طرح توجیهی ساخت ماشین آلات و تجهیزات استخراج و فرآوری مواد معدنی

در صنعت اسـتخراج و فرآوری مـواد معـدنی ، ماشـین آلات و تجهیزات بـسیار متنـوعی مـورد استفاده قرار می گیرد ، این ماشین آلات بر اسـاس نـوع فراینـد تولیـد ، مـواد معـدنی ، سـطح تکنولـوژی و اتوماسـیون ماشـین آلات و .. از گـروه بنـدی متعـددی برخـوردار هـستند.

بنابراین ماشین سازان هر کدام بر اساس توان فنی و مهندسی و سطح سـرمایه گـذاری ، گروهـی از این تجهیزات را انتخاب و در ساخت آن فعالیت می نمایند. برخـی ماشـین آلات مهم این صنعت عبارتند از:

تجهیزات اصلی فرآوری مواد معدنی

1- تجهیزات خردایش و دانه بندی شامل: سنگ شکن ها – آسیاها – سرندها.

2- تجهیزات جدایش مواد معدنی باارزش از باطله شامل: جداسازهای ثقلی – جداسازهای واسطه سنگین – کلاسیفایرها – جداسازهای مغناطیسی – جداسازهای الکتریکی و الکترواستاتیکی – جدایش هیدرومتالورژیکی – جدایش شیمیایی و الکتروشیمیایی.

3- تجهیزات جدایش فلز جامد از مایع شامل: تیکنرها – فیلترها و خشک کن ها.

با توجه به موارد بالا ، می توان گفـت کـه هـر ماشـین سـازی بـا توجـه بـر تـوان مـالی و فنـی و مهندسی و همچنین ماشین آلات ساخت ، ماشین یا ماشـین هـایی را انتخـاب و بـا اخـذ سـفارش ، اقدام به ساخت آن می نمایند.

با توجه بر مطالب ذکر شده می توان گفت که در طـرح حاضـر نیـز مطـابق سـایر طـرح هـای مشابه ماشین سازی ، نمی توان فهرست دقیقی از ماشین آلات مـورد نظـر ارائـه کـرد ، همانطوریکه پیشتر نیز ذکر شد ، بـا توجـه بـر سـفارش مـشتریان و تـوان سـازنده ، ماشین انتخاب و ساخته می شود.

کد ISIC

مطابق طبقه بنـدی وزارت صـنایع و معـادن، ماشـین آلات و تجهیزات فرآوری مـواد معـدنی ، دارای کـد آیسیک 29241210 می باشند.

شماره تعرفه گمرکی

ماشین مورد مطالعه بصورت شفاف و دقیق دارای شماره تعرفه گمرکـی نمـی باشـند. لـیکن شماره تعرفه های زیر در خصوص بخشهایی از ایـن ماشـین آلات از کتـاب مقـررات صـادرات و واردات وزارت بازرگانی استخراج شده است:

ردیف	محصول	تعرفه گمرکی
1	ماشین آلات و دستگاه های خرد کردن یا سائیدن مواد	847420
2	ماشین آلات و دستگاههای جور کردن ، غربال کردن و جدا کردن مواد	847410
3	ماشین آلات مخلوط کن مواد معدنی با قیر	847432
4	ماشین آلات و دستگاه های ورز دادن و مخلوط کردن مواد	847439

در طرح حاضر هدف تولید ترکیبی گروه های ذکر شده بالا می باشد.

شرایط واردات محصول

با مراجعه به کتاب مقررات صادرات و واردات وزارت بازرگانی، نتیجه گیـری شـده اسـت کـه محدودیت خاصی برای واردات قطعات مورد مطالعه وجود ندارد.
لذا با پرداخت حقوق گمرکی که برای کلیه شماره تعرفه های عنـوان شـده معـادل 10 درصـد است ، امکان واردات وجود خواهد داشت.

