاز جهت تامین ، نصب و راه ­اندازی تاسیسات
• سرمایه موردنیاز خرید وسایل حمل و نقل شهری و کارگاهی
• سرمایه موردنیازخرید وسایل اداری و پشتیبانی
• سرمایه موردنیاز خرید و نصب تجهیزات
• سرمایه موردنیاز خرید انشعابات
• هزینه­ های قبل از بهره­ برداری
• هزینه ­های عملیاتی مورد نیاز طرح
  
• هزینه ­های سالانه حقوق و مزایایی سالانه کارکنان
• هزینه سالانه حامل های انرژی
• هزینه­ های سالانه استهلاک
• هزینه­ های سالانه نت
• هزینه­ های اداری و پشتیبانی و تبلیغات
•  ميزان سرمايه در گردش
•  هزینه خرید مواد اولیه
• جمع ­بندی و محاسبه سرمایه در گردش
• ميزان سرمايه ­کل مورد نياز طرح
• ارزش محصولات تولیدی
• ارزش سود خالص در طول يک سال کاری
•  محاسبه سود ناخالص
• محاسبه سود قبل از مالیات
• محاسبه میزان مالیات
• محاسبه سودخالص
• متوسط ميزان برگشت سرمايه نسبت به سود خالص
• متوسط مدت زمان برگشت سرمايه
• محاسبه و تعیین نقطه سربسر
•  محاسبه هزینه­ های ثابت سالانه
• محاسبه هزینه­ های متغیر سالانه
• جمع­ بندی و محاسبه نقطه سربسر
• تجزیه و تحلیل شاخه ای (نسبت های) مالی طرح
• فصل چهارم (محاسبه شاخص­های تصمیم ­گیری و تحلیل اقتصادی) :
•  محاسبه ارزش فعلی خالص پروژه NPV
• محاسبه ارزش فعلی درآمدهای طرح
• محاسبه ارزش فعلی هزینه­ های طرح
• نحوه محاسبه مقدار NPV
• محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (NPV/I)
• محاسبه نرخ بازده داخلی (IRR)
• تحلیل حساسیت طرح
• خلاصه اطلاعات کلیدی طرح
• ضمائم طرح
• حمایت های اقتصادی و بازرگانی از طرح
• حمایت تعرفه ­ای از طرح
• منابع و ماخذ علمی و اطلاعاتی بکار رفته