استانداردهای موجود در مورد محصول

محصول مورد مطالعه، ماشین آلات و تجهیزات صنعتی است ، این ماشین آلات حالـت عمـومی در بازار نداشته بلکه بصورت تخصصی بـرای اسـتفاده بعنـوان کارخانـه فرآوری مـواد معـدنی مورد استفاده قرار می گیرد.

از اینرو ماهیت محصولات طرح طوری است که نمی توان اسـتاندارد خاصی را برای آن تعیین کرد و لذا هیچگونه استاندارد ملی یـا بـین المللـی بـرای ایـن محـصولات وجود ندارد.

ولی باید گفت که تولید این محصولات تحت مشخصات فنی ارائه شده از طرف طـراح ماشین صورت میگیرد کـه بـه نـوعی نیـز مـیتـوانیم مشخـصات فـوق را بـه عنـوان الزامـات و استانداردهای موردنیاز در تولید تلقی نماییم.

مشخـصات فنـی در قالـب نقـشه فنـی، بـرگ آنـالیز مواد اولیه مصرفی ساخت و برگ مشخصات مکانیکی و عملکـردی از طـرف مهنـدس طـراح ارائـه میگردد که رعایت تک تک آنها از طرف سازنده گان امری اجتناب ناپذیر است.

موارد مصرف و کاربرد محصولات

محصولات تولیدی طرح حاضر، ماشین آلات و تجهیـزات اسـتخراج و فـرآوری (ماشـین آلات معدنی) می باشد. این ماشین آلات بر اساس محل و نوع مواد معدنی طراحی و سـاخته مـی شـوند.

بطوریکه می توان گفت طرح حاضر یک طرح ماشین سازی است که گرایش تخصصی آن سـاخت ماشین آلات فرآوری معدنی است. و بدین ترتیب می توان گفت کـه تعـداد، تنـوع و مـوارد کـاربرد این ماشین آلات بسیار بالا خواهد بود ، علیایحال در اینجا جهت روشن شدن موضوع ، بـه مـوارد عمده مصرف این قطعات اشاره شده است:

انتقال مواد معدنی از محل استخراج (معدن) تا محل مصرف (ماشین آلات و تجهیزات فرآوری)
انجام عملیات خرد کردن ، سورت ، له کردن مواد و موارد مشابه
پخت مواد به منظور ایجاد خواص شیمیایی مورد انتظار در آنها
آسیاب مواد و تبدیل آنها به پودر در اندازه های موردنیاز
الک کردن مواد و تولید پودر با مش یک دست
بسته بندی مواد
جدا کردن مواد
خشک کردن مواد
فیلتر کردن مواد
ویبراتورها
آسیاب مواد و تولید پودر

انواع پودرهای معدنی ، شن و ماسه ، مواد شیمیایی معـدنی ، مـواد اولیـه کاشـی و سـرامیک و چینی آلات ، سیمان ، گچ و غیره از مواد قابل فرآوری با این ماشین آلات می توانند عنوان گردند.

کالاهای جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر مصرف محصول

ماشین آلات مورد مطالعه طـرح حاضـر ، ماشـین آلات و تجهیزات تخصـصی در فرآوری مـواد معـدنی است که بطور اختصاصی بـرای همـین مـواد طراحـی و سـاخته مـی شـود ، از اینـرو در مجمـوع میتوان گفت که براي محصولات تولیدی طرح، هیچگونه کالای جایگزین وجود ندارد.

اهمیت استراتژیکی کالا در دنیای امروز

ماشین سازی یکی از صنایع مادر و اساسی در هر کشور به شمار مـی آیـد. ایـن محـصولات خود به عنوان کالای واسطه ای برای تولید دیگر محصولات مصرفی صنعت مورد اسـتفاده دارنـد.

از اینرو توسعه صنعت ماشین سازی به مفهوم توسعه صنعت تولید مـواد معـدنی کـشور اسـت و لذا مجموعه ماشین سازی را میتوان به عنوان یکی از محورهای توسعه کشورها تلقی کرد.

ماشین سازی ، بخصوص ساخت موارد تخصصی و حساس ، سبب کاهش وابستگی صـنعت کشور شده و از طرف دیگر با بومی کردن زیر ساخت های تولید صـنعتی مـواد معـدنی ، توسـعه این صنعت در کشورمان از این طریق ایجاد می گردد.

بنابراین در مجموع ملاحظـه مـیگـردد کـه محصولات طرح به عنوان زیرساخت های صنعت کشور به شمار می آیند و از درجه اهمیت بـالایی برخوردار میباشند.

کشورهای عمده تولیدکننده و مصرف کننده محصول

مطابق مستندات وزارت صنایع و معادن ، تعـداد زیـادی واحـد فعـال و در حـال ایجـاد بـرای ساخت تجهیزات فرآوری مواد معدنی وجود دارد ، لذا با انجام مطالعـات میـدانی نتیجـه گیـری شده است.

که بخش عمده ماشـین آلات تولیـدی ایـن واحـدها از طریـق انتقـال تکنولـوژی ، خریـد لیسانس یا طرق دیگر از کشور آلمان و بخشی دیگر از کشور ایتالیا تـامین شـده اسـت ، از اینـرو کشورهای فوق را می توان بعنوان کشورهای جهانی تولید کننده ماشین آلات معرفی کرد.

معرفی شرایط صادرات

از نقطه نظر مقررات وزارت بازرگـانی، بـرای صـادرات محـصولات تولیـدی طـرح هیچگونـه شرایط و محدودیتی وجـود نـدارد. لـیکن از آنجـایی کـه ایـن محـصولات ، یـک کـالای صـنعتی و مهندسی محسوب میگردند، از اینرو ورود به بازارهای جهـانی مـستلزم برخـورداری تولیدکننـده از شرایطی میباشد که در جدول زیر به شرایط فوق اشاره شده است.

معرفی شرایط موردنیاز برای صادرات محصولات طرح
ردیف	شرایط لازم	شرح
1	برخورداری از مزیت رقابتی به لحاظ قیمت	یکی از معیارهای مهم در صادرات ماشین آلات صنعتی، قیمت هـای رقابتی جهانی میباشد که این مـورد نیـز بـه شـرایط اقتـصاد کـلان کشور در مقایسه با کشورهای مقصد صادرات باز می گردد. از جمله این شرایط میتوان به نرخ ارز، نرخ بهره، قیمت مواد اولیـه، نرخ تورم و موارد مشابه اشاره کرد کـه بـا توجـه بـه متغیـر بـودن عوامل فوق، لازم است توجیه پـذیری اقتـصادی صـادرات در زمـان واقعی صادرات و کشور هاي مقصد مورد تحلیل قرار گیرد.
2	به لحاظ کیفیت	ماشین آلات صنعتی کالاهایی هستند که کیفیت در ابعـاد مختلـف آن از اهمیت بسار بالایی برخوردار می باشد. از اینرو برای ورود به بازار جهانی لازم است از کیفیت رقابتی جهانی برخوردار بود. ذیلا چند نمونه از ابعاد کیفیت آمده است، کیفیت عملکرد ، استاندارد ، عمر ، خدمات پس از فروش و…
3	برخورداری از توان فنی و مهندسی مناسب	توان مهندسی در طراحی قطعات ، انجام فراینـد مهندسـی معکـوس ، قابلیت تولید با کیفیت مورد انتظار و رعایت کلیه الزامات مـوردنیـاز خریدار و … از مواردی است که برخورداری تولید کننده از تـوان فنی و مهندسی لازم اجتناب ناپذیر می سازد.
4	نشان تجاری معتبر	یکی از مباحث مطرح در فروش ماشین آلات صنعتی در سطح جهانی ، برخورداری تولیدکننده از نشان و تجارب قبلی معتبر اسـت و لـذا خریداران کمتر با شرکتی که از این خصوصیات برخـوردار نباشـد، اقدام به خرید می نمایند.
5	آشنایی کامل با امور تجارت جهانی	فعالیت در بازار های جهانی مـستلزم آگـاهی کامـل صـادر کننـده از مقررات و الزامات تجارت جهانی می باشد.

بررسی سطح تکنولوژی تولید در واحدهای فعال

ماهیت طرح حاضـر ماشـین سـازی اسـت کـه بـصورت تخصـصی در سـاخت ماشـین آلات فرآوری مواد معدنی و همچنین تجهیزات استخراج مواد خواهد بـود ، تکنولـوژی مـورد اسـتفاده در ماشـین سـازی در واحدهای تولیدی آن یکسان است و تفاوت خاصی بین تکنولوژيها وجود نـدارد. لـیکن آنچـه کـه سبب ایجاد تمایز بین ماشین آلات ساخته شده کارخانجات مختلـف نـسبت بـه همـدیگر مـیتوانـد بشود ، شامل موارد زیر خواهد بود:

1. توان مهندسی در طراحی
2. ماشین آلات و تجهیزات مادر که بعنوان الگو مورد مهندسی معکوس واقع گردیده اند
3. وجود یا عدم وجود شراکتهای تجاری با شرکت های صاحب نام خارجی
4. کیفیت قطعات و تجهیزات جانبی مورد استفاده
5. دقت عمل در ساخت
6. کیفیت خدمات پس از فروش

در مورد واحدهای فعال کشور در ساخت ماشین آلات فرآوری مواد معدنی در کـشور بایـد گفـت که این واحدها را از نگاه کیفیت طراحی و ساخت می توان به سه گروه دسته بندی کرد:

گروه اول : شرکت هایی که تحت لیسانس طرف خارجی فعالیت می نمایند این گروه شرکت های مطـرح در سـاخت انـواع ماشـین آلات فـرآوری یـا اسـتخراج مـواد معـدنی محسوب می گردند.

تولیدات این گروه تحـت لیـسانس و یـا انتقـال تکنولـوژی یـک شـرکت معتبـر خارجی صورت می گیرد و لذا این واحدها با تکیه بر اعتبار طرف خارجی ، به راحتـی محـصولات خود را در داخل و خارج کشور به فروش می رسانند.

گروه دوم : شرکت هایی که از طریق مهندسی معکوس اقدام به ساخت ماشین آلات می نمایند گروه دیگری از ماشین سازان نیز وجود دارند که بـدون کـسب لیـسانس یـا انتقـال تکنولـوژی از طرف خارجی

از طریق مهندسی معکوس اقدام بـه سـاخت برخـی ماشـین آلات و تجهیـزات مـی نمایند، محصولات تولیدی این گروه عموما از کیفیت متوسط برخـوردار بـوده و همچنـین اعتمـاد بازار نیز برای ماشین آلات این شرکت ها پایین است.

گروه سوم : شرکت هایی که از طریق کپی برداری اقدام به ساخت ماشین آلات می نمایند این گروه از شرکت ها ، سازندگان کوچکی هستند که در سـاخت برخـی ماشـین آلات و تجهیـزات بصورت تکی و موردی فعالیت دارند ، توان فنی و اجرایی این گروه از دو گروه قبلی کمتر است. طرح حاضر در نظر دارد ماشین ساز در گروه اول باشد.

ماشین آلات مورد استفاده در تولید محصول

ماشین آلات مورد استفاده در ماشین سازی ، ماشـین آلات و تجهیـزات عمـومی ماشـینکاری ، پرس ، جوشکاری و بعضا ریخته گری می باشد که اکثر ماشین سازان ، خـدمات ریختـه گـری را از سایر کارگاه های صنعتی دریافت کرده و خود صرفا به امور تخصصی طراحی و سـاخت مـی پردازند.

از اینرو با یادآوری اینکه در کارخانه های ماشین سـازی مهمتـرین امکانـات مـوردنیـاز توان فنی و مهندسی می باشد ، فهرست ماشین آلات نیـز در جدول زیر جمع آوری شده است.

ماشین آلات ساخت تجهیزات فرآوری مواد معدنی در کشور
ردیف	ماشین آلات لازم	منبع تامین
1	کوره عملیات حرارتی فولاد و چدن	داخل
2	ماشین تراش	داخل
3	ماشین فرز	داخل
4	ماشین مته رادیال ماشین مته ستونی ماشین سنگ	داخل
5	جرثقیل سقفی	داخل
6	گیوتین ورق بر (گیوتین)	داخل
7	دستگاه اره آتشی دستگاه اره صابونی	داخل
8	ماشین خم	داخل

فعالیت های اجرایی آن را میتوان به شرح زیر ارائه کرد:

1- طراحی و مهندسی

اصلی ترین و حساس ترین مبحث در یک فرایند ماشین سـازی ، مرحلـه طراحـی و مهندسـی می باشد و به نوعی می توان گفت که همین طراحی و مهندسی است که کیفیت و سطح تکنولـوزی و اتوماسیون ماشین آلات تولید شده را شکل می دهد.

2- دانش فنی

انجام یک طراحی با کیفیت و همچنین ساخت مطابق آن ، مستلزم اسـتفاده از یـک دانـش فنـی قابل قبول است ، نکته ای که در اینجـا لازم بـذکر اسـت ایـن اسـت کـه در برخـی از ماشـین آلات صنعتی به لحاظ پیچیدگی های فنی و حـساسیت عملکـرد ماشـین ، شـیوه هـای معمـول مهندسـی معکوس برای ساخت ماشین آلات جوابگـو نبـوده.

لـذا در ایـن حـوزه هـا اسـتفاده از مـستندات اصلی طراح و سازنده اصلی ماشین یا ابـداع کننـده آن اجتنـاب ناپـذیر اسـت. از اینـرو برخـی از شرکت ها با انجـام شـراکت بـا شـرکت اصـلی و صـاحب تکنولـوژی (کـسب لیـسانس – انتقـال تکنولوژی – venture joint) دانش فنی را از آن کسب و بر اساس آن اقـدام بـه سـاخت ماشـین می نمایند.

محصول تولیدی این شرکت ها نسبتا همـسان بـا شـرکت صـاحب تکنولـوزی بـوده و علاوه بر آن شرکت ایرانی اجازه استفاده از نشان تجاری شـرکت صـاحب تکنولـوژی را خواهنـد داشت. که این امر علاوه بر افزایش قدرت رقابتی ماشین آلات سـاخت داخـل ، قابلیـت صـادراتی نیز افزایش می یابد.

3- ساخت

مرحله بعدی پس از طراحی و مهندسی ، ساخت است ، ساخت یک ماشین شـامل کلیـه فراینـدهای معمول ماشین سازی نظیر ماشینکاری ، ریخته گری ، جوشـکاری و غیـره اسـت کـه معمـولا عملیات ریخته گری برون سپاری می گردد.

4- قطعات استاندارد و آمادی

بخشی از قطعات مورد استفاده در ماشـین سـازی ، قطعـات اسـتاندارد و آمـادی اسـت ، ایـن قطعات از بازار بصورت آماده خریداری شده و روی ماشین نصب می گردد.

5- کیفیت وکارایی ماشین آلات تولید شده

مقایسه روش تولید معمول کشورمان با دیگر کشورهای جهان

روش ساخت ماشین آلات مورد مطالعه در بند قبل شـرح داده شـد بنـابراین در صـورتی کـه این روش تولید با روش های تولید مورد اسـتفاده در سـایر کـشورها مـورد مقایـسه قـرار گیـرد نتایج زیر حاصل خواهد شد:

تکنولوژی و روش تولید محصولات طرح در سایر کشورها همان روشی اسـت کـه در کـشور ما انجام میگیرد ، لیکن آنچه که در فرایند ماشین سازی دارای اهمیت است و حتی میتـوان گفـت که این عوامل کیفیت عملکرد و سطح تکنولـوژی ماشـین را تـشکیل مـی دهـد.

(منظـور تکنولـوژی عملکرد ماشین در فرآوری مواد معـدنی اسـت نـه تکنولـوژی سـاخت ماشـین) و ایـن عوامـل در کشورهای صنعتی از درجه بالاتری برخوردار می باشد موارد ذیل هستند.

• توان فنی و مهندسی در طراحی
• کیفیت قطعات و تجهیزات جانبی مورد استفاده

حداقل تجهیزات موردنیاز واحد تولید

تجهیزات موردنیاز یک واحد ماشین سازی فرآوری مواد معدنی
ردیف	شرح تجهیزات	منبع تامین
1	ابزارآلات دستی و عمومی	داخل
2	میزهای کار و غیره	داخل
3	جرثقیل سقفی 10 تنی	داخل
4	فیکسچرهای مونتاژ	داخل
5	تجهیزات تست و کنترل کیفیت	داخل
6	جرثقیل دستی به همراه قاب آن	داخل

ماده اولیه مصرفی طرح را می توان به صورت زیر عنوان کرد:

1- نواع فولاد به اشکال میلگرد ، ورق و پروفیل
2- تجهیزات جانبی الکتریکی
3- الکتروموتور
4- الکترو پمپ
5- تجهیزات الکترونیکی
6- تابلو برق
7- رنگ و متعلقات

جمع بندی و نتیجه گیری مطالعات بازار و پیشنهاد نهایی در مـورد احـداث واحـدهای جدیـد از نگاه توجیه پذیری بازار

با استناد بر مطالب ذکر شده در قسمت های گذشته ، در اینجـا مـی تـوان گفـت کـه در مـورد ماشین سازی نمی توان از روش موازنه عرضه و تقاضا وضعیت بازار به لحاظ مـازاد یـا کمبـود را نتیجه گیری کرد.

از اینرو همانطوریکه پیشتر نیز اشاره شد ، مناسب تـرین روش بـرای تعیـین اینکه آینده بازار از لحاظ عرضه و تقاضا در چه وضعیتی قرار خواهـد داشـت ، روش هـای ذکـر شده قبلی یعنی بررسی واردات ، صادرات و همچنین مطالعات میدانی خواهـد بـود کـه مطـابق آن نتیجـه گیـری گردیـد کـه بـازار در آینـده از رونـق و جـذابیت بـرای خریـد ماشـین هـای سـاخت کشورمان برخوردار خواهد بود.

با توجه بر مشروح مطالعات صورت گرفته بازار ، قابل نتیجه گیری است کـه ایجـاد واحـدهای جدید برای تولید این ماشین آلات به لحاظ بازار توجیه پـذیر اسـت کـه علـل آن بـصورت زیـر قابل بیان است:

1- سالانه حجم انبوهی از این ماشین آلات وارد کشور می شود با نگاهی به کـشورهای مبـدا واردات این ماشین ها به کشورمان ، مشاهده شده است که کـشورمان از کـشورهای مختلـف دنیا اقدام به وارد سازی ماشین آلات می نماید. از اینرو تعداد این کشورها و همچنـین حجـم واردات ، نشان از توجیه پذیر بودن بازار برای ورود واحدهای جدیدی تولید کننده مـی باشـد.

2- در سالهای گذشته صادرات از روند افزایشی خوبی برخوردار بوده است و لذا پـیش بینـی می گردد با توجه به وجود مزیت نسبی در کشورمان نسبت به برخـی کـشورهای منطقـه ، در سالهای آینده میزان صادرات همچنان قابل افزایش باشد.

3- نتایج مطالعات میدانی ، حاکی از وجود کشش بازار بـرای محـصولات مـورد مطالعـه مـی باشد.

پیشنهاد منطقه مناسب برای اجرای طرح

با ارزیابی محلهای پیشنهادی، مکان اجرای طرح می توان گفت که این طرح در کلیه نقـاط کـشور قابـل اجـرا اسـت ، بخصوص استانهای مرکزی و غربی کشور از قبیل استان مرکزی، چهارمحال و بختیـاری، لرسـتان بـه جهـت وجـود معادن مختلف در این استانها